به گزارش شانا، یک صبح برفی در یک شهر را تصور کنید، برای تهیه نان به نانوایی مراجعه کرده‌اید؛ نانوایی تعطیل است، اما به مشکل برنمی‌خورید و می‌توانید احتمالاً از سوپرمارکت محل یا دیگر فروشگاه‌ها نان تهیه کنید. همان صبح برفی را در یک روستای دوردست کوهستانی تصور کنید، سوخت نرسیده است و مردم چشم به راه در حاشیه جاده پربرف و راه بسته منتظر سوخت هستند، گاز به روستا نرسیده است و خانواده در سرما هستند و سوخت موردنیاز پخت و پز غذای خود را نیز دریافت نکرده‌اند، اهمیت سوخت‌رسانی به‌موقع به دوردست‌ترین نقاط کشور به‌دلیل همین حیاتی بودن آن است.
حالا همان صبح زیبای برفی را در یک شهر تصور کنید، برای رسیدن به محل کارتان عجله دارید و در اثر بارش سنگین برف، ترافیک شدیدی به‌وجود آمده و تعداد خودروها در پمپ بنزین نیز افزایش یافته است، اما به ناگاه متوجه می‌شوید بنزین به جایگاه نرسیده است، خبر همه جا می‌پیچد و در یک لحظه همه چیز به هم می‌ریزد، عبور و مرو مختل شده و و باز هم در این موقعیت، اهمیت و ضرورت سوخت‌رسانی به‌موقع به جایگاه‌های سوخت روشن می‌شود.
در آخرین تصویر یک صبح برفی در خانه را تصور کنید، نفت‌گاز و نفت کوره به نیروگاه نرسیده است و برق قطع می‌شود؛ نظم و برنامه‌ریزی در تمامی امور به هم ریخته و خدمات‌رسانی مختل می‌شود. بیش از ۱۵ هزار نفر نیروی انسانی در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی و بیش از ۱۲ هزار راننده نفتکش در تلاش هستند تأمین و توزیع فرآورده در کشور به نحو احسن انجام شود و سوخت موردنیاز بخش‌های صنعتی و خانگی، به‌ویژه در ایام سرد سال در کوتاه‌ترین زمان، با بهترین کیفیت، در شرایط ایمن و با کمترین هزینه به‌دست مصرف‌کننده نهایی برسد.
۱۴۰۰، سال سخت سوخت‌رسانی زمستانی
تأمین و توزیع سوخت زمستانی و تأمین گاز مایع نیروگاهی در فصول سرد سال را می‌توان از سخت‌ترین و پرچالش‌ترین بخش‌های عملیات توزیع فرآورده در کشور و حتی یکی از سخت‌ترین قسمت‌های کار وزارت نفت خواند.
برای درک این عملیات حجیم و عظیم باید به این نکته توجه کرد که با برودت هوا در فصول سرد سال، نیاز است گاز طبیعی ارسالی به نیروگاه‌های کشور با سوخت مایع یا نفت‌کوره جایگزین شود که تأمین این فاصله، که مقدارش متغیر بوده و شیب آن در روزهای سرد و برودت‌های ناگهانی بسیار بالاست، به‌عهده شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی است، به‌نحوی که در عرض یک یا دو روز نیاز است حجمی معادل ۱۰۰ میلیون مترمکعب سوخت مایع به نیروگاه‌ها ارسال و جایگزین گاز طبیعی در نیروگاه‌ها شود و روند تولید برق را به‌صورت پایدار در کشور حفظ کند؛ عملیاتی که به‌خودی‌خود، به لحاظ تأمین سوخت و تأمین برق در کشور حساسیت بسیار بالایی دارد، اما نوع فرآورده انتقالی، تنوع شیوه‌ها و خطوط انتقال و تعداد بسیار زیاد نفتکش‌های اعزامی به جاده‌ها و نیروگاه‌ها، همه و همه حجم این عملیات حساس، پیچیده و نفس‌گیر در کشور را بزرگ‌تر می‌کند.
اعداد بزرگ!
میانگین مصرف گاز کشور در دی‌ماه امسال، حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب بود، این رقم با برودت هوا در ابتدای بهمن‌ماه، تغییر کرد و به یک‌باره مصرف به سمت ۶۹۲ میلیون مترمکعب گاز رفت. فاصله عدد بزرگی است، ۱۹۲ میلیون مترمکعب! که این فاصله با سوخت مایع جایگزین خواهد شد.
حال تصور کنید که با توجه به اینکه یک نفتکش تنها ظرفیت انتقال ۳۰ هزار لیتر سوخت مایع را دارد، در طول یک شبانه‌روز چه تعداد نفتکش باید در خط اضافه و به جاده‌های کشور گسیل شود و چه تعداد مخزن‌دار حرکت کند تا مابه‌التفاوت عظیم کسری سوخت را جبران کند. افزون بر این همه ظرفیت تجهیزات، امکانات و سرمایه انسانی در این سوخت‌رسانی عظیم به کارگرفته می‌شود و بسیج خواهد شد.
سال ۱۴۰۰ یکی از سخت‌ترین سال‌ها به لحاظ تأمین سوخت زمستانی، در چند سال گذشته برای زنجیره تأمین و توزیع فرآورده در کشور بود. رقم مصرف گاز در کشور به‌سرعت بالا می‌رفت و رکوردهای متعددی را ثبت می‌کرد. این عدد در ابتدای بهمن‌ماه در نقطه اوج قرار گرفت و به‌طور میانگین روزانه بیش از ۱۱۰ میلیون لیتر نفت‌گاز در کشور توزیع شد تا نیروگاه‌ها به‌کار خود ادامه دهند.
تأمین مطلوب و بی‌کم و کاست سوخت زمستانی
سوخت دوم نیروگاه‌های بخاری نفت کوره یا مازوت و سوخت دوم نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی نفت‌گاز است و یکی از فعالیت‌های مهم شرکت ملی پخش یا وزارت نفت در طول سال، تأمین سوخت نیروگاهی است که به‌دلیل اهمیت و حساسیتی که در تأمین انرژی الکتریکی (برق) کشور دارد. نه‌تنها در فصل سرد، بلکه در فصل گرم نیز باید توجه ویژه‌ای به این حوزه داشت و ذخیره‌سازی برای فصول سرد انجام شود تا درصورت افت فشار شبکه در طول زمستان، بتوانیم سوخت موردنیاز نیروگاه‌ها را تأمین کنیم.
تامین سوخت نیروگاه‌ها تنها محدود به زمستان نمی‌شود و یکی از فعالیت‌هایی است که هر ساله با توجه به افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، حساس‌تر می‌شود، بنابراین عملیات ذخیره‌سازی سوخت دوم در نیروگاه‌ها نیز در طول سال انجام می‌شود و محدود به ۶ ماه دوم نیست. با توجه به اینکه در ابتدای هر سال شرایطی در کشور به‌وجود می‌آید که نیروگاه‌ها حداقل موجودی نفت‌گاز و نفت‌کوره را دارند، بنابراین لازم است پیش از آغاز فصل سرما، برنامه‌ریزی لازم در این زمینه و ذخیره‌سازی مناسبی در زمینه نفت‌گاز و نفت‌کوره انجام شود.
برنامه‌ریزی و هماهنگی مسنجم‌تر زیرمجموعه‌های وزارت نفت در ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۰ میان شرکت‌های ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت ملی گاز ایران، حوزه برنامه‌ریزی وزارت نفت و حوزه تولید شرکت ملی نفت ایران که در بحث تولید و تحویل گاز طبیعی، تولید سوخت‌های مایع و تحویل به نیروگاه‌ها فعالیت داشتند، همچنین تعامل مؤثر با مجموعه وزارت نیرو و دیگر دستگاه‌های مرتبط، سبب شد وزارت نفت از این آزمون با موفقیت و سربلندی بیرون آید و خوشبختانه سوخت نیروگاه‌ها تاکنون به بهترین نحو ممکن تأمین شده و هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد.
مدیران زیرمجموعه‌های دخیل از جمله شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در جلسات هماهنگی روزانه یا هفتگی که در سطوح مختلف مدیریتی برگزار شد، بررسی، رصد و هماهنگی لازم برای تأمین سوخت موردنیاز حوزه نیروگاهی را انجام دادند.
هیچ کمبودی در زمستان امسال نداشتیم
در زمستان امسال افزون بر سوخت‌رسانی مستمر و شبانه‌روزی به نیروگاه‌ها، گاز مایع بیشتری نیز میان مصرف‌کنندگان توزیع شد. کرامت ویس‌کرمی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی درباره روند عملیات سوخت‌رسانی در زمستان جاری می‌گوید: وزارت نفت عملیات سوخت‌رسانی زمستانی خود را امسال به بهترین شکل ممکن انجام داد و خوشبختانه مشکلی در زمینه تأمین برق در کشور به‌وجود نیامد. وضع ذخایر بنزین، گازوئیل و دیگر فرآورده‌های کشور مناسب بود و تلاش کردیم با ذخیره‌سازی مناسب در فصل تابستان، با وجود مصرف سوخت بالا در شرایط برودت هوا، پاسخگوی نیاز بخش‌های صنعتی و خانگی باشیم.
زمستان گرم روستاییان
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هر ساله و در فصل زمستان، افزون بر سوخت‌رسانی به بخش‌های صنعتی و نیروگاهی، سوخت‌رسانی غیرنیروگاهی را نیز به‌عهده دارد که تأمین سوخت گرمایشی و نیز پخت و پز روستاییانی که در مناطق سخت‌گذر و بی‌بهره از شبکه گاز طبیعی ساکن هستند، از آن جمله است که البته در شرایط برف و باران‌های شدید و سیل‌آسا شرایط ویژه‌ای پیدا می‌کند و حجم آن افزایش می‌یابد.
با بارش برف شدید در زمستان امسال در شمال و شمال غرب کشور و نیز باران‌های سیل‌آسا در جنوب کشور، دمای هوا در بسیاری از نقاط کشور به کمتر از ۲۰ درجه زیر صفر و حتی در برخی نقاط به ۲۲ درجه سانتی‌گراد زیر صفر، با ذخیره‌سازی مناسب سوخت در ایام گرم، با وجود شرایط بحرانی و همه مشکلاتی که در حوزه تردد و رفت‌وآمد و بسته شدن راه‌های ارتباطی وجود داشت، کوچک‌ترین مشکل و کمبودی در حوزه تأمین سوخت گرمایشی و پخت‌و پز روستاییان و مصرف‌کنندگانی که در این مناطق حضور دارند، وجود نداشت و به همت کارکنان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، مشترکان مناطق روستایی که نیاز به نفت سفید و گاز مایع داشتند، سوخت موردنیازشان را دریافت کردند و هیچ گزارشی مبنی بر کمبود سوخت در هیچ نقطه‌ای از کشور دریافت نشد.
درباره مرارت‌های انتقال سوخت
کار برنامه‌ریزی و مدیریت ترتیب انتقال فرآورده‌ها و نوع حمل آن از طریق خط لوله یا نفتکش با مدیریت تأمین و توزیع شرکت ملی پخش است. با توجه به اینکه به‌طور کلی تولیدات پالایشگاه‌های مرکزی کشور، پاسخگوی میزان مصرف در حوزه مرکزی و شمالی نبوده و نیاز است سوخت موردنیاز نیمه شمالی کشور از جنوب کشور تأمین و از طریق خطوط لوله و نفتکش‌های جاده‌پیما منتقل شود، برنامه‌ریزی این انتقال به‌موقع با در نظر گرفتن برنامه‌های تولید پالایشگاهی و میزان نیاز مناطق مختلف، از چالش‌های مدیریت تأمین و توزیع سوخت در کشور است که این عملیات در فصول سرد سال، حساسیت و اهمیتی دوچندان می‌یابد.
اگر نگاهی کلی به حجم سوختی که در کشور منتقل و جابه‌جا می‌شود، داشته باشیم، این مقدار جابه‌جایی و انتقال در بیشتر بخش‌ها از جمله در حوزه گاز، بنزین، نفت‌گاز و نفت سفید بسیار بسیار بالا و آمار عجیبی است. به‌نحوی که فقط در حوزه مصرف گاز طبیعی بدون احتساب دیگر بخش‌ها، مقدار مصرف کشور ما به اندازه کل مصرف گاز طبیعی قاره اروپاست که با احتساب دیگر بخش‌ها از جمله سوخت نیروگاهی و سوخت موردنیاز و روزافزون بخش حمل‌ونقل، عملیاتی بسیار پرحجم، هزینه‌بر و پرمرارت است.
از طرفی سوخت‌رسانی زمستانی محدود به ارسال از طریق خط لوله و نفتکش‌ها نبوده و بخشی از این عملیات نیز از طریق مخزن‌دارهای راه‌آهن انجام می‌شود و اگر بخواهیم وسیع‌تر نگاه کنیم، وسعت این عملیات، تنوع در روش حمل و نوع فرآورده، نیاز به هماهنگی کامل میان‌دستگاهی (راه‌آهن، سازمان‌های بخش دریایی و کشتیرانی) از عملیات سوخت‌رسانی در کشور به‌ویژه در شرایطی که مصرف گاز طبیعی در کشور به‌نحو قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد، عملیاتی پرحجم و نفس‌گیر می‌سازد تا سوخت در کشور به بهترین شکل و در کوتاه‌ترین زمان و مطمئن‌ترین روش ممکن منتقل و توزیع شود. در حوزه نیروگاهی حدود ۶۵ درصد از طریق نفتکش و حدود ۳۵ درصد با خطوط لوله تحویل نیروگاه می‌شود و هم‌اکنون حدود ۱۲ هزار نفتکش در زنجیره توزیع فرآورده فعالیت می‌کنند که این نفتکش‌ها عملیات انتقال فرآورده را به جایگاه‌ها و مقاصد موردنیاز انجام می‌دهند.
وضع ذخایر مطلوب است
افزون بر این عملیات وسیع، برای تأمین عدد بزرگ سوخت موردنیاز زمستان، تأمین سوخت موردنیاز خودروها به‌ویژه در ایام پرتردد سال از جمله عید نوروز نیز نیازمند برنامه‌ریزی وسیع و دقیق در کشور است، بنا بر تازه‌ترین گزارش‌های دریافتی از شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، وضع ذخایر سوخت فعلی مناسب است و در صورت موج‌های احتمالی سرما در روزهای پیش رو پیش‌بینی‌های لازم انجام شده است. همچنین این شرکت در حال برنامه‌ریزی و آمادگی برای تأمین بنزین نوروزی و ارسال سوخت موردنیاز به انبارهای مقاصد مسافرپذیر است، بنابراین باید گفت تأمین و توزیع فرآورده را باید یک معادله پیچیده چندمجهولی عنوان کرد که مدیریت تأمین و توزیع فرآورده در شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به‌سختی و با زحمت فراوان، اما با درایت آن را حل می‌کند.
آرزو عطایی
نظر شما