در سال‌های اخیر به شکل قابل‌ملاحظه‌ای بر مقدار ذخایر نفتی امارات متحده عربی افزوده شده است. این مسئله سبب شده است مقام‌های سیاسی امارات با اعتمادبه‌نفس بیشتری در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و بازارهای جهانی انرژی عمل کنند و حتی به رقابت و اختلاف با عربستان نیز دامن بزنند.
با توجه به اهمیتی که این موضوع در آینده بازارهای جهانی انرژی دارد و می‌تواند به تحولاتی مختلف دامن بزند، این پرسش مطرح است که آیا امارات قصد دارد خود را به بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در اوپک تبدیل کند؟ اگر امارات در پی تحقق چنین هدفی باشد، بازارهای جهانی و همچنین شریکان این کشور در اوپک چگونه متأثر می‌شوند؟
در سال‌های اخیر، شورای عالی نفت امارات از کشف میلیاردها بشکه ذخایر نفتی در نقاط مختلف این کشور خبر داده است. این شورا کشف حدود ۲ میلیارد بشکه نفت متعارف در امارت‌نشین ابوظبی، همچنین حدود ۲۲ میلیارد بشکه نفت نامتعارف در مناطق خشکی را تأیید کرده است، پیش از آن نیز شورای عالی نفت امارات از کشف ۷ میلیارد بشکه ذخیره نفت خام و ۵۸ هزار میلیارد فوت‌مکعب ذخیره گاز طبیعی خبر داد.
پیش از اعلام اکتشاف‌های تازه، امارات با ۹۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه در جایگاه هشتم کشورهای دارنده بیشترین ذخایر نفتی قرار داشت و کشورهای ونزوئلا (۲۹۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون بشکه)، عربستان (۲۶۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون بشکه)، کانادا (۱۷۱ میلیارد بشکه)، ایران (۱۵۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه)، عراق (۱۴۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه)، کویت (۱۰۴ میلیارد بشکه) و روسیه (۱۰۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه) بالاتر از آن کشور قرار داشتند.
با این حال اکتشاف‌های جدید در مجموع سبب افزوده شدن بیش از ۳۱ میلیارد بشکه نفت به ذخایر این کشور شده است؛ از این رو می‌توان امارات را با حدود ۱۲۸ میلیارد بشکه نفت در رتبه ششم دارندگان ذخایر طلای سیاه جا داد.
همراه با کشف ذخایر نفتی جدید در امارات، شرکت نفت ابوظبی اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری در پنج سال آینده به ارزش ۴۴۸ میلیارد درهم (حدود ۱۲۲ میلیارد دلار) کرده است.
بر اساس این طرح امارات قصد دارد ۱۶۰ میلیارد درهم (۴۳.۶ میلیارد دلار) را به اقتصاد محلی امارات در بازه زمانی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ هدایت کند، این رقم نشان می‌دهد امارات متحده عربی، برنامه‌ای بلندپروازانه جدید را برای تولید و صادرات نفت خود طراحی کرده است.
تغییر بازیگری نفتی
ارتقای جایگاه امارات در میان دارندگان ذخایر نفتی در حالی انجام شده که در دهه‌های گذشته از این کشور به‌عنوان یکی از منابعی یاد می‌شد که در آینده نزدیک نفت آن به پایان می‌رسد، به همین دلیل بیشتر در چشم‌اندازهای بلندمدت بازارهای نفت، امارات به‌عنوان بازیگری تأثیرگذار مورد توجه قرار نمی‌گرفت.
با این حال تغییر جایگاه این کشور در یک سال گذشته از یک سو سبب دگرگونی در دیدگاه‌ها نسبت به آینده بازیگری ابوظبی در عرصه انرژی شده و از سوی دیگر تغییر رفتار این کشور را نیز در عرصه‌های بین‌المللی در پی داشته است.
