روزانه هزاران خودرو در کلانشهر تهران به پمپ‌های بنزین مراجعه و سوخت‌گیری می‌کنند، شماری از این جایگاه‌ها در نقاط پرتراکم احداث شده‌اند و صفوف نسبتا طولانی که در آنها ایجاد می‌شود، سوخت‌گیری را برای شهروندان زمان‌بر و البته مشکل‌آفرین می‌سازد. در این کلانشهر با تراکم جمعیتی بالا، زمین موضوع مهمی است با سال‌ها پیشینه و البته دغدغه‌ای تقریبا حل‌ناشدنی به‌ویژه در بخش‌های خدمات‌رسانی مانند سوخت و توزیع آن که زمین نیاز اولیه آنهاست. اگرچه در گذر زمان، برای رفع این دغدغه راهکارهایی از جمله افزایش جایگاه از نظر دور نمانده، اما مشکل همیشگی یعنی «کمبود زمین» برای ساخت جایگاه جدید، به این دلیل که میل به آسمان و آسمانخراش شدن پیدا کرده است، این اجازه را نمی‌دهد که به‌راحتی جایگاه جدید دیگری در این کلانشهر احداث شود. پس از احداث جایگاه‌های تک تلمبه (تک سکو) به عنوان راهکاری برای مقابله با کمبود زمین در حوزه جایگاه‌سازی، ساخت جایگاه‌های فشرده (کمپکت) نیز به عنوان راه‌حلی دیگر در این بخش مورد توجه قرار گرفته؛ به گونه‌ای که به‌تازگی یک مورد آن در شرق تهران به بهره‌برداری رسیده است. این موضوع دستمایه‌ای شد تا به منظور کسب اطلاع از کم و کیف فعالیت این گونه جایگاه‌ها و امکان تعمیم آنها در دیگر نقاط تهران، با کرامت ویس‌کرمی، مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه تهران گفت‌وگو شود. آنچه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگوست.
احداث جایگاه‌های فشرده عرضه بنزین در کلانشهر تهران با چه رویکردی انجام شده است؟
توسعه روزافزون شهرها، رشد جمعیت و تقاضای سفر، همچنین افزایش تقاضای دریافت سوخت (بنا به دلایل اخیر) موجب شده است سناریوهای عملی‌تری برای پاسخ به نیاز مردم در حوزه سوخت محور توجه قرار گیرد.
چه سناریوهایی؟
همانطورکه پیش‌تر اشاره شد، زمین «در شهرهای بزرگ»، مهم‌ترین عامل برای ساخت جایگاه است. به عبارتی، باید زمین باشد که جایگاه ساخته شود. در کلانشهر تهران، ساخت یک جایگاه با ابعاد مناسب به دلیل کمبود و گاه نبود زمین، تقریبا ناممکن شده است. ازسوی دیگر، تعدد سفرهای شهری، زمانی که برای سوخت‌گیری سپری می‌شود، توزیع نامتوازن سوخت در مجاری عرضه سوخت و متعاقب آن تشکیل صف در برخی از آنها، همچنین روند افزایش مصرف بنزین را می‌توان عواملی برشمرد که افزایش جایگاه‌های عرضه سوخت را در این کلانشهر ضروری می‌سازد. مجموعه این عوامل سبب شده است تا سناریوهایی مثل ایجاد جایگاه‌های تک‌سکو و جایگاه فشرده (کمپکت) مورد توجه قرار گیرد تا به نیاز شهروندان پاسخی مناسب داده شود.
در ساخت یک جایگاه با ابعاد بزرگ (بزرگ مقیاس) چه مواردی باید رعایت شود؟
مهم‌ترین آن زمین است. زمین مناسبی که باید استانداردهای شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی را داشته باشد. افزون بر این، سازمان‌هایی مانند حفاظت محیط زیست و شورای عالی ترافیک نیز باید با توجه به استانداردهای خود، این زمین را مناسب ساخت جایگاه تشخیص دهند و مجوز لازم را صادر کنند. چنین زمینی برای ساخت یک جایگاه با ابعاد بزرگ، در شهرهای بزرگی مانند تهران که بیشتر مناطق آن متراکم از جمعیت و ساخت‌و‌ساز است، حتی با تغییر برخی موارد ازسوی سازمان حفاظت از محیط زیست (کاهش فاصله 50 متر به 20 متر از منازل مسکونی برای ساخت جایگاه) تقریبا وجود ندارد، بنابراین، ساخت جایگاه‌های کوچک‌مقیاس در قالب تک سکو و فشرده (کمپکت) می‌تواند برای سرمایه‌گذار فعال در این بخش، مناسب‌تر و عملی‌تر باشد.
