صنایع نفت و گاز روسیه، به‌واسطه درگیری‌های جاری بین مسکو و کی‌یف توجه زیادی را به خود جلب کرده است، اما برخی کارشناسان معتقدند امتیازهای معدنی روسیه نیز می‌تواند پاسخ ایالات متحده آمریکا به تهاجم این کشور به همسایه‌اش را پیچیده کند. روسیه تولیدکننده پیشرو در فلزات گروه مس، نیکل، پلاتین و دیگر مواد معدنی است که برای ساختن آینده‌ای با کربن پایین بسیار مهم هستند، با افزایش تنش‌های پیرامون اوکراین، بازار فلزات که روسیه در آن حضور فعال دارد، افسارگسیخته شد و قیمت نیکل اکنون به بالاترین حد خود در ۱۱ سال اخیر رسیده است.
برخی ناظران استدلال می‌کنند که حمله روسیه به اوکراین بر منطق «امنیت ملی برای حذف سوخت‌های فسیلی» تأکید می‌کند، به‌ویژه برای کشورهای اروپایی که برای تأمین سهم بزرگی از گاز طبیعی مصرفی خود به شرق وابسته‌اند. در عین حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که با توجه به جایگاه روسیه به‌عنوان یک معدن‌کار بزرگ فلزی، دور شدن از سوخت‌های فسیلی پیامدهای راهبردی خود را دارد، زیرا می‌تواند تحریم‌های گسترده ایالات متحده را با ادامه حمله روسیه به متحد این کشور پیچیده کند.
بیل مک‌کیبن (Bill McKibben)، دوستدار محیط‌زیست یک روز پیش از آغاز حمله روسیه به اوکراین در توییتی نوشت: اسلحه اصلی روسیه علیه اروپا، تهدید این کشور برای قطع نفت و گاز است، بنابراین شاید عاقلانه باشد که اکنون استفاده از نفت و گاز را با کمک جایگزین‌های قابل اجرا متوقف کنیم. وابستگی مستمر به سوخت‌های فسیلی بزرگ‌ترین هدیه‌ای است که می‌توانیم به روسیه بدهیم، این هدیه‌ای است که روند ارسال سوخت را ادامه می‌دهد. غلبه بر این وابستگی ما را آزاد می‌کند تا مستقیم‌تر با این کشور مقابله کنیم.
با این حال، برنامه‌های موجود برای دور شدن از سوخت‌های فسیلی تا حد زیادی به استقرار منابع جدید تولید انرژی و تولید خودروهای برقی متکی است، فعالیت‌هایی که نیازمند فلزهای خاص زیادی است که روسیه بخشی از آنها را تولید می‌کند.
در شرایطی که عرضه این فلزات محدود است، برخی که ناظر بر آشفتگی در اروپا هستند، از خود می‌پرسند آیا بروز این خشونت می‌تواند به اقدام‌های تلافی‌جویانه‌ای منجر شود که روند عرضه فلزات از سوی تولیدکنندگان غربی را تغییر دهد؟
مورگان بازیلیان (Morgan Bazilian)، مدیر مؤسسه سیاست عمومی پِینِ (Payne) در دانشکده معادن دانشگاه کلرادو گفت: «درباره تهاجم روسیه، تمرکز جهان انرژی در مورد پیامدهای این حمله بر بازارهای نفت و گاز طبیعی است که احتمالاً از راه‌های مختلف قابل جبران خواهد بود، اما اگر جایگزینی با انرژی‌های تجدیدپذیر مورد توجه قرار گیرد، باید توجه داشت که همه مواد معدنی مورد نیاز توسعه صنایع تجدیدپذیر، موادی هستند که ذخایر و میزان تولید آنها در روسیه مقادیر قابل‌توجهی است. به عبارتی، پیامدهای این تهاجم برای سایر کالاها از جمله نیکل، آلومینیوم، فولاد، کبالت و مس کمتر برجسته شده است.»
کاخ سفید از اظهارنظر درباره اینکه آیا شرکت‌های معدنی روسی یا مدیران این شرکت‌ها در تحریم‌های آینده هدف قرار خواهند گرفت یا خیر خودداری کرد.
یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها در تجارت نیکل، نوریلسک نیکل (Norilsk Nickel) یا نورنیکل (Nornikel) است. این شرکت روس نیکل را بیشتر برای مقاصد صنعتی تولید می‌کند، اما تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان تأمین‌کننده آینده فلزات محوری برای گذار انرژی از طریق معامله با کشورهای غربی معرفی کند. نیکل یک کالای حیاتی در ساخت باتری‌های لیتیوم یونی برای خودروهای برقی است.
شرکت شیمیایی آلمانی باسف (BASF) در زمینه ساخت باتری با نورنیکل برای توسعه یک پالایشگاه نیکل و مجتمع تولید باتری کاملاً یکپارچه در فنلاند همکاری کرده که امیدوار است در سال جاری میلادی فعالیت خود را آغاز کند. شرکت شیمیایی انگلیسی جانسون‌متی (Johnson Matthey) نیز قراردادی با نورنیکل برای تأمین نیکل از پالایشگاه فنلاند دارد.
