از این رو طرح ساخت خط لوله، که نفت خام ایران را از خاک عراق به بندر «لاذقیه» در سوریه و دریای مدیترانه برساند، در ماه های اخیر مطمح نظر سیاستمداران کشورمان قرار گرفته است. به این ترتیب ایران می تواند نفت خام های دریای خزر را به طریق سوآپ در پالایشگاه های خود تصفیه کند و نفت خام های تولیدی خود را با این خط لوله در مدیترانه به خریداران تحویل دهد. اصلی ترین توجیهی که در پشت اجرای این طرح قرار دارد، بعد اقتصادی آن است که می تواند نه تنها برای بازار آسیا که برای بازار اروپا نیز اقتصادی تر از مسیر باکو- جیحان باشد. در سفر بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، به تهران و در نخستین دیدار رئیس جمهوری جدید ایران با یک مقام ارشد خارجی، به اجرای طرح یادشده اشاره شد. آنچه اجرا و ساخت این خط را در نظر زمامداران منطقه پراهمیت می کند، تعمیق پیوندهای منطقه ای در حاشیه این همکاری سه جانبه است. سفر ابراهیم جعفری، نخست وزیر عراق، در رأس هیئتی عالی رتبه به تهران در آخرین روزهای ریاست جمهