قیمت نفت خام شاخص برنت دریای شمال در پایان معاملات روز جمعه (20 ژوئیه) به 72 دلار و 36 سنت برای هر بشکه رسید که 6 سنت در هر بشکه بیشتر از روز پنجشنبه و 2 دلار و 10 سنت بیشتر از روز چهارشنبه بوده است. سخنان نماینده هیئت عامل عربستان در اوپک، احتمال تحریم روسیه از سوی آمریکا، افزایش بهره‌برداری از پالایشگاه‌های چین و جبران کاهش صادرات نفت لیبی از سوی آمریکا دلیل افزایش قیمت نفت خام برنت عنوان شده است. ادیب الاعمی، نماینده عربستان سعودی در هیئت عامل اوپک پس از جلسه کمیته فنی مشترک نظارت بر کاهش تولید اوپک و غیراوپک (JMMC) عنوان کرده بود: «این کشور قصد ندارد بازار را با نفت خود اشباع کند و نفت را فقط مطابق با نیاز خریداران عرضه خواهد کرد، ضمن این‌که صادرات نفت این کشور در ماه اوت 100 هزار بشکه در روز کاهش می‌یابد.»
فریدون برکشلی که هم اکنون در وین به‌سر می برد در گفت‌وگوی ایمیلی با شانا می‌گوید: بازار جهانى نفت سخت مدیون خدمات اوپک است. اوپک با همکاری سازنده و قدرتمند با بازیگران بازار، در سخت‌ترین شرایط، ثبات بازار جهانى نفت را حفظ کرده است. موفقیت‌هاى اوپک سخت مدیون ایران و عربستان است و در پیچیده‌ترین شرایط بازار نفت را از سقوط حتمى نجات دادند.
مدیر سال‌های دور مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت همچنین از ترس آمریکا از اعمال تحریم علیه ایران می‌گوید: «آمریکا حتى در زمان حمله جورج بوش به عراق از ذخیره‌سازی‌های راهبردی استفاده نکرد.»
بازار نفت را در شرایط کنونی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تا پیش از نشست ١٧٤ اوپک و همچنین چهارمین نشست مشترک اوپک و غیراوپک در تاریخ 23-22 ژوئن ٢٠١٨ در وین و حتى با تصمیم‌های معقولى که وزیران نفت کشورهای عضو سازمان مبنى بر نگهدارى سقف تولید جمعى اوپک و کاهش عرضه یک میلیون و 800 هزار بشکه‌ای در روز به منظور تخلیه ذخیره‌سازی‌هاى نزد مصرف‌کنندگان عمده، در سال 2016 اتخاذ کردند، قیمت جهانى نفت استحکام مطلوبى داشت و قیمت با روندى ملایم و متناسب با رشد تقاضاى نفت و رشد اقتصاد جهانى در حال افزایش بود. بازار جهانى نفت به نحوى شفاف خود را با همکارى اوپک و غیراوپک متشکل از ٢٤ تولیدکننده بزرگ و کوچک وفق داده بود، اما تحولات بعدى که به فاصله کمى از پایان نشست ١٧٤ رخ داد، بازار جهانى را تا حدى مخدوش کرد، به‌گونه‌ای که ارزش قیمت نفت برنت یک دلار و 65 سنت برای هر بشکه کاهش یافت.
در این شرایط، آیا بازار توانایی حذف نفت ایران را دارد؟
پیش از پاسخ به این پرسش باید گفت رئیس جمهور ترامپ تصمیم گرفته است ممنوعیت صادرات نفت ایران را از ۴ نوامبر اجرایی کند، اما تصمیم‌گیرى رئیس جمهوری آمریکا با تائید مجلس نمایندگان و مجلس سناى این کشور تقریبا با انتخابات میان دوره‌ای تا حدى با یکدیگر هم‌پوشانى دارد. با توجه به مشکلاتى که ترامپ با آنها روبه‌روست، به احتمال قوى تعدادى از هواداران خود را حتى از حزب جمهوری‌خواه از دست خواهد داد و در بهترین شرایط احتمالا تنها به بخشى از خواسته‌هاى خود براى اعمال فشار بر ایران دست می‌یابد. شکست آقاى ترامپ در مقابل پوتین در هلسینکى فنلاند شانس موفقیت او را در کسب اکثریت سنا و مجلس نمایندگان آمریکا کاهش خواهد داد که بى‌تردید، فشار مورد انتظار او بر جمهورى اسلامى ایران را محدود خواهد کرد.
اما درباره تحریم نفت ایران، در یک جمله باید گفت «نفت ایران تحریم‌پذیر نیست». اگرچه آمریکا با اشراف بر سیستم سوئیفت می‌تواند جلو انتقال بخشى از وجه حاصل از فروش نفت ما را بگیرد و پیش‌تر هم این کار را کرده است، اما باید برای این مشکل، راهکار یافت که در این زمینه مذاکرات سودمندى با کشورهاى اروپایى جریان دارد و باعث خوش‌بینى است.
