به گزارش خبرنگار شانا، شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس یکی از مناطق دوازده‌گانه شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران است که در سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را در مرکز استان هرمزگان، شهرستان بندرعباس آغاز کرده است.

این شرکت با بیشترین حجم انتقال فرآورده‌های نفتی، نقشی بسیار مهم و موثر در تامین انرژی کشور به‌عهده دارد. انتقال فرآورده‌های نفتی از پالایشگاه نفت بندرعباس، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به استان‌های همجوار، انتقال نفت خام تولیدی شرکت فلات قاره منطقه قشم به پالایشگاه بندرعباس و انتقال فرآورده‌های نفتی وارداتی و صادراتی با خطوط لوله اسکله شهید رجایی از مهم‌ترین مسئولیت‌های این منطقه است.

سه مرکز انتقال نفت بندرعباس، قطب‌آباد و مهرآران همسو با ماموریت‌های این منطقه به صورت شبانه‌روزی در انتقال حجمی معادل ۳۲۰ هزار بشکه فرآورده نفتی به استان‌های همجوار نقش اصلی دارند. در این منطقه انتقال کلان و ایمن فرآورده‌ها با خط لوله ۲۶ اینچ به طول ۲۵۰ کیلومتر و با استقرار ۹ ایستگاه حفاظت از زنگ میسر می‌شود.

در سفر به بندرعباس، سری هم به ستاد خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس واقع در شهر بندرعباس و مراکز انتقال نفت این منطقه در مسیر جاده بندرعباس - سیرجان - رفسنجان زدیم و از حجم عملیات و ویژگی‌های منطقه، پیچیدگی‌های کار انتقال فرآورده در این منطقه و سختی‌های کار کارکنان این منطقه گزارشی تهیه کردیم. بخش نخست این گزارش پیش‌تر تقدیم حضور خوانندگان شده بود و اینک بخش دوم را از نظر می‌گذرانید.

***

در ستاد خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس واقع در شهر بندرعباس با الماس چراغدار، معاون مخابرات منطقه به گفت‌و‌گو نشستیم. وی درباره تجهیزات مخابراتی و آخرین اقدام‌های انجام‌شده در حوزه مخابرات منطقه می‌گوید: «شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران 296 ایستگاه مخابراتی دارد که 12 ایستگاه آن در مرکز خلیج‌فارس است. به‌تازگی یک سری رادیو ماکس دیجیتال در منطقه به کار گرفته شده است که از جدیدترین و به‌روزترین سامانه‌های مخابراتی است که به آن رادیو ان‌بی‌سی سری 5 هزار نیز گفته می‌شود و به فیبر نوری مجهز است، در حالی که رادیو ماکس‌های قدیمی این امکانات را نداشتند. پارسال با توان متخصصان منطقه به عنوان آخرین منطقه خطوط لوله و مخابرات نفت، پروژه فاز 2 را اجرا کردیم که شامل تعویض کل سامانه‌های مخابراتی قدیمی و جایگزینی آن با سامانه‌های جدید بود.»

خطوط لوله بدون مخابرات مانند رانندگی بدون چراغ است

چراغدار در تشریح اهمیت حیاتی مخابرات در صنعت انتقال نفت و فرآورده می‌گوید: «در هر مرکز انتقال نفتی چند وسیله ارتباطی وجود دارد از جمله تلفن برای ارتباط با ستاد اصلی در پایتخت و مرکز منطقه، ارتباط vhf یا همان سامانه‌های دستی که روی ماشین‌ها نصب می‌شود برای ارتباط دستی در کل مسیر خط لوله با ستاد اصلی و مرکزی و تلمبه‌خانه‌ها که نقطه کور ندارد. مسیر ارتباطی دیگر خطوط هات‌لاین است که به محض برداشتن گوشی هر دو مرکز انتقال نفت در مبدا و مقصد همزمان زنگ می‌خورد و نیاز به شماره‌گیری ندارد و در مواقع حساس و ضروری استفاده می‌شود. با اطمینان می‌گویم امکان انتقال فرآورده و نفت بدون مخابرات ممکن نیست و تمام این عملیات به مخابرات وابسته است و به همین دلیل بوده که از ابتدا بخش مخابرات در کنار خطوط لوله قرار گرفته و تجهیز شده است. ارتباط پیوسته بین همه مراکز انتقال نفت با ستاد، مراکز با ستادها، مراکز با یکدیگر و ... بسیار مهم است و هیچ لحظه‌ای نباید قطع باشد. هم اکنون ضریب این خطوط ارتباطی بیش از 99 درصد است».

