به گزارش شانا، کنتور هوشمند گاز یکی راهکارهای در دسترس برای مدیریت هوشمند مصرف گاز است که دو سال پیش در زیست‌بوم نوآوری و دانش‌بنیان کشور طراحی و معرفی شد و امروز اهمیت آن بر سر زبان‌ها آمده و دوباره مورد توجه شرکت ملی گاز ایران قرار گرفته است و به نظر می‌رسد این بار به طور جدی پیاده‌سازی این طرح در دستور کار قرار گرفته است.
کنتور هوشمند محصولی دانش‌بنیان ملی است که محصول کنسرسیوم شرکت کنترل گاز اکباتان با مشارکت فناپ زیرساخت و دیگر بازیگران حوزه ارتباطات است. در این باره با امیرحسین فرخی، مدیر هوشمندسازی کنتور گاز اکباتان و مهدی عربزاده یکتا، مدیر ارشد کسب و کارهای صنعت هوشمند شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
قابلیت‌ها و شاخص‌های کنتور هوشمند گاز
امیرحسین فرخی، مدیر هوشمندسازی شرکت دانش‌بنیان کنترل گاز اکباتان درباره کارکرد کنتور هوشمند گاز و شاخصه‌های مهم آن به زبان ساده گفت: کنتور هوشمند به عنوان نقطه‌ای که در آن اندازه‌گیری میزان مصرف گاز انجام می‌شود، می‌تواند بوسیله ماژول‌ها و بُردهای مخابراتی بر بستر فناوری اینترنت اشیا، داده‌ها را به سرورهای بالا دستی ارسال کند، با این روش مدیریت اندازه‌گیری گاز در این پروژه انجام می‌شود. مهم‌ترین شاخص این اتصال پایداری در خوانش و ارتباطات است. دومین شاخص مهم که دغدغه حاکمیت است امنیت این داده‌هاست. شاخص سوم، بحث کیفیت و این که در بلندمدت بتوانیم ارائه خدمات ۹۹.۹ درصدی را ارائه دهیم.
برای اینکه چنین کنتوری در کشور داشته باشیم باید چند سناریو را متصور شویم که اگر لازم شد امکان استفاده از پروتکل‌های مختلف و حتی جدیدتر مبتنی بر فناوری اینترنت اشیا مهیا باشد.
اهداف چندگانه هوشمندسازی اندازه‌گیری توزیع گاز
وی تشریح کرد: در زمینه انرژی گاز که خیلی انرژی با ارزشی است، حساسیت استفاده از کنتورهای هوشمند به چند علت بیشتر است؛ اول این که هدف ما در بحث هوشمندسازی تنها ارسال داده و مدیریت اطلاعات نیست. بلکه ماجرا این است که ما باید از فاکتورهای دیگر گاز مثل دما و فشار هم برای اندازه‌گیری استفاده کنیم. زیرا گاز در یک دما با فشار مشخصی، حجم عبوری خاصی دارد که میزان این حجم متناسب با دما و فشار تغییر می‌کند. این موضوع سبب می‌شود که ارزش انرژی فروخته شده به مشتری در شرایط فیزیکی مختلف متفاوت باشد.
عرضه‌کنندگان گاز در سراسر دنیا مانند شهرداری‌ها، شرکت‌های خصوصی و برای مثال شرکت ملی گاز در ایران، این موضوع برایشان مهم است که چه میزان انرژی به مشتری می‌فروشند. این شرکت‌ها می‌خواهند داده‌های مربوط به گازی که به مشتری می‌فروشند دقیق باشد. اکنون ماژول هوشمندساز این کنتور برای مشترکان خانگی و همچنین صنعتی امکان اندازه‌گیری در لحظه دمای گاز را دارد.
ضرورت هوشمندسازی کنتورهای گاز در ایران
این فناور دانش‌بنیان تصریح کرد: یکی از چالش‌های مهم ما در ایران برای حرکت به سوی هوشمندسازی کنتورها، موضوع دستکاری کنتورهای گاز است، کنتور هوشمند گاز می‌تواند فاکتورهای دستکاری را هم شناسایی کند. ما اکنون کنتور گازی را داریم که هم فاکتورهای دستکاری مثل جابه‌جایی کنتور، باز شدن در کنتور، تغییر زاویه کنتور، دستکاری میدان مغناطیسی، دستکاری‌های جریان گاز از overflow گرفته یا حتی اختلال در عملکرد درگاه نوری و دیتا، اینها از رایج‌ترین دستکاری‌های یک کنتور به شمار می‌آیند که که اندازه‌گیری کنتور را صحت و دقت خارج می‌کنند. کنتور هوشمند همه این عمل‌گرها را شناسایی و همه فاکتورهای شاخص را اندازه‌گیری و داده‌های تجمیعی را برای کارفرما یا ستاد مرکزی ارسال می‌کند. به این ترتیب با استفاده از کنتور گاز هوشمند، افزون بر در اختیار داشتن حجم گاز مصرفی، هم دما را داریم و هم فاکتورهای شناسایی دستکاری کنتور را داریم و هم در کنارش ما شیر برقی را در کنتور داریم که اگر مصرف زیاد باشد یا دستکاری صورت گرفته باشه یا اگر در آینده قرار باشد هزینه حجم گاز مشخصی بصورت پیش پرداخت انجام شود امکان وجود دارد. در هر حال با استفاده از کنتور هوشمند گاز مدیریت عرضه گاز به نحو مؤثرتر و بهینه‌تری ممکن می‌شود.
