صنعت پتروشیمی در سال‌های گذشته جریان توسعه خود را به بهترین شکل ادامه داده و در شرایط تحریم و محدودیت‌های قانونی و اقتصادی توانسته است برنامه توسعه بالادستی و پایین‌دستی و تکمیل زنجیره ارزش محصولات خود را اجرایی کند. موضوع توسعه پایین‌دست از محورهای مهمی است که برای جلوگیری از خام فروشی محصولات پتروشیمی مدنظر قرار داشته و حالا با تلاش‌های دولت سیزدهم این مسیر برای توسعه صنایع پایین‌دستی و دسترسی به زنجیره با ارزشی که به تأمین نیازهای روزمره شهروندان و عامه مردم منتهی می‌شود، هموار شده است. تأمین نیازهای صنعت داروسازی یکی از صنایع پرمصرف و با جامعه هدفی انبوه و حیاتی است که بنا بر اعلام فعالان این عرصه امروز بیش از ۹۰ درصد نیازهای سخت‌افزاری و ماشین‌آلات و ۷۰ درصد ماده مؤثر دارو در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کشورمان تأمین می‌شود.
محصولات پایین‌دست صنعت پتروشیمی در عرصه‌های مختلف زندگی ما کاربرد دارند و زنجیره این صنعت در قالب محصولاتی چون پلاستیک، کامپوزیت، دارو، مواد شوینده، بهداشتی و انواع رنگ و ... نیازهای زندگی ما را پاسخگو است. اگرچه در سال‌های گذشته به این نیاز پاسخ لازم داده نشده و بخش زیادی از نیاز این صنایع از خارج کشور تأمین شده است، اما امروز می‌توانیم به توانمندی بخش پایین‌دستی صنعت پتروشیمی اتکا و افتخار کنیم که این نیاز را به‌طور کامل از داخل کشور تأمین می‌کند.
توسعه پایین‌دست پتروشیمی حلقه اتصال به نیازهای مردم باید توجه داشت که سرمایه‌گذاری در صنایع تکمیلی و پایین‌دست پتروشیمی همواره به علت وجود ارزش‌افزوده بالا، یک سرمایه‌گذاری مطمئن و سودآور خواهد بود و در بلندمدت زمینه توسعه و اشتغالی فراگیر را فراهم می‌کند. در عین حال برنامه‌ریزی برای توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی سبب توزیع عادلانه ثروت در کشور خواهد شد و نه‌تنها قیمت محصولات را پایین می‌آورد، بلکه زمینه اشتغال در مناطق محروم را فراهم می‌کند.
بر اساس برآورد کارشناسان صنایع پایین‌دستی، با توجه به موقعیت جغرافیایی و دارایی‌های طبیعی کشورمان در حوزه انرژی، صنعت پتروشیمی ایران می‌تواند بازاری با حدود ۶٠٠ میلیون نفر را در منطقه پوشش دهد و به همین دلیل لازم است در ابتدای مسیر توسعه صنایع پایین‌دست، چالش‌ها و نیازها و فرصت‌های پیش رو را به‌خوبی برآورد کرد. شرکت‌ها و صنوف مرتبط با بخش دارو و تولیدات مرتبط با مواد شیمیایی دارویی، همواره یکی از صنایع اصلی در حوزه پایین‌دست پتروشیمی محسوب شده و همواره دو بخش سندیکای تولیدکنندگان دارو و بخش‌های پایین‌دست پتروشیمی در همکاری نزدیک با هم قرار داشته‌اند. این حوزه‌های مهم و اثرگذار سال‌ها به دنبال همکاری و همیاری با هم بوده‌اند و حالا بالاخره این ارتباط برقرار شده و در مسیر خودکفایی قرار گرفته و در نتیجه آن تولید دارو در کشور به نقطه قابل قبولی رسیده است.
صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۴۰ در ایران شکل گرفته و در این مسیر تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است و امروز ۷۳ درصد نیاز کشور در حوزه ماده مؤثر دارو از داخل کشور تأمین می‌شود، همچنین بیش از ۹۰ درصد نیاز ماشین‌آلات مورد نیاز در حوزه دارو در کشور تولید می‌شود؛ در حالی که صنعت دارو، مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی گردش مالی ۱.۵۹ تریلیون دلاری در دنیا را دارد، رقابت در این عرصه به‌طور مستقیم رقابت با کشورهای اروپایی و امریکاست، تلاش‌ها و حضور مدام در حوزه پایین‌دست پتروشیمی و تأمین نیازهای بخش دارو، از اهمیت زیادی برخوردار است.
نکته قابل توجه اینجاست که همه نیازها برای تولید دارو از مواد معدنی و شیمیایی تا ماشین‌آلات بسته‌بندی دارویی، جوانان متخصص و بازار منطقه‌ای فراهم است و نکته مهم‌تر اینکه فعالیت در این عرصه و خودکفایی در آن از خروج ارز جلوگیری می‌کند.