الماس چراغدار، معاون مخابرات خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس

وی درباره نقش حیاتی مخابرات در انتقال نفت و فرآورده از طریق خطوط لوله می‌گوید: «طبق استانداردهای عملیاتی اگر 10 دقیقه خطوط ارتباطی ما قطع شود، خط بسته می‌شود، حتی اگر هیچ مشکلی وجود نداشته باشد و این ارتباط باید پیوسته برقرار باشد و در حقیقت می‌توان گفت مخابرات ضریب اطمینان عملیات انتقال را بالا می‌برد و انتقال نفت و فرآورده از طریق خطوط لوله بدون مخابرات مانند رانندگی بدون چراغ در تاریکی امکان‌پذیر نیست».

چراغدار درباره تجهیزات انتقال دیتا در منطقه می‌گوید: «در مراکز انتقال نفت منطقه خلیج‌فارس اینترنت ای‌دی‌اس‌ال راه‌اندازی شده و این مراکز به شبکه سراسری ون (ارتباط بین مرکز منطقه و مراکز انتقال نفت از طریق تلفن و کامپیوتر) و لن نیز مجهز شده‌اند. خوشبختانه در همه بخش‌ها از جمله تعمیرات و تجهیزات خودکفا هستیم».

سخت‌ترین بخش کار دوری از خانواده برای اقماری‌هاست

علیرضا عطار، مدیر مخابرات خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج‌فارس نیز درباره وضعیت نیروی انسانی منطقه می‌گوید: «در مجموع 65 نفر نیروی اقماری داریم. سخت‌ترین بخش کار در منطقه خلیج‌فارس دوری از خانواده‌ برای این دسته از کارکنان است که متاسفانه در مواردی سبب آسیب‌های اجتماعی نیز می‌شود، تلاش کرده‌ایم با در نظر گرفتن امکانات فرهنگی و ورزشی و تورهای تفریحی برای خانواده‌ها و کارکنان بخشی از تلخی دوری را بکاهیم، اما باز هم قابل جبران نیست».

از بندرعباس حرکت می‌کنیم و با طی مسیری دو ساعته از دل نخلستان‌های زیبا به مرکز انتقال نفت بندرعباس می‌رویم. مرکز انتقال نفت بندرعباس در فاصله 25 کیلومتری از بندرعباس و در ارتفاع 20 متری از سطح دریا و در ضلع جنوب‌شرقی شرکت پالایش نفت بندرعباس قرار گرفته است که فرآورده‌های وارداتی و همچنین تولیدات شرکت پالایش نفت بندرعباس (نفت‌گاز، نفت سفید، بنزین، بنزین سوپر، نفتای سنگین و میعانات گازی) را دریافت و با خط لوله 26 اینچ به طول 134 کیلومتر به مرکز انتقال نفت بعدی (قطب‌آباد) منتقل می‌کند.

کیوان حیدری، مدیر مرکز انتقال نفت بندرعباس درباره این مرکز می‌گوید: «این مرکز فرآورده‌های پالایشگاه بندرعباس و ستاره خلیج‌فارس از جمله بنزین، نفت‌گاز،‌ نفت‌سفید، نفتای سبک و سنگین و در مواردی گاز مایع را دریافت می‌کند و به سمت استان‌های رفسنجان، یزد، کرمان و اصفهان انتقال می‌دهد. 6 پمپ در مرکز داریم که عامل محرک دو پمپ توربین است و 4 پمپ دیگر برقی هستند. پمپ‌های توربینی هر ساعت 662.4 مترمکعب فرآورده را انتقال می‌دهند و قدرت توربین‌ها 6 هزار و 500 اسب بخار است، پمپ الکتروموتورهای برقی نیز 795 مترمکعب در ساعت انتقال می‌دهند که قدرت آنها 3.4 مگاوات است. خط لوله خلیج‌فارس در سال 71 راه‌اندازی شده است و از سال 76 توربین‌های تاروس شروع به کار کردند و از سال 86 هم الکتروموتورها اضافه شدند. مرکز انتقال نفت بندرعباس نخستین مرکز انتقال نفت خط لوله بندرعباس – سیرجان – رفسنجان به‌شمار می‌رود. پس از آن مرکز انتقال نفت تقویت فشار قطب‌آباد و مرکز انتقال نفت مهرآران قرار گرفته‌اند. در مسیر حدود سه ایستگاه حفاظت از زنگ داریم. در این مرکز 33 کارمند رسمی و 21 نفر پیمانکاری فعالیت می‌کنند».