مدیریت هوشمند توزیع گاز با فناوری‌های نوپدید
مدیر هوشمندسازی شرکت دانش بنیان کنترل گاز اکباتان نیز در این باره گفت: با به‌کارگیری کنتور هوشمند و الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانیم شیوه بهینه مصرف‌کردن را بدون قطعی‌های احتمالی به مشترکان پیشنهاد بدهیم.
ما وقتی که داده‌های مشترکان را در لحظه در تمام روزهای هفته و در تمام ساعت‌های یک روز اندازه‌گیری می‌کنیم در نتیجه می‌توانیم الگویی از مصرف مشترکان به دست بیاوریم که افزون بر مدیریت بهینه مصرف گاز، سبب کاهش هزینه‌های مشتری در پرداخت بهای گاز نیز می‌شود.
نمونه‌های موفق در به‌کارگیری کنتورهای هوشمند در جهان
فرخی با اشاره به تأییدیه‌ها و پروتکل‌های پیشرفته مورد استفاده در کنتور هوشمند گاز ایرانی ابراز داشت: در سال ۲۰۱۸ حدود پنج هزار کنتور در لندن نصب شد و امروز تعداد کنتورهای هوشمند نصب شده به بالای ۵۰ هزار دستگاه می‌رسد. در ایتالیا هم این کنتورهای هوشمند استفاده می‌شود. چین کنتورهای هوشمند را در مقیاس بالا بکارگرفته و از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای مدیریت رفتار مشترکان خیلی زودتر استفاده می‌کند. همین محصول ما که پروتکلش متعلق به شرکت هواوی بود در حد چند میلیون دستگاه در چین استفاده شد.
مهاجرت به اکوسیستم کنتورهای هوشمند
مهدی عربزاده یکتا، مدیر ارشد کسب و کارهای صنعت هوشمند شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت نیز درباره تعداد کنتورهای گاز صنعتی در کشور تصریح کرد: اکنون نزدیک به ۲۵ هزار کنتور صنعتی در کشور داریم و برای تعویض این ها و مهاجرت به اکوسیستم کنتورهای هوشمند، می‌توانیم پایلوت‌هایی در ابعاد هزار واحد صنعتی را در نظر بگیریم و به تدریج کنتورهای قدیمی را با کنتورهای هوشمند تعویض کنیم. این کنتورها در معادن و ذوب آهن و بطور کلی صنایعی که کوره‌های مصرف‌کننده گاز دارند مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وقت هوشمند شدن کنتورهای گاز
فرخی درباره پیشینه به‌کارگیری کنتورهای هوشمند در دنیا و دلیل روآوردن به این فناوری گفت: فرآیند اندازه‌گیری هوشمند در دنیا خیلی وقت است که تکمیل شده است. از حدود سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰ که این طرح در آمریکا آغاز شد و اکنون حدود شش سال است که در اروپا نهایی شده و در حال فراگیرشدن در دیگر کشورها است. از کنتورهای هوشمند در صنعت گاز و همین‌طور آب و برق استفاده می‌کنند.
این فناور دانش‌بنیان با اشاره به سابقه آغاز پروژه هوشمندسازی کنتور گاز از سال ۱۳۸۸ در این مجموعه یادآور شد: «کنتور هوشمند گاز بر زمینه اینترنت اشیا از سال ۱۳۹۸ در نمایشگاه نفت معرفی شد و از همان موقع مشغول دریافت استانداردها و گواهی‌ها و مجوزهای مربوط به آن بوده‌ایم و سرانجام در سال ۱۳۹۹ کنسرسیوم شرکت کنترل گاز اکباتان با مشارکت فناپ زیرساخت و دیگر بازیگران حوزه ارتباطات شکل گرفت که این کنسرسیوم سبب شد بتوانیم از کنتورهای هوشمند شرکت کنترل گاز اکباتان با بستر مخابراتی و پلتفرم مدیریت اندازه‌گیری شرکت فناپ زیرساخت، سرویسی جامع با تعداد بالا را به شرکت ملی گاز ایران برای مدیریت مشترکان ارائه کنیم. به‌تازگی هم فراخوانی اعلام شده است برای هوشمندسازی ۳ میلیون دستگاه کنتور که محتمل‌ترین و پیشروترین تأمین‌کننده داخلی همین کنسرسیوم مورد اشاره است که با ارائه محصول ایرانی نیازی به واردات کنتور خارجی نداشته باشیم.
