در هفته‌های اخیر بحث‌هایی درباره جنگ ایران و آمریکا مطرح شده، اما احتمال جنگ، خواسته یا ناخواسته، به نسبت اندک است، به این دلیل ساده که سران ایران و آمریکا خواهان آن نیستند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا خواهان جنگی مانند جنگ آمریکا و عراق که همراه با پیروزی اولیه سریع و شکست ثانویه طولانی پس از آن بود، نیست. رهبران ایران نیز خواهان جنگ نیستند.
این به آن معنا نیست که برخی افراد قدرتمند در دولت ترامپ یا برخی کشورهای منطقه نمی‌خواهند جنگی در بگیرد تا نظام ایران تغییر کند، یا برای تشویق چنین جنگی، اقدام‌های تحریک‌آمیز انجام نمی‌دهند.
ممکن است ترجیح شخصی ترامپ نیز تغییر نظام ایران یا خنثی کردن آن از راه مذاکره باشد، اما احتمالا او از طریق برنامه «فشار حداکثری» خود برای مهار بلندمدت ایران تلاش می‌کند و این مسئله را می‌پذیرد که دولت ایران می‌تواند با دور زدن تحریم‌ها خود را حفظ کند.
پس از حمله آمریکا به عراق، ایران دستاوردهای ژئوپولیتیک بزرگی در خاورمیانه به دست آورده است.
با این همه، بررسی پیامدهای احتمالی جنگ مستقیم یا غیرمستقیم میان ایران و آمریکا بر بازار نفت، مهم است.
محور اصلی برنامه فشار حداکثری دولت ترامپ، تحریم‌های اقتصادی طراحی‌شده برای محدود کردن درآمدهای ایران با هدف وادار کردن دولت ایران به امضای قرارداد جدید درباره فعالیت‌های هسته‌ای، برنامه موشکی و رفتارهای منطقه‌ای ایران هستند. استفاده از بازدارندگی نظامی کافی برای پیشگیری از واکنش تهران در برابر نیروها و متحدان آمریکا در منطقه نیز بخشی دیگر از این برنامه است.
اقدام‌های نظامی آمریکا که در رسانه‌ها اعلام شده‌اند، به زمان زیادی نیاز دارند و برای حمله همه‌جانبه به ایران کافی نیستند. ایران نیز از دهه ۱۹۹۰ میلادی ظرفیت‌های نظامی غیرمتقارن برای مقابله با حمله آمریکا را برنامه‌ریزی و اجرا کرده و همچنین وسعت و جمعیت ایران از عراق بیشتر است.
از سوی دیگر، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در مقاله‌ای در نشریه فارن افرز، گفت: ترامپ یک درگیری نظامی بلندمدت دیگر آمریکا در منطقه خاورمیانه یا هر منطقه دیگر را نمی‌خواهد. او آشکارا درباره پیامدهای نامطلوب حمله سال ۲۰۰۳ به عراق و مداخله سال ۲۰۱۱ در لیبی، سخن گفته است.
آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران نیز به صراحت اعلام کرده است که ایران خواهان جنگ نیست و آمریکایی‌ها نیز جنگ را آغاز نخواهند کرد.
وی همچنین تصریح کرده ایران تمایلی برای مذاکره با آمریکا ندارد، به‌ویژه با توجه به خواسته‌های افراطی دولت ترامپ و خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای و اشاره کرده که شرایط کنونی به احتمال زیاد طولانی خواهد بود و گفته است که مردم ایران راه مقاومت را برگزیده‌اند.
اکراه سران ایران برای مذاکره، دست‌کم در شرایط کنونی، تعجب‌برانگیز نیست، زیرا دیپلمات‌های اروپایی و مسئولان دولت‌های پیشین آمریکا می‌گویند که هیچ زمینه‌ای برای مذاکره جدی وجود ندارد. ایران، با توجه به غرور ملی بالا ناشی از شمار بالایی از پیروزی‌های ژئوپولیتیک منطقه‌ای، خواسته‌های کنونی آمریکا را «تسلیم عملی» تلقی می‌کند.
به نظر می‌رسد رهبران ایران در واکنش به اقدام‌های آمریکا، از تهدید آغاز دوباره برنامه هسته‌ای خود استفاده می‌کنند. در ماه مه امسال، رسانه‌های ایرانی خبر دادند این کشور پس از اطلاع دادن به چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلیس، اجرای برخی از تعهدات جزئی خود در قالب برجام را متوقف کرده است.
در نتیجه، اگرچه نتایج احتمالی زیادی برای وضع کنونی امکان دارد، دو فرض شدید، اما محتمل برای ایران، خاورمیانه و بازارهای جهانی، قابل تصور است؛ جنگ غیرمستقیم و جنگ مستقیم.
در صورت جنگ غیرمستقیم، باوجود افزایش چشمگیر تولید نفت آمریکا در سال‌های گذشته، قیمت شاخص نفت خام برنت به احتمال زیاد به میانگین ۸۵ دلار برای بشکه می‌رسد که ۱۵ دلار بالاتر از قیمت نفت در صورت استمرار صادرات نفت ایران خواهد بود و ممکن است قیمت نفت به‌طور ناگهانی به ۱۰۰ دلار نیز برسد.
از دست رفتن عرضه روزانه حدود ۲ میلیون بشکه از صادرات نفت و میعانات گازی ایران در بازارهای جهانی، ظرفیت مازاد عرضه نفت جهان را به کمتر از یک میلیون بشکه در روز می‌رساند و قیمت نفت را در برابر اختلال‌های عرضه به‌شدت آسیب‌پذیر می‌کند.
در صورت جنگ واقعی که احتمال کمتری دارد، ظرف شش هفته، خسارت‌های شدیدی به تأسیسات نفتی همه طرف‌های درگیر جنگ در خاورمیانه وارد می‌شود و ممکن است حمل‌ونقل نفت از تنگه هرمز مختل شود.
در این صورت، قیمت شاخص نفت خام برنت به ۲۵۰ دلار و سپس به ۱۵۰ دلار برای هر بشکه می‌رسد و ممکن است آژانس بین‌المللی انرژی هماهنگی لازم برای آزادسازی ذخیره‌سازی‌های نفت اعضای خود را انجام دهد و چین نیز حجم بالایی از ذخایر راهبردی خود را آزاد خواهد کرد.
پس از پایان درگیری‌ها، با توجه به زمان لازم برای بازسازی تأسیسات نفتی آسیب‌دیده در خلیج‌فارس و بازگرداندن ذخیره‌سازی راهبردی به سطح عادی، دو سال طول خواهد کشید تا قیمت شاخص نفت خام برنت به بازه ۶۰ تا ۷۰ دلار برای هر بشکه بازگردد.
وینست لوئرمن
رئیس مرکز ژوئوپولیتیک کانادا
منبع: اویل پرایس
نظر شما