به گزارش شانا به نقل از برنا، شرکت بی‌پی هفتاد و یکمین گزارش سالانه خود با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲» را به‌تازگی منتشر کرده است. طبق این گزارش ایران حدود ۱۷.۵ میلیارد مترمکعب صادرات گاز دارد، به عبارتی ۲.۵ درصد بازار را به خود اختصاص داده این در صورتی است که ایران دومین ذخایر گازی جهان را با ۴۲۰۰۰ میلیارد مترمکعب (۲۱ درصد از ذخایر گازی جهان) در اختیار دارد. با غلامحسین حسن‌تاش، کارشناس ارشد انرژی گفت‌وگویی در این زمینه انجام شده است که در ادامه می‌خوانید.
حجم کم صادرات گاز کشور را چگونه تحلیل می‌کنید و علت آن را چه می‌دانید؟!
بی‌شک سطح صادرات گاز ایران با حجم منابع کشور تناسب ندارد و ما فرصت‌های صادراتی زیادی را از دست داده‌ایم، اما اینکه علت چیست به نظر من چهار دلیل زیر به ترتیب وجود داشته و دارد : نخست وضع تقاضا و مصرف انرژی و گاز در کشور است که متأسفانه از نظر شاخص شدت انرژی و دیگر شاخص‌های مصرف انرژی یکی از بدترین مصرف‌کنندگان انرژی در جهان هستیم و رشد تقاضا در اغلب قریب به اتفاق دهه‌های گذشته از رشد تولید و عرضه سبقت گرفته و تراز عرضه و تقاضای گاز کشور در اغلب سال‌ها منفی بوده است و ظرفیت صادرات بیشتر نداشته‌ایم. دوم روند توسعه گازرسانی در کشور است که به اعتقاد من در بسیاری از موارد بی‌قاعده بوده و تابع برنامه‌ای منطقی و روشن و جامع انرژی و تابع منطق اقتصادی نبوده و این هم به همان داستان ناترازی گاز کمک کرده است. مسئله سوم مشکلات اقتصادی و مدیریتی کشور و صنعت نفت و از جمله مشکلات ناشی از تحریم بوده که مانع از سرمایه‌گذاری کافی در همه زیربخش‌های انرژی شده است و سرانجام مسئله یا مانع چهارم در مسیر افزایش صادرات کشور مسئله روابط خارجی کشور و به‌دنبال آن مسئله تحریم بوده است که مانع گسترش روابط اقتصادی و تجاری کشور با بسیاری از کشورهای جهان شده و تجارت گاز هم از این قاعده مستثنا نبوده است، البته اثر این مسئله بر تجارت گاز بیش از سایر روابط تجاری و اقتصادی بوده است، چراکه قراردادهای صادرات گاز با خط لوله که در توان ایران بوده است، بلندمدت‌اند و از این رو حساس‌تر هم هستند و درباره ال‌ان‌جی هم ما دسترسی به دانش فنی تولید آن نداشته‌ایم.
بر اساس آمار جدید حجم واردات ال‌ان‌جی پاکستان ۱۵ درصد افزایش یافته است، به نظر شما آیا برای پاکستان واردات گاز از ایران اقتصادی‌تر نیست با توجه به اینکه ایران با این کشور خط لوله نیمه‌کاره دارد؟
اینکه پاکستان باوجود در دست داشتن قرارداد واردات گاز از ایران و اینکه واردات گاز با خط لوله از ایران برایش اقتصادی‌تر و مقرون به‌صرفه‌تر است، تأمین گاز از طریق ال‌ان‌جی را انتخاب کرده مسئله قابل‌تأملی است و به نظر من تحت تأثیر فشارهای خارجی و به‌ویژه فشار آمریکایی‌ها به این کشور است که وارد همکاری بلندمدت با ایران نشوند، البته به نظر من رفتن به سمت پاکستان از ابتدا اشتباه بود و پاکستان بازار مطلوب و قابل اتکایی برای ما نبود و هزینه زیادی برای احداث خط انتقال گاز به پاکستان انجام شد، اما چنانچه پیش‌بینی می‌شد پاکستانی‌ها به تعهدهای خود عمل نکردند. اگر پاکستانی‌ها سیاستی روشن و مستقل داشتند برای متنوع‌سازی سیستم انرژی خود هم که بود گاز را از ایران خریداری می‌کردند.