از مهم‌ترین تغییرات در این باره، در روابط امارات با عربستان بروز و ظهور یافته است، اختلاف دو کشور درباره سهم صادراتی امارات و ایجاد تغییر در توافق اوپک پلاس که درنهایت با عقب‌نشینی سعودی مواجه شد، می‌تواند مقدمه‌ای برای بلندپروازی‌های آینده ابوظبی باشد.
در واقع امارات در گام نخست بلندپروازی‌های نفتی خود موفق شد بازیگر قدرتمندی همچون عربستان را ناگزیر به قبول خواسته‌های خود بکند؛ از این رو تضمینی وجود ندارد که این کشور در آینده دوباره خواسته‌های مشابه یا حتی بلندپروازانه‌تری را مطرح نکند. به‌ویژه که اختلاف‌های امارات با عربستان درباره مسائل منطقه‌ای همچون جنگ یمن، رابطه با قطر و مدیریت شورای همکاری خلیج‌فارس روزبه‌روز بیشتر می‌شود.
چشم‌انداز آینده
درباره چرایی بلندپروازی‌های نفتی امارات دست‌کم دو سناریو مطرح است:
نخستین سناریو آن است که امارات به‌خوبی متوجه جنگ پنهانی که برای حفظ و کسب بازارهای صادراتی وجود دارد، شده است. اضافه شدن آمریکا به صادرکنندگان نفت در سال‌های اخیر سبب تنگاتنگ‌تر شدن رقابت در این حوزه شده است.
در عین حال همراهی عربستان با آمریکا در این زمینه می‌تواند موقعیت امارات را هم در بازارهای جهانی و هم در عرصه‌های سیاسی تحت تأثیر قرار دهد؛ از این رو امارات قصد دارد تا حد ممکن ظرفیت‌های نفتی خود را توسعه دهد تا در آینده همچنان بازیگری تعیین‌کننده در بازارهای بین‌المللی به‌شمار آید.
دومین سناریو آن است که هدف امارات از افزایش تولید و صادرات، آماده شدن برای دوران پسانفتی است، اگر پیش‌بینی‌های شرکت‌هایی همچون بریتیش پترولیوم که اعتقاد دارد جهان اکنون در اوج تقاضا برای نفت قرار دارد یا شرکت اکینور نروژ که معتقد است تقاضا در ۲۰۲۷ یا ۲۰۲۸ به اوج خود می‌رسد، پذیرش شود، آنگاه کشورهایی همچون امارات که تنها به کسب درآمد از طریق صادرات نفت متکی هستند، زمان اندکی برای فروش نفت خود با قیمت مناسب دارند.
بر این اساس اماراتی‌ها قصد دارند پیش از کاهش تقاضا برای نفت، بیشترین استفاده را از آن ببرند.
بسیاری از برآوردهای صورت گرفته در حوزه انرژی تأکید می‌کنند که سرانجام جهان در یک تا دو دهه آینده از مصرف نفت به‌عنوان انرژی اصلی عبور می‌کند و عصر انرژی‌های تجدیدپذیر و نو آغاز می‌شود، از این رو امارات قصد دارد هم از این فرصت باقیمانده برای فروش منابع نفتی خود استفاده کند و هم از درآمد کلان آن به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر و نو بپردازد. واقعیت آن است که در پیش گرفتن تحقق هر یک از سناریوهای بالا از سوی امارات، برای تولیدکنندگان نفت در جهان تنها یک پیامد خواهد داشت، زیرا نتیجه هر دو سناریو برای بازارهای جهانی، تشدید رقابت و مقابله امارات با دیگر تولیدکنندگان نفت به‌ویژه در اوپک خواهد بود.
اتخاذ چنین رویه‌ای از سوی امارات به این معناست که اگرچه این کشور به‌صورت علنی از اوپک یا توافق اوپک پلاس خارج نخواهد شد، اما در عین حال پیگیری منافع خود را در اولویت قرار خواهد داد و تلاش می‌کند سهم بیشتری از بازار را به‌دست آورد.
منبع: ماهنامه ایران پترولیوم
شعیب بهمن
نظر شما