در استان تهران چه تعداد جایگاه بزرگ مقیاس فعال است؟
در این استان حدود 200 جایگاه بزرگ‌مقیاس فعالیت می‌کند. ساخت جایگاه‌های بزرگ مقیاس در بزرگراه‌ها، آزادراه‌ها و مکان‌هایی از این دست، قابل انجام است، اما در مراکز شلوغ و پرجمعیت با توجه به نبود زمین، امکان ساخت چنین جایگاه‌هایی نیست و جایگاه‌های تک سکو و کمپکت، پاسخگو خواهند بود.
جایگاه‌های فشرده (کمپکت) بنزین چه ویژگی‌هایی دارد؟
این نوع جایگاه‌ها که به یک کانتینر شبیه است، با هزینه‌ای کم، در فضایی کوچک و در زمانی بسیار کوتاه، قابلیت ساخت و استقرار در مکان‌های مختلفی مانند شهرک‌های مسکونی و نقاط پرجمعیت شهر را دارند و هم اکنون نیز یک نمونه آن به عنوان نخستین جایگاه فشرده عرضه‌کننده سوخت در بازار تره‌بار پیروزی واقع در شرق تهران استقرار یافته است و به شهروندان خدمات‌رسانی می‌کند. این جایگاه در فضای 800 مترمربع بنا شده است و با دو مخزن 18 هزار لیتری، سوخت‌رسانی به خودروها را انجام می‌دهد. الگویی است که به نظر می‌آید بازتاب و کارایی خوبی داشته باشد. جایگاه احداث شده در بازار تربار پیروزی به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند دو نوع فرآورده (بنزین یورو 4 و سوپر) را عرضه کند. در این جایگاه، چهار دستگاه خودرو می‌توانند همزمان سوخت‌گیری کنند. اصطلاح فشرده (کمپکت) به کار گرفته شده در این نوع جایگاه به این دلیل این است که تاسیسات تعبیه شده در آن مرکب از مخزن و تلمبه، در فضایی شبیه کانتینر قرار دارند و می‌توان آن را در فضای کمی دایر کرد.
برای افزایش جایگاه‌های فشرده برنامه‌ای وجود دارد؟
همان طور که پیش‌تر اشاره شد، 200 جایگاه برای خدمت‌رسانی به شهروندان استان تهران فعالیت می‌کنند. برخی جایگاه‌ها به دلیل قرار گرفتن در طرح تعریض بزرگراه‌ها و پل‌ها، جمع‌آوری و تا حد ممکن جایگزین شد، اما با توجه به رشد روزافزون تقاضا به سمتی باید حرکت کنیم که به این تقاضاها پاسخ داده شود. توجه به این موضوع در جهت سهولت خدمت‌رسانی به مردم در حوزه تامین و عرضه سوخت، دستگاه متولی را بر آن داشت که به احداث جایگاه‌های کوچک‌مقیاس توجه کند و در این حوزه از توان بخش خصوصی بهره گرفته شود. پیرو همین موضوع، بخش خصوصی برای ایجاد جایگاه‌های کوچک‌مقیاس تفاهم‌نامه‌ای در جهت گسترش بهره‌گیری بیشتر از جایگاه‌های فشرده با شهرداری امضا کرده است که انتظار می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور مردم بتوانند از این نوع جایگاه‌ها برای سوخت‌گیری خودروهای خود در نقاط مختلف شهر استفاده کنند.
