آقای سعید جلیلی که چندی است به موضوع‌های نفت و پتروشیمی هم علاقه‌مند شده، هرگاه مشکلی در حوزه اجرای برجام ایجاد می‌شود، وارد عرصه شده و با سخنانی که بر پایه فرضیات و تصورات اشتباه شکل گرفته، اطلاعاتی غلط ارائه می‌دهد که اگر در مورد آن توضیح داده نشود، شاید این تصور ایجاد شود که آنچه او گفته صحیح است.

در تازه ترین نمونه، آقای جلیلی در نخستین جشنواره طرح ملی بسیج همگام با کشاورز گفته: آمریکایی‌ها دل‌شان را خوش کرده‌اند که ما توانستیم تحریم نفتی ایران را به حالت قبل برجام بازگردانیم. یادشان رفته است که مرداد ۹۲ وقتی که به گفته غربی‌ها تمامی تمهیدات برای تحریم نفتی ایران به کار برده بودند، ایران توانست بیش از ۱.۵ میلیون بشکه نفت با قیمت بالای ۱۰۰ دلار بفروشد. او و سایر منتقدان برجام، پیش از این هم ادعاهایی مشابه مطرح کرده و حتی این سخن را که فروش نفت ایران قرار بود به صفر برسد رد کرده‌اند.

از سخن آخر آقای جلیلی شروع می‌کنم: بر اساس آمار رسمی، فروش نفت ایران در سال ۹۲ که آخرین سال دولت احمدی‌نژاد بود، کمتر از یک میلیون بشکه در روز بود، نه یک و نیم میلیون بشکه. هم تولید و هم صادرات نفت ایران در دوره اوج گرفتن تحریم‌ها، به شدت کاهش یافت، به‌طوری که تولید نفت ایران از ۳.۶ میلیون بشکه در روز در سال ۱۳۹۰، به میانگین ۲.۷ میلیون بشکه در روز در سال ۹۲ کاهش یافت و به تبع آن صادرات نفت ایران نیز از ۲.۵ میلیون بشکه نفت در روز در سال ۹۰، به حدود ۹۰۰ هزار بشکه در سال ۹۲ کاهش یافت که باید به این کاهش صادرات، دردسرهای دریافت پول از مشتریان و ظهور پدیده‌هایی همچون بابک زنجانی را هم اضافه کرد.

اما این تمام ماجرا نبود. تولید و صادرات نفت ایران در سال ۹۲ همچنان روند نزولی داشت و این که گفته می‌شود اگر برجام نبود صادرات نفت ایران به صفر می‌رسید، یک ادعای غیر واقعی نیست به دو دلیل:

اول آن‌که آمار نزولی تولید و صادرات نفت ایران در سال‌های ۹۰ تا ۹۲ به خوبی گویای روند سریع کاهش تولید و صادرات است. وقتی صادرات نفت ایران در مدت دو سال، به یک سوم کاهش می‌یابد، پیش‌بینی کاهش بیشتر روند تولید و صادرات با توجه به تحریم نفتی ایران که آن ماه‌ها، در حال شدت گرفتن بود، چندان دشوار نیست.

اما دلیل دوم، دلیل مهم‌تری است که یک بار محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه به طور شفاف درباره آن گفته بود: اگر توافق ژنو یا برنامه جامع اقدام مشترک نبود ما امروز با صادرات نفت صفر مواجه بودیم. اگر دوستان معتقدند چنین ادعایی باطل است بروند نگاه کنند که چگونه فروش نفت ما را از ۲.۵ میلیون بشکه در مدت دو سال به ٩٠٠ هزار بشکه رساندند و همان ابزاری که فروش نفت ایران را به ٩٠٠ هزار بشکه رساند، می‌توانست در چند ماه فروش نفت ما را بیشتر کاهش دهد. مخصوصا در بدو ورود دولت تدبیر و امید به مسئولیت، قانون جدیدی تصویب شده بود که بر اساس آن فروش نفت ایران ظرف یک سال به صفر برسد و این قانون را همان محل ظالمانه‌ای تصویب کرد که قانون قبلی را تصویب کرده بود.

جالب است که منتقدان دولت، این ادعای ظریف را با استناد به قوانین تحریمی ایران که در سال ۲۰۱۲ در آمریکا تصویب شده زیر سوال می‌برند و مدعی می‌شوند که در آن قوانین تحریمی، درباره میزان کاهش خرید نفت از ایران عددی قید نشده است. در حالی که قانونی که ظریف از آن سخن می‌گوید مربوط به سال ۲۰۱۳ است. مجلس نمایندگان آمریکا روز چهارشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۲، یعنی چند روز پیش از روی کار آمدن دولت روحانی، قانونی را تصویب کرد که هدف آن کاهش یک میلیون بشکه از صادرات نفت ایران در روز است. در آن زمان صادرات نفت ایران حدود ۹۰۰ هزار بشکه در روز بود و این قانون در عمل صادرات نفت ایران را صفر می کرد. متن قانونی را که صادرات نفت ایران را به صفر می‌رساند و نقض ادعاهای منتقدان برجام است در این لینک ببینید:

https://www.gpo.gov/fdsys/pkg/BILLS-113hr850ih/pdf/BILLS-113hr850ih.pdf

اما برجام نه تنها مانع از صفر شدن صادرات نفت ایران شد، بلکه با برجام، ایران جایگاه خود را در بازار جهانی نفت به دست آورد. حال که برجام با نقض عهد دونالد ترامپ مواجه شده که نه فقط به برجام، بلکه به تمامی تعهدات آمریکا در یونسکو و توافقنامه پاریس و پیمان تجاری اقیانوس آرام هم پشت پا زده و البته با واکنش اغلب کشورهای دنیا مواجه شده، انصاف نیست دستاوردهای برجام را کوچک کرده و با اطلاعات غلط، ذهن افکار عمومی را مغشوش کنیم.

حمیدرضا شکوهی