ترکیه به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد صادراتی ایران است، با وجود این نظر شما در رابطه با گسترش روابط و احداث خط لوله گازی دوم چیست؟
ترکیه نخستین و عمده‌ترین واردکننده گاز از ایران است و خوشبختانه قرارداد صادرات گاز با ترکیه زمانی امضا و عملیاتی شد که شرایط سیاسی خارجی و روابط بین‌المللی ایران بسیار بهتر بود و در ترکیه هم دولت موافقی حضور داشت. قرارداد صادرات گاز به ترکیه ۲۵ ساله است و از سال ۲۰۰۱ آغاز شده بنابراین تنها پنج سال از آن باقی مانده است. با ادامه روند کنونی ممکن است حتی این قرارداد را هم از دست دهیم و قابل تمدید نباشد. همه سعی کشور باید برای تمدید این قرارداد باشد و بعید می‌دانم با روند کنونی قادر به افزایش مقدار آن باشیم که نیاز به خط لوله دوم باشد.
۷۰ درصد گاز جهان به سمت کشورهای آسیای شرقی سرازیر می‌شود و بیشتر نیز به روش ال‌ان‌جی است، آیا ما توان صادرات به این کشورها را داریم و آیا تمرکز روی این کشورها کار درستی است؟
کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی و به‌ویژه چین و ژاپن و کره جنوبی واردکننده عمده ال‌ان‌جی هستند و البته چین با خط لوله هم از ترکمنستان و روسیه گاز وارد می‌کند. متأسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم مشکل دانش فنی ال‌ان‌جی را حل کنیم و تا وقتی مشکلات بین‌المللی کشور حل نشده باشد بنده در کوتاه و میان‌مدت ظرفیتی برای صادرات گاز به این منطقه نمی‌بینم. ضمن توجه به اینکه این منطقه از نظر بازار انرژی بسیار مهم است و بزرگ‌ترین ظرفیت از نظر رشد تقاضا به شمار می‌آید.
ترکمنستان نیز از صادرکنندگان گاز است، به نظر شما همکاری با این کشور در جهت سوآپ گاز می‌تواند راهکاری برای تأمین گاز و صدور کالا در ازای دریافت ارز و دور زدن تحریم‌ها باشد؟
به نظر من هرگونه روابط گازی با ترکمنستان مثبت است. ما در گذشته خریدار گاز ترکمنستان بودیم و می‌توانستیم به جای پرداخت پول آن صادرات کالا و به‌ویژه خدمات به این کشور داشته باشیم و ظرفیت صادرات گازمان از نقاط دیگر افزایش یابد و این حتی بهتر از سوآپ بود و متأسفانه با عملکرد ضعیف این فرصت را از دست دادیم، در مرتبه بعد سوآپ است که به نظر من آن هم کار خوبی است، گرچه در شرایط فعلی و با وجود تحولات بعد از اشغال اوکراین از سوی روسیه، باید با دقت بیشتری انجام شود، اما اصولاً کار خوبی است و در جهت تحکیم روابط دو کشور نقش مثبت دارد و به هر حال یک فرصت تجاری و اقتصادی برای کشور است.
وزیر نفت در توئیتی اعلام کرد که ایران پول مسدودشده خود در ازای صادرات گاز را از عراق پس گرفته است، این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟!
من اطلاعی خاص در این زمینه ندارم و البته اگر این اتفاق افتاده باشد بسیار مثبت است. وقتی عراقی‌ها باوجود شرایط تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران توانسته‌اند یا اجازه یافته‌اند از ایران گاز بخرند به هیچ‌وجه منطق ندارد که به بهانه تحریم پول آن را ندهند.
راهکارهای بلندمدت و کوتاه‌مدت صادرات گاز را برای بهبود این تجارت پر سود برای کشور بفرمایید.
به نظر من در کوتاه‌مدت ما اقدامی خاص جز تلاش ببای حفظ بازارهای موجودمان در عراق و ترکیه و ارمنستان نمی‌توانیم انجام دهیم، اما در بلندمدت پیش از هر چیز باید یک برنامه فراگیر ملی برای ارتقای بهره‌وری انرژی و از جمله گاز طبیعی داشته باشیم تا اصولاً گازی برای حفظ سطح صادرات کنونی و صادر کردن بیشتر فراهم شود، در غیر این صورت توازن عرضه و تقاضای ما کماکان منفی خواهد بود. به‌دنبال آن باید راهبرد صادرات گازمان را روشن و تدوین کنیم و دیپلماسی فعالی را در مسیر تحقق این راهبرد به‌کار گیریم.
نظر شما