تبدیل ایران به غول دارویی خاورمیانه
میثم کریمی، دبیرکل سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی به‌عنوان یکی از بخش‌های اثرگذار و فعال در زمینه تولید دارو و پیگیری‌کننده نیازهای این صنعت در بخش پایین‌دست پتروشیمی، با اشاره به سهم متخصصان جوان ایرانی و شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در حوزه دارو و ماشین‌آلات مورد نیاز آن گفت: از ۴۶ شرکت ایرانی فعال در حوزه ماده موثره دارو، ۴۱ شرکت، دانش‌بنیان هستند و نقش قابل‌توجهی در داخلی سازی نیازها و حضور در بازارهای بین‌المللی داشته‌اند.
وی با اشاره به بازار قابل‌توجهی که برای ایران در منطقه وجود دارد، افزود: با توجه به پتانسیل‌ها و مزیت‌هایی که ایران در تولید مواد مؤثر دارو دارد، می‌تواند بسیاری از شرکت‌های میان دست پتروشیمی را حمایت و در بلندمدت ایران را به غول دارویی در خاورمیانه بدل کند.
کریمی می‌گوید: اگرچه در جریان شیوع و فراگیری ویروس کرونا در جهان بسیاری از شرکت‌های تولید دارویی تعطیل شدند اما این صنعت در این دوره خاص نقش قابل‌توجهی در تأمین نیازهای مردم جهان داشت. نمونه آن را هم در داخل کشور و در همکاری نزدیک شرکت‌های دارویی - پزشکی و بهداشتی با شرکت‌های پتروشیمی و شرکت‌های پایین‌دست آنها به‌خوبی دیدیم.
نکته قابل توجه در مورد شرکت‌های دارویی این است که این حوزه میان بخشی تحت تأثیر مؤلفه‌های زیادی قرار دارد؛ از مشکلاتی که در زمینه ارز و تغییرات نرخ آن وجود دارد تا مشکلاتی که برای ایجاد مؤسسه و شرکت‌های دارویی از سوی دولت اعمال می‌شود و بوروکراسی سنگین آن! با این حال این شرکت‌ها توانسته‌اند در سال‌های اخیر نشان دهند که می‌توانند در زمان خود مفید باشند و نیاز کشور را تأمین کنند.
توسعه صنایع پایین‌دست پتروشیمی یک ضرورت چندجانبه است که نگاه به آن از هر سویی که باشد، زمینه منفعت برای کشور را فراهم می‌کند. تولید مواد میان‌دست و پایین‌دست پتروشیمی و چرخیدن چرخ کمپانی‌های مواد شیمیایی، زمینه تولید و کلید توسعه آینده صنعت پتروشیمی است، ضمن اینکه منفعت توسعه این بخش تنها مربوط به بخش تأمین دارو نمی‌شود و بلکه در حوزه سموم و محصولات کشاورزی، قطعات خودرویی و قطعات مورد نیاز صنایع و ... مورد استفاده زیادی دارد که هرکدام از آنها چرخه‌ای از اقتصاد و اشتغال و توسعه را برای کشور به ارمغان می‌آورند.
آنچه امروز به‌عنوان تأمین نیاز داخل در بخش پایین‌دست اعلام می‌شود، افق و نگاهی بلندمدت به صادرات و حضور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی دارد و نگاه مثبت به تکمیل زنجیره تولید محصولات پتروشیمی و پیوند صنعت دارو و پتروشیمی، این افق را روشن‌تر خواهد کرد. به نظر می‌رسید چنانچه دولت همین مسیر حمایت و اولویت‌دار برای صنایع پایین‌دست را ادامه دهد، به‌زودی شاهد تحولات چشمگیر و ارزشمند بیشتری خواهیم بود. در این مسیر ارائه مشوق‌ها، ارائه تخفیف خوراک و اعمال بعضی از تخفیف‌ها در چارچوب قانون برای صنایع میان‌دستی و پایین‌دستی ضروری و سرمایه‌گذاران بیشتری را به این حوزه جذب می‌کند. به این ترتیب تکمیل زنجیره ارزش و کاهش خام‌فروشی، راهبردی است که نه‌تنها فعالیت بخش بالادست را معنا می‌بخشد، بلکه زمینه توسعه و ریشه دواندن صنعت پتروشیمی در همه ارکان زندگی مردم می‌شود. به همین دلیل اقدام‌های حمایتی همچون اجرایی شدن صندوق تخصصی مادر پروژه از سوی مدیریت سرمایه‌گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی با هدف تأمین مالی صنایع پتروشیمی با اولویت صنایع پایین‌دستی از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین همراهی صندوق توسعه ملی، سازمان بورس و اوراق بهادار و نیز هلدینگ‌های پتروشیمی برای سرمایه‌گذاری و عدم توقف پروژه‌ها نقطه امید و قوت خوبی برای ادامه این مسیر است.
هفته‌نامه مشعل
نظر شما