دانش‌بنیان‌ها، آماده ایجاد تحول در زمینه هوشمندسازی کنتورهای گاز
مدیر هوشمندسازی شرکت دانش‌بنیان کنترل گاز اکباتان در پاسخ به این پرسش که اکنون اصلی‌ترین چالشی که برای پیاده‌سازی کنتورهای گاز در کشور داریم چیست، ابراز داشت: «اگر همچنان عزم شرکت گاز بجای خودش باقی باشد، از نظر فناوری و ارائه محصول خوشبختانه کنترل گاز اکباتان و فناپ زیرساخت محدودیتی در پیاده‌سازی این طرح ندارند.
فرخی نقش به‌کارگیری فناوری‌های مرتبط با صنعت ۴ و اینترنت اشیای صنعتی برای پیاده‌سازی طرح هوشمندسازی کنتورهای گاز در کشور را کلیدی دانست و گفت: در موضوع صنعت ۴ و اینترنت اشیای صنعتی که شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت بعنوان اپراتور صنعت هوشمند وارد این حوزه شده و تلاش می‌کند تا سرانجام این فناوری‌های نوظهور در کشور پیاده‌سازی شود. همانطور که ما در بحث اندازه‌گیری هوشمند در کشور همین فشار و پشتکار را داشتیم، در موضوع صنعت ۴ نیز اگر شرکتی مانند فناپ زیرساخت که بتواند در مقیاس صنعتی با همه چالش‌های امنیتی و چالش‌های خطای صفر با تکیه به لیوینگ لب و تجهیزات خود فناوری‌های مرتبط با صنعت ۴ را در حوزه هوشمندسازی گاز پیاده‌سازی کند، بی‌شک کارفرمایی همچون شرکت ملی گاز ایران از بابت کیفیت ارائه محصول که پیشتر در موارد مشابهی پیاده‌سازی شده نگرانی نخواهد داشت.
مدیر ارشد کسب و کارهای صنعت هوشمند شرکت دانش‌بنیان فناپ زیرساخت تأکید کرد: این توانمندی را هم‌اکنون در کشور ایجاد کرده‌ایم که تمامی بخش‌های اصلی پروژه اعم از طرح‌های زیرساختی از پروژه‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات با ماهیت EPC-M در بخش‌های طراحی، مهندسی، تأمین، اجرا و مدیریت کلان زنجیره ارزش صنعت، عملیاتی بشود. همچنین ما با دارا بودن ساختار ماتریسیِ پروژه محور و چابک طرح‌هایی در مقیاس بزرگ کشور را به شیوه‌های راهکار جامع به انجام می‌رسانیم و به‌عنوان تنها شرکت ایرانی دارنده پلتفرم‌های تمام ایرانی در حوزه‌های خدمات ابری و مراکز داده صنعتی، اینترنت اشیا و نرم‌افزار برنامه‌ریزی منابع سازمانی همسو با مأموریت محول شده به این شرکت در نقش طراحی، مهندسی، تأمین و اجرا سامانه‌های اینترنت اشیا، مدیریت داده‌های اصلی، دستگاه‌های اندازه‌گیری مختصات، سامانه‌های امور مشترکان، کیف پول الکترونیکی، حسابرسی مالی با سیستم شارژینگ و بیلینگ در این پروژه، ایفای نقش می‌کنیم.
عربزاده یکتا یادآور شد: ما از همان روز رونمایی از کنتور گاز هوشمند، از طریق ارسال نامه به شرکت گاز طرح تجاری و فنی خود را مطرح کردیم و از همین امروز می‌توانیم کارگروه‌های مربوطه را مشخص کرده و شروع کار را کلید بزنیم. با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در حوزه هوشمندسازی کنتور گاز می‌توانیم زیرساخت هوشمند مورد نیاز برای مدیریت مؤثرتر توزیع و مصرف گاز در کشور را ایجاد کنیم.
وی از دیگر اقدام‌های این شرکت به‌منظور تأمین زیرساخت هوشمندسازی صنعت انرژی ابراز داشت: تدوین سند راهبردی صنعت ۴ با هدف پشتیبانی از پروژه‌های نوپدید صنعتی با تمرکز ویژه بر پروژه‌های هوشمندسازی کنتورهای آب، برق و گاز؛ همچنین هوشمندسازی در مقیاس صنعتی و ایستگاه‌های گاز رسانی با هدف ایجاد شبکه هوشمند اندازه‌گیری کشوری با رویکرد از ایستگاه تا خانه، برنامه‌ریزی ایجاد لابراتوار فناوری‌های پیشرفته صنعت ۴ با هدف پشتیبانی علمی و عملیاتی از پروژه‌های صنعتی و ملی، ایجاد دپارتمان صنعت ۴ با هدف متمرکزسازی مباحث فنی و تجاری پروژه‌های قابل تعریف در صنعت ۴ از جمله اقدامات ما برای تامین زیرساخت بهره‌مندی از فناوری‌های صنعت ۴ در صنعت انرژی است.
نظر شما