دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم روزهای متفاوتی را طی کرده و می‌کند، در حالی که عمر دولت سیزدهم هنوز به یک سال نرسیده تحرکات چشمگیری در عرصه دیپلماسی انرژی از کشورهای همسایه تا کشورهای آمریکای جنوبی شکل گرفته است و همچنان این تحرکات از سوی یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان ادامه خواهد داشت. ایران می‌تواند نقش راهبردی در تحولات انرژی ایفا کند و باید از این ظرفیت برای به فعلیت رساندن منابع عظیم نفت و گاز استفاده کند. تجارت گاز یکی از راه‌های به فعلیت رساندن این ثروت عظیم است که وزارت نفت دولت سیزدهم در مرحله نخست با روش سوآپ آن را در دستور کار قرار داده است و تاکنون موفق به احیای قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران به مقصد آذربایجان شده است. اما چگونه؟
۱- جواد اوجی ۱۹ روز پس از اینکه سکان وزارت نفت را در دست گرفت، عازم ترکمنستان شد. عدم توازن بین عرضه و تقاضا و پیش‌بینی زمستانی سرد (۱۴۰۰) وزیر نفت را مصمم کرد رابطه تیره با ترکمنستان را که به‌دلیل قطع گاز از سوی این کشور در زمستان سال ۱۳۹۵ به‌وجود آمده بود احیا و قفل روابط دو کشور را باز کند.
۲- مذاکره با هیئتی ترکمنی به این سفر ختم نشد، چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۰ هیئت ترکمنستان به ریاست رشید مردوف، وزیر امور خارجه به طبقه ۱۵ وزارت نفت آمد تا با وزیر نفت دیدار و گفت‌وگو کند. اوجی پس از این دیدار با تأکید بر اینکه سیاست دولت سیزدهم گسترش سطح روابط دوجانبه با همسایگان از جمله ترکمنستان است، بیان کرد: وزارت نفت برای پرداخت بدهی گازی به ترکمنستان مصمم است.
۳- روابط ایران و آذربایجان نیز به موازات رابطه ایران و ترکمنستان جلو رفت. جواد اوجی ۳۰ آبان‌ماه (۱۴۰۰) پذیرای شاهین مصطفی‌یف، معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان بود. وزیر نفت پس از این دیدار بیان کرد: آذربایجان ظرفیت مطلوبی در بخش نفت و گاز دارد و توافق خوبی با جمهوری آذربایجان درباره سوآپ گاز از کشورهای همسایه به جمهوری آذربایجان از قبیل ترکمنستان انجام شد.
۴- رفت‌وآمدها و مذاکرات بین هیئت ایران و ترکمنستان هفتم آذرماه ۱۴۰۰ نتیجه داد و دو کشور در حاشیه پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در عشق‌آباد قرارداد سوآپ گاز را امضا کردند که براساس آن سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان از مسیر ایران به آذربایجان تحویل داده می‌شود. جواد اوجی، وزیر نفت پس از امضای این قرارداد عنوان کرد: «با امضای این قرارداد گامی رو به جلو در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد و این قرارداد به تأمین پایدار سوخت زمستانی استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان کمک می‌کند.»
۵- قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران به مقصد آذربایجان ۱۱ دی‌ماه (۱۴۰۰) عملیاتی شد تا نشان داده شود امضای این قرارداد تنها روی کاغذ نبوده است. برخی کارشناسان پس از امضای این قرارداد بیان کردند که گرچه حجم قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان از مسیر ایران به آذربایجان بالا نیست، آغاز آن را باید به فال نیک گرفت، زیرا با رفع مشکلات اقتصادی و افزایش تولید نفت و گاز در کشور، ایران می‌تواند ثابت کند نه‌تنها عرضه‌کننده نفت و گاز تولیدی خود است، بلکه می‌تواند مسیر مناسب و امنی برای انتقال نفت و گاز کشورهای همسایه به اشکال مختلف باشد.
۶- ایران اما آماده بود تا گاز بیشتری از ترکمنستان سوآپ کند. جواد اوجی ۱۸ دی‌ماه باز هم میزبان هیئت ترکمنی به ریاست رشید مردوف، معاون رئیس کابینه وزرا و وزیر امور خارجه ترکمنستان شد و پس از این دیدار اعلام کرد: زیرساخت کافی برای واردات و سوآپ گاز وجود دارد و ایران برای انتقال ۴۰ میلیون مترمکعب گاز در روز یا ۱۰ تا ۱۵ میلیارد مترمکعب در سال آمادگی دارد.
۷- عملیاتی شدن قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان – ایران – آذربایجان روابط بین آنها را تقویت و مسیر همکاری در بخش‌های دیگر را هموار کرد. همسو با این موضوع، شاهین مصطفی‌یف، وزیر نفت و معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان ۲۹ اردیبهشت‌ماه امسال (۱۴۰۱) به دیدار جواد اوجی آمد و دو طرف بر «گسترش همکاری تهران و باکو در بخش انرژی» تأکید کردند. جزئیات بیشتری از این دیدار منتشر نشد تا اینکه...
۸- وزیر نفت که برای شرکت در بیست‌وهفتمین مجمع انرژی باکو و بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز کاسپین (هفته انرژی باکو) ۱۱ خردادماه (۱۴۰۱) عازم این کشور شده بود تفاهم‌نامه افزایش حجم سوآپ گاز ترکمنستان به میزان دو برابر فعلی را با میکائیل جباراف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان امضا کرد.
۹- بدون تردید تجارت گاز و حضور ایران در بازار گاز به این قرارداد و تفاهم‌نامه ختم نمی‌شود، اما آنچه مشخص است اینکه ایران در مسیر درستی برای ایفای نقش خود به‌عنوان چهارمین تولیدکننده بزرگ گاز دنیا قرار گرفته است.
جواد اصغری
نظر شما