کیوان حیدری، رئیس مرکز انتقال نفت بندرعباس

وی درباره سختی‌های کار در منطقه می‌گوید: «مهم‌ترین ویژگی کار در منطقه پمپاژ و حمل پایدار مواد نفتی بدون کمترین آلودگی است. سختی‌های کار در منطقه گرما، آلودگی هوا، وجود ریزگردها و رطوبت و دمای بالاست، فعلا با 80 درصد ظرفیت (290 هزار بشکه در روز) فعالیت می‌کنیم، اما با افزایش تولیدات پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، ظرفیت باز هم افزایش می‌یابد. باید شرایط فرآورده را دائم کنترل کنیم. فشاری را که تحمل می‌کنیم 24 ساعته است، بازدید مداوم از مسیر خط به ویژه در مسیرهای سخت‌گذر نیز کار بسیار پراسترسی است. کار اینجا به صورت شبانه‌روزی است و ورود و خروج نیروها باید دقیقا راس ساعت و به شرط تعویض شیفت باشد. شدت جریان فلو همیشه باید در حداکثر ظرفیت و شرایط و با حداکثر توان باشد. در حقیقت ما اینجا داریم بنزین را با فشار 2000 پی‌اس‌آی با ظرفیت یک میلیون و 800 هزار لیتر در ساعت منتقل می‌کنیم که همین موضوع خودش استرس به همراه دارد و ممکن است حادثه‌آفرین باشد. این استرس زمان پرکردن خط و تعمیرات باز هم بیشتر می‌شود. مهم‌ترین مزیت کار این است که کسی که در اینجا یا تلمبه‌خانه بندرعباس با توجه به حجم عملیات بالا (ظرفیت 360 هزار بشکه‌ای خط لوله 26 اینچ انتقال فرآورده) کار کند، تجربه بسیار با ارزشی به‌دست می‌آورد».

محمد شهاوند، رئیس علی‌البدل مراکز انتقال نفت خطوط لوله و مخابرات منطقه خلیج‌فارس

محمد شهاوند، رئیس علی‌البدل مراکز انتقال نفت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه خلیج فارس نیز درباره ویژگی‌های کار در این مرکز می‌گوید: «با توجه به حجم عملیات و سختی کار در این منطقه لازم است که گرید سازمانی بالاتری برای کارکنان بهره‌برداری و عملیات در نظر گرفت تا انگیزه کارکنان بالاتر رود. خوشبختانه انتقال تجربه بین کارکنان اتفاق می‌افتد. تحصیلات جوان‌‌ها و روزآمد بودن‌شان و تجربه قدیمی‌ترها اینجا مکمل یکدیگر است. حساسیت کار در مرکز با توجه به این که با حداکثر ظرفیت کار می‌کنیم بسیار بالاست و کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند آخرین اشتباه باشد. کمبود نیروی انسانی نیز وجود دارد و در صورتی که مجوز استخدام وجود داشته باشد، جوانان علاقه‌مند زیادی وجود دارند».

نمایی از مرکز انتقال نفت قطب‌آباد

مقصد بعدی ما مرکز انتقال نفت مهرآران در شمال استان هرمزگان و در کیلومتر 200 جاده بندرعباس - سیرجان و کیلومتر 236 خط لوله 26 اینچ انتقال فرآورده بندرعباس - رفسنجان قرار گرفته است. اینجا آخرین ایستگاه شرکت خطوط لوله و مخابرات منطقه خلیج‌فارس است که روزانه 300 هزار بشکه فرآورده را از مبدا پالایشگاه‌های بندرعباس و ستاره خلیج‌فارس به سوی استان‌های هرمزگان، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و اصفهان و تهران هدایت می‌کند. مهدی کیوانمهر، رئیس این مرکز درباره ویژگی‌های آن می‌گوید: «مرکز انتقال نفت مهرآران چهار توربین اصلی دارد که توربین‌های تاروس است و هرکدام 6 هزار و 500 اسب بخار قدرت دارد. سه مخزن تعادلی داریم که دو تا ثابت و یکی سقف شناور است که ظرفیت هر کدام 20 میلیون لیتر است. سه مخزن دیگر 2 میلیونی نیز داریم که سوخت توربین‌ها را ذخیره می‌کند. در ایام گرم سال بالا بودن ارتفاع از دریا بر بازدهی توربین‌ها و بهره‌وری دستگاه‌ها اثر می‌گذارد. همه تلاش ما این است که وقفه‌ای در عملیات به‌وجود نیاید،‌ از این رو به صورت مستمر از خطوط بازدید می‌کنیم و هنگام افت فشار نیز حتما حضور فیزیکی در نقطه مشخص‌شده خواهیم داشت، خوشبختانه در طول 26 سال گذشته که در مراکز انتقال نفت بندرعباس‌ مشغول فعالیت بوده‌ام حادثه‌ای رخ نداده است.