همچنین باید گفت نظام بازاریابى شرکت ملى نفت ایران، بهترین و قدرتمندترین بازاریاب‌هاى خبره نفتى دنیا را در اختیار دارد که در سخت‌ترین شرایط از زمان جنگ تحمیلى تا به امروز کارنامه ارزشمندى دارند.
تولیدکنندگان نفت در خوشبینانه‌ترین حالت چه مقدار نفت می‌توانند به بازار عرضه کنند؟
اعداد ظرفیت‌هاى واقعى تولید نفت و ذخایر کشورهاى اصلى اوپک و غیراوپک از جمله مهم‌ترین و سرى‌ترین اسرار کشورهاى تولیدکننده نفت هستند. ما نمى‌دانیم عربستان یا روسیه چقدر ظرفیت واقعى تولید دارند. عربستان سعودى بیش از ٢٠ سال است که ادعاى ظرفیت تولید ١٢ میلیون بشکه در روز نفت را دارد، اما هرگز شخصی ندیده است. حتى در هنگامه حمله رژیم صدام به کویت که ناگهان حدود ٦ میلیون بشکه نفت در روز از شبکه تولید خارج شد، شخصی نمایش ١٢ میلیونى عربستان را ندید. این تجارب در محافل نفتى بین‌المللى، توانایى عربستان در تولید روزانه بیش از 10 میلیون و 500 هزار بشکه را زیر سوال برده است، بنابراین یکی از کاندیداهای جایگزینى نفت ایران یعنى عربستان را به حاشیه کشانده است. روسیه هم شرایط مشابهى دارد و شاید بتواند از ذخیره‌سازی‌های نفتى خریدارى شده و تولیدى از ترکمنستان یا قزاقستان وارد بازار کند. البته عربستان هم ذخیره‌سازی‌های نفتى روى آب و در مخازن خشکى هم دارد که مى‌تواند وارد بازار کند. آنچه مى‌توانم بگویم، این است که تولیدکنندگان انواع نفت خام متعارف، کم و بیش به حداکثر ظرفیت تولیدى خود رسیده‌اند و توان افزایش ظرفیت مازاد ندارند.
در نتیجه به نظرم ٢٤ کشور عضو اتحاد نفتى در مجموع مى‌توانند یک میلیون بشکه در روز به تولید خود اضافه کنند. البته باید توجه کرد که تولید نفت ونزوئلا و لیبی با کاهش بیش از یک میلیون بشکه همراه شده و نیجریه، آنگولا و گابن در تولید با مشکل روبه‌رو هستند.
تقاضا برای نفت در فصل سوم و چهارم امسال به چه مقدار می‌رسد؟
سال ٢٠١٨ براى بازار نفت بسیار پرحادثه بوده و هست. به‌تازگی نیز اعمال تعرفه از سوى آمریکا برای واردات از چین و اتحادیه اروپا و عمل مقابله به مثل آنها در مقابل آمریکا، شرایط روابط تجارى کشورهاى صنعتى را مخدوش کرده بنابراین نمى‌توان ارقام مورد اعتمادى را براى رشد اقتصاد جهان و در نتیجه روند تقاضاى نفت محاسبه کرد، بنابراین در بهترین شرایط افزایش تقاضاى نفت خام در حد یک میلیون و 800 و یک میلیون و 900 هزار خواهد بود.
در شرایط کنونی اوپک چقدر می‌تواند به ثبات بازار نفت کمک کند؟
اوپک با تعامل سازنده و قدرتمند با بازیگران بازار، در سخت‌ترین شرایط، ثبات بازار جهانى نفت را حفظ کرده است. موفقیت‌هاى اوپک سخت مدیون ایران وعربستان است و در پیچیده‌ترین شرایط بازار نفت را از سقوط حتمى نجات دادند. بازار جهانى نفت سخت مدیون خدمات اوپک است.
آیا ادعای دولت آمریکا که اعلام کرده پس از اعمال تحریم نفتى علیه ایران، از ذخایر استراتژیک نفت خود برداشت خواهد کرد، عملیاتی است؟
استفاده از ذخیره‌سازی‌های راهبردی طرح هنرى کیسینجر بود که در سال ١٩٧٤ میلادى و پس از تحریم نفتى اعراب، به اجرا گذاشته شد و فقط در ارتباط با وقوع توقف جریان و انتقال نفت در اثر جنگ، قابل برداشت است. آمریکا اکنون ٦٦٧ میلیون بشکه ذخایر استراتژیک در اختیار دارد و ترامپ مى‌گوید که آماده است تا حداقل ٢٥ میلیون بشکه از این ذخایر را برداشت کند. این سخن نشان‌دهنده ترس و نگرانى دولت امریکا از اعمال تحریم بر ضد ایران است. آمریکا حتى در زمان حمله جورج بوش به عراق از ذخیره‌سازی‌های راهبردی استفاده نکرد.
رویا خالقی
نظر شما