***این هفته نفت شاهد امضای سه قرارداد در حوزه ساخت داخل بود؛ قرارداد با سه شرکت سازنده پمپ به‌منظور تامین الکتروپمپ‌های طرح راهبردی انتقال نفت خام گوره به جاسک. ریل‌گذاری قراردادهایی از این دست به سال ۹۳ بازمی‌گردد؛ زمانی‌که با تاکید وزیر نفت و به‌منظور حمایت حداکثری از توان سازندگان ایرانی، طرح بومی‌سازی ۱۰ گروه کالاهای کاربردی تعریف شد و تا سال ۹۵ بیش از ۵۰ قرارداد این طرح امضا شد. حالا فرآیند تحویل مرحله به مرحله بسیاری از تجهیزات ساخته‌شده در جریان است.
***بی‌نیازی از واردات تجهیزات سرچاهی و درون‌چاهی (تا کلاس ۱۰ هزار PSI)، ساخت و نصب نمونه‌هایی از پمپ سرچاهی در داخل کشور، آغاز شمارش معکوس برای تولید انبوه مته‌های صخره‌ای ساخت ایران، توانمندسازی سازندگان ایرانی در تولید فلولاین‌ها و موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان در ساخت ابزارهای اندازه‌گیری حفاری، تنها بخشی از دستاوردهایی است که شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان عواید طرح بومی‌سازی ۱۰ گروه کالایی بر می‌شمارد. نفت از توجه به ظرفیت‌های داخلی غافل نبوده است.
***اما طرح بومی‌سازی کالاهای کاربردی نفت در بخش‌هایی هم با موانعی برخورد کرد؛ برای نمونه در قرارداد ساخت لوله‌های CRA که با وقوع تحریم متوقف شد و به گفته زنگنه، تامین آن یکی از تنگناهای امروز نفت است. کمبود منابع مالی هم بعضی از پروژه‌ها را با مشکل روبه‌رو کرد و بعضی از پروژه‌ها هم به دلیل تجمیع نشدن تقاضا کلید نخورده‌اند. نقش تحریم را نمی‌توان نادیده گرفت که اگر پای آن در میان نبود، دستاوردهای طرح به‌واسطه تسهیل روند انتقال فناوری ساخت کالاهای راهبردی و تامین منابع مالی، بسیار بیش از امروز بود. تحریم همیشه تلخ است.
***توجه حداکثری به توان داخلی مطابق با تاکید اسناد بالادستی، برنامه‌ریزی برای افزودن حداقل هشت گروه کالایی دیگر به طرح بومی‌سازی ۱۰ گروه کالایی و تدوین و پیشبرد طرح‌هایی مانند طرح «نگهداشت و افزایش توان تولید نفت»، از دیگر رویه‌هایی است که با هدف بهره‌مندی حداکثری از توان داخل در وزارت نفت دنبال می‌شود. در طرح نگهداشت و افزایش توان تولید، ۱۵ قلم از کالاهای مورد نیاز در اجرای پروژه‌ها در فهرست اسناد مناقصه‌ها قید شده و پیمانکار موظف است که این کالاها را تنها به سازندگان داخلی سفارش دهد. افزون بر این، فهرست هشتادوچهارگانه ممنوعیت خرید کالاها و تجهیزات خارجی دارای تولید مشابه داخل ابلاغی وزیر نفت و نیز تصویب‌نامه هیئت وزیران درباره ممنوعیت خرید کالاهای خارجی دارای تولید مشابه داخلی هم به عنوان مدارک الزام‌آور در این پیمان‌ها گنجانده شده است.
***مصوبه طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت مربوط به سال ۹۶ است؛ زمانی که برجام به قوت خود باقی و مذاکرات نفت با شرکت‌های بین‌المللی در جریان بود. نفت این طرح را با هدف استفاده حداکثری از توان شرکت‌های ایرانی تدوین کرد تا همزمان با پیشبرد مذاکرات با شرکت‌های ایرانی و خارجی برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای، جبهه کاری مناسبی هم برای پیمانکاران ایرانی تدارک دیده شود. طرح بومی‌سازی ۱۰ گروه کالاهای کاربردی هم در اوج مذاکرات برجامی با قوت ادامه یافت. نفتی‌ها در برجام با شرکت‌های خارجی نشست‌های زیادی داشتند، اما صنعت را چشم‌به‌راهِ چشم‌آبی‌ها نگه‌نداشتند.