ایمنی این جایگاه‌ها (کمپکت) چگونه پایش می‌شود؟
احداث جایگاه عرضه سوخت تابع استانداردها و شاخص‌های فنی است که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی باید آن را تایید کند و مجوز ساخت و فعالیت دهد. جایگاه‌های کمپکت و تک سکو نیز از این قاعده مستثنا نیستند. از سوی دیگر، توجه به محیط زیست، موضوع دیگری است که سازمان متولی خود را دارد. به این معنا که احداث‌کننده این نوع جایگاه‌ها باید استانداردهای زیست محیطی مورد نظر سازمان محیط زیست را به‌طور دقیق رعایت و از این سازمان نیز مجوز دریافت کند. نکته دیگر درباره احداث جایگاه‌های فشرده بنزین، دریافت مجوز از سوی شورای عالی ترافیک است. بنابراین مجموعه این مجوزها را می‌توان پایشی دقیق برای فعالیت ایمن جایگاه‌های فشرده بنزین تلقی کرد. بنابراین، ساخت و استقرار جایگاه فشرده بنزین با هدف تامین سلامت شهروندان، نیازمند گذشتن از فیلترهای مختلف برای دریافت تاییدیه‌های ایمنی (سلامت تجهیزات فنی و محیط زیست) آنهاست.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران چه نقشی دارد؟
متولی اصلی احداث و بهره‌برداری از مجاری عرضه سوخت، حاکمیت و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز از طرف وزارت نفت نماینده دستگاه حاکمه است. با این توضیح این شرکت مسئولیت احداث و بهره‌برداری از جایگاه‌های عرضه سوخت را چه در مقیاس بزرگ و چه در مقیاس کوچک، به عهده دارد. وظیفه شرکت ملی پخش به عنوان ناظر عالیه و متولی سوخت‌رسانی در کشور این است که به نمایندگی از دستگاه حاکمیت، خدمات‌رسانی به مردم در حوزه سوخت را از طریق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام دهد.
سازوکار احداث جایگاه (بزرگ مقیاس، کوچک مقیاس) چگونه است؟
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران برای احداث جایگاه جدید به‌وسیله سرمایه‌گذار بخش خصوصی، به روال گذشته عمل نمی‌کند و به شخص مجوز ساخت نمی‌دهد، بلکه این مجوز به صاحب برند (شرکت صاحب نشان) داده می‌شود. بنابراین هرکس بخواهد جایگاه سوخت احداث کند؛ چه کمپکت، چه تک سکو و چه بزرگ مقیاس، تقاضای خود را حتما باید از طریق شرکت‌های زنجیره‌ای صاحب نشان به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کند، بنابراین تقاضاهای شخصی در این زمینه پذیرفته نمی شود.
برگشت سرمایه جایگاه‌های کمپکت چگونه است؟
این نوع جایگاه‌ها برای احداث به زمین زیادی نیاز ندارند، تعداد تجهیزات (تلمبه، مخزن، نازل) به کار گرفته شده زیاد نیست، با نیروی انسانی کمی قابلیت بهره‌برداری دارد و به سرمایه‌گذاری زیادی هم نیاز ندارد. همه اینها، امتیازهایی هستند که در یک سرمایه‌گذاری و بازگشت آن می‌توانند مورد توجه قرار گیرند. برگشت سرمایه هزینه شده به مکان‌یابی و مقدار عرضه فرآورده نفتی در آن نیز بستگی دارد.
جایگاه‌های کمپکت، محدود به ظرفیت ذخیره‌سازی مشخصی است یا این که می‌توان این نوع جایگاه را در ابعاد بزرگ‌تر باحجم عرضه بیشتر ایجاد کرد؟
به‌طور طبیعی، جایگاه‌های فشرده بنزین (کمپکت) با ظرفیت 20 هزار لیتر پاسخگوست، اما اگر شرکت صاحب نشانی بخواهد چنین جایگاهی را با ظرفیت ذخیره‌سازی بیشتر ایجاد کند، محدودیتی وجود ندارد. این موضوع به مکان احداث جایگاه و پیش‌بینی جایگاه‌دار به میزان فروش فرآورده‌های نفتی در آن برمی‌گردد.
در مکان‌هایی که جایگاه‌های سوخت (کوچک مقیاس، بزرگ مقیاس) احداث می‌شود، رضایت ساکنان محلی تا چه حد مورد توجه قرار می‌گیرد؟
به طورحتم در مکان‌یابی به این موضوع به عنوان یکی از شاخص‌های مهم توجه شده و در نظر گرفتن فاصله ساخت جایگاه از منازل مسکونی با لحاظ شرایط ایمن و استاندارد نیز بر پایه همین توجه است.
آیا نکته دیگری هست که بخواهید به عنوان کلام پایانی بگویید؟
درچرخه سوخت‌رسانی، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، رضایتمندی مردم است. تلاش مجموعه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی منطقه تهران به عنوان بخش فعال در این حوزه نیز حرکت در این مسیر برای دستیابی به همین هدف است؛ هدفی مهم که نقطه توقفی ندارد.
سعید محمدبیگی
نظر شما