مهدی کیوانمهر، رئیس مرکز انتقال نفت مهرآران

بنزین قطع نمی‌شود

مرکز انتقال نفت مهرآران درست در میانه نقاط کوهستانی شمال استان هرمزگان قرار گرفته است و تقریبا هیچ روستایی اطراف دیده نمی‌شود. موبایل‌های گروه خبری (به دلیل سرقت دکل مخابرات در روز گذشته) تقریبا قطع است و آب و برق نیز قطع شده است. در چنین شرایطی تصور کار و زندگی حتی برای چند ساعت برای بسیاری از ما سخت است، اما مهدی کیوانمهر می‌گوید: «قطعی آب و برق برای مردم عجیب نیست. اگر برای مثال زمانی اتفاق بیفتد که در جایگاهی پمپ بنزین نباشد، به دلیل این است که یا برق قطع شده یا جایگاه‌دار دیر درخواست داده است، اما هیچ وقت نبوده که بنزین نبوده باشد و این به دلیل این است که خط لوله کار خود را به‌درستی انجام داده و اتفاقا همین موضوع یعنی انتقال مستمر و مداوم فرآورده سبب شده که کمتر کسی متوجه حضور و فعالیت همکاران ما باشد. در زمان جنگ هم تنها زمانی که تلمبه‌خانه‌ای مانند تنگ فنی 54 نوبت بمباران شد، بسیاری از مردم متوجه شدند که این مرکز کارش چیست؟ 

خط لوله‌ای‌ها خالص‌اند

کیوانمهر با تاکید بر این که کارکنان خطوط لوله گمنام‌ترین کارکنان صنعت نفت هستند، می‌گوید: «به جرات می‌گویم کارکنان خطوط لوله جزو مخلص‌ترین نیروهای صنعت نفت هستند. اینجا هیچ کس در حیطه کاری خود حد و مرزی نمی‌شناسد. به هر حال کمبودهایی در تجهیزات و نیروی انسانی وجود دارد، اما همه تلاش می‌کنند کار به بهترین شکل ممکن انجام شود و مسائل و مشکلات و کمبودها نیز حل و فصل و رفع شود و اتفاقا یک بهره‌بردار خوب باید آشنایی کاملی با همه واحدها داشته باشد و مشکلات ابزار دقیقی، مکانیکی، برق و ... را بشناسد. ما اینجا 50 نفر همکار هستیم که همه از مشکلات یکدیگر با خبریم و تلاش می‌کنیم لحظات را که در این مرکز در سخت‌ترین شرایط کاری می‌گذرانیم برای یکدیگر آسان کنیم. همیشه وقتی صحبت از شرکت نفت می‌شود، تصور مردم به سمت پمپ بنزین و پالایشگاه ‌می‌رود، اما امیدوارم روزی برسد که مردم خطوط لوله را بشناسند. همکاران ما در مراکز انتقال نفت که به شکل شیفتی و اقماری کار می‌کنند گاهی دچار آسیب‌های روانی می‌شوند، اما به دلیل دورافتادگی آنها کمتر کسی در جامعه‌ متوجه این آسیب‌ها می‌شود».

اقماری کفش آهنی، لباس رزم و صبر ایوب ‌می‌خواهد

رئیس مرکز انتقال نفت مهرآران با اشاره به این که ذات کار اقماری سخت است، می‌گوید: «کسی که می‌خواهد کار اقماری کند، باید کفش آهنی، لباس رزم و صبر ایوب داشته باشد، زیرا نقاطی که محل کار اقماری هستند، کیلومترها از نقاط شهری و امکانات دور هستند. ما 40 کیلومتر از حاجی‌آباد و 100 کیلومتر از سیرجان دور هستیم و هیچ همسایه و روستایی نداریم و در موارد معدودی بارندگی و رعد و برق شدید موجب قطعی برق می‌شود و قطع برق نیز موجب از سرویس خارج شدن چاه آب می‌شود و مجبور می‌شویم از آب‌های ذخیره استفاده کنیم.»

از مرکز خارج می‌شویم و در دل سیاهی شب و بیابان و جاده به سمت شهر بندرعباس عزم بازگشت می‌کنیم. صدای گوش‌خراش توربین‌ها هنوز در سرم است و به این فکر می‌کنم که اگر این کارکنان با 12 ساعت کار با دستگاه‌های پرسر و صدا، حداقل امکانات و هفته‌ها دوری از خانواده‌ جهاد نمی‌کنند، پس چه می‌کنند؟

آرزو عطایی