***به قرارداد الکتروپمپ‌های طرح گوره-جاسک برگردیم. با اجرای این قراردادها، الکتروپمپ‌هایی در داخل کشور ساخته می‌شود که تجربه ساخت آن پیش‌تر وجود نداشته. نکته مهم در این زمینه، تغییر مشخصات الکتروپمپ‌های مورد نیاز طرح به‌منظور استفاده از توان سازندگان ایرانی است. بر مبنای آنچه در مراسم امضای قراردادهای الکتروپمپ‌ها عنوان شد، در طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک به پمپ‌هایی با توان ۵.۶ تا ۵.۸ مگاوات نیاز بود که با تاکید وزیر نفت و به‌منظور امکانپذیر شدن بهره‌مندی از توان سازندگان داخلی، ظرفیت این پمپ‌ها ۲.۵ مگاوات در نظر گرفته شد. به مفهوم ساده‌تر، نفت هر کاری کرد تا بتواند روی توان سازندگان ایرانی حساب باز کند.
***تغییر مشخصات پمپ‌ها را در گوشه ذهنتان نگه‌دارید. برویم به زمان برگزاری مراسم امضای قراردادها، زمانی که مدیرعامل یکی از شرکت‌های پمپ‌ساز در سخنرانی‌اش گفت صنعت پمپ‌سازی ایران امروز می‌تواند جوابگوی «همه» نیازهای صنعت نفت در حوزه طراحی و ساخت انواع پمپ‌ها باشد. بدون شک چنین روزی دور نخواهد بود اما آنجا با خودم فکر کردم ای کاش حداقل دیگر شعار و شوآف دولتی‌ها به بخش خصوصی سرایت نکند. در توانمندی صنایع داخلی از جمله صنعت پمپ‌سازی تردیدی نیست که اگر بود، قراردادی امضا نمی‌شد. بدون تردید تا همین جای کار هم باید به احترام سازندگان ایرانی ایستاد که با اتکا به «امید» از تنگناهای مسیر ناهموار کسب و کار در کشور عبور می کنند.
***ویژگی‌های ممتاز طرح انتقال نفت خام گوره-جاسک به داخلی‌سازی پمپ‌ها محدود نمی‌شود. تولید تمام‌ایرانی خط لوله ۴۲ اینچ انتقال نفت این طرح و بومی‌سازی ورق نیس را هم باید به این چرخه افزود. روزی که قراردادهای ساخت و تامین الکتروپمپ‌ها امضا شد یا به قول زنگنه در «روز آذربایجان»، مدیران عامل شرکت‌های ایرانی طرف قرارداد لبخند رضایت بر لب داشتند؛ شبیه همان لبخندهایی که در بازدید از فولاد اکسین خوزستان و لوله‌سازی اهواز می‌شد روی لب کارگران آنها دید؛ شبیه همان لبخندهایی که در امضای قرارداد چندی پیش اویک، مدیران لوله‌سازی اسفراین بر لب داشتند؛ شبیه همان لبخندهایی که پارسال در مراسم امضای ۱۰ قراردادِ نگهداشت و افزایش توان تولید با شرکت‌های ایرانی خودنمایی می‌کرد؛ شبیه همان لبخندهایی که اهالی جوان فعال در استارت‌آپ‌ها پس از آنکه وزیر نفت به دقت به حرف‌هایشان گوش می‌داد بر لبشان می‌نشست؛ شبیه همه لبخندهایی که رونق، آبادانی، توسعه و اشتغالزایی به همراه می‌آورد.
***در سال‌های اخیر قراردادهای زیادی در حوزه ساخت داخل امضا شده و صنعتگران نفت در سایه رویکرد حمایتی از این حوزه به موفقیت‌های زیادی در بومی‌سازی تجهیزات دست یافته‌اند، اما طبیعی است که مشاهده این موفقیت‌ها در روزهای تحریمی شعفی دوچندان به همراه دارد؛ چه آنکه نشان می‌دهد بر خلاف همه کارشکنی‌های ظالمانه علیه ایران، صنعت نفت کشور زنده است و پویا. احتمالا فیلم کوتاهی را که این روزها در فضای مجازی بازتاب گسترده‌ای داشته دیده‌اید؛ فیلمی از بوسه زدن دخترک دانش‌آموز اهل "لالی" خوزستان بر پرچم ایران؛ تصویری سرشار از امید و عشق به ایران و آینده‌ای که با دست فرزندانی این چنین رقم خواهد خورد. این امید و عشق بزرگترین سرمایه است؛ اگر آنان که باید، قدر بدانند و بها دهند.
شاید برای همین است که این روزها زنگنه مدام از امید می‌گوید: «آنچه برای من در این ایام مهم است، این است که امید در دل‌های مردم زنده بماند».
هانیه موحد
نظر شما