باسف تنها مشتری شرکت نورنیکل در حوزه اقتصاد سبز نیست، نورنیکل بزرگ‌ترین تولیدکننده پالادیوم در جهان است، ماده‌ای ارزشمند که برای ساخت مبدل‌های کاتالیزوری استفاده می‌شود، حتی اگر روزی تولیدکنندگان، پالادیوم را در مبدل‌های کاتالیزوری جدید با پلاتین جایگزین کنند، معدن‌کاران روسی دومین تولیدکننده بزرگ پلاتین نیز هستند.
ادامه روابط تجاری این شرکت با وجود ناامیدی متخصصان و فعالان محیط‌زیست بومی روسیه در مورد مدیریت شرکت نورنیکل در موضوع نشت عظیم نفت در قطب شمال، شاهدی بر میزان آمیختگی محصولات این شرکت با اقتصاد است.
درباره درگیری‌هایی که بین روسیه و غرب بر سر حاکمیت جمهوری‌های تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق و یکپارچگی دموکراتیک ایجاد شده، شرکت نورنیکل معتقد است که محصولاتش آن‌قدر برای اقتصاد جهانی حیاتی هستند که تحریم آنها غیرممکن باشد (Climatewire، ۵ ژوئن ۲۰۲۰).
خبرنگار بلومبرگ در سال ۲۰۱۹ از مدیرعامل نورنیکل، ولادیمیر پوتانین (Vladimir Potanin)، پرسیده بود: «آیا با توجه به این واقعیت که ایالات متحده مقدار زیادی از پالادیوم شرکت شما را وارد می‌کند و بدون پالادیوم نمی‌توان با خودروی برقی رانندگی کرد، آیا قبول دارید که به‌طور بالقوه غیرقابل تحریم هستید؟». پوتانین پاسخ داد: «ما محصولات زیادی تولید می‌کنیم که به‌واقع مورد نیاز شرکت‌ها در سراسر جهان است شامل پالادیوم، نیکل و... اگر هر نوع جنگ یا هر نوع تحریمی وجود داشته باشد، به نفع کسی در جهان نخواهد بود که ما را تحریم کند زیرا ما کاری را انجام می‌دهیم که مردم به آن نیاز دارند و این روند را ادامه خواهیم داد.»
روز پیش از آغاز درگیری در اوکراین، شرکت چینی «گزارشگر قیمت بازار فلزات شانگهای» یادداشتی منتشر کرد که در آن با تشدید نگرانی‌های بازار درباره تحریم‌های صنایع روسیه، احتمال دارد نیکل بیشتری از سوی شرکت نورنیکل به چین صادر می‌شود یا به انبارهایی تحویل داده می‌شود تا در نهایت به بازار چین ارسال شود.
در این یادداشت آمده است: «از آنجا که نیکل تصفیه‌شده بیشتری به چین ارسال می‌شود، اروپا و ایالات متحده باید به‌دنبال جایگزین‌هایی در بازار جهانی باشند. در حالی که شکاف عرضه ممکن است با کالاهایی از ژاپن، کانادا، استرالیا و نروژ تکمیل شود، «حق بیمه» نیکل تصفیه‌شده در بازارهای اروپا و ایالات متحده افزایش خواهد یافت.»
رید بلیکمو (Reed Blakemore)، معاون مرکز جهانی انرژی شورای آتلانتیک گفت: «نورنیکل یک پرسش مهم را برای ایالات متحده آمریکا و متحدانش مطرح می‌کند آیا تحریم یک ماده معدنی مهم روسیه مانند نیکل می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد؟ آیا خروج نیکل روسیه از بازار، به‌واسطه تحریم‌ها، فقط زنجیره تأمین نیکل را سخت می‌کند، یا سرانجام به اهداف تولید داخلی این کشورها که به مقادیر قابل‌توجهی نیکل نیاز دارند، آسیب می‌رساند؟»
ابیگیل وولف (Abigail Wulf)، مدیر راهبرد مواد معدنی حیاتی در سازمان غیرانتفاعی امنیت منابع تأمین انرژی آینده آمریکا (Securing America’s Future Energy) ، گفت: با آغاز جنگ در اوکراین، نگرانی بزرگی وجود دارد که صنعت معدن‌کاری قوی روسیه می‌تواند به شیوه‌ای مشابه نفوذ چین از طریق بازارهای مواد معدنی مورد استفاده قرار گیرد.
وی ادامه داد: زنجیره عرضه باتری چنان با شرکت‌های چینی درهم‌آمیخته شده است که اگر چین تلاش کند جزیره خودگردان تایوان را به‌طور کامل تصرف کند، ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش ممکن است در وضع مشابهی قرار گیرند. در این صورت، کشورهای غربی نیز باید با احتیاط عمل کنند تا از احتمال از دست دادن دسترسی به زنجیره‌های عرضه مواد معدنی حیاتی، جلوگیری کنند. نگرانی ما این است که بازارهای انرژی ما با کشورهایی که ارزش‌های ما را به اشتراک نمی‌گذارند، گره خورده است.
بیل مک‌کیبن در پاسخ به این ادعا که آینده کم‌کربن همچنان می‌تواند منجر به اتکای غرب به مواد معدنی روسیه شود، گفت: ارزش آن را دارد که همانند موضوع توسعه لاستیک مصنوعی که در طول جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد، فکر کنیم. در آن زمان تأمین مواد خام برای ساخت لاستیک در دستان کشورهای گروه‌محور یا متحدین (رم، برلین و توکیو) بود. به جای تسلیم شدن در برابر شکست‌طلبی حقیرانه، کمی گسترده‌تر فکر کنید.
منبع: مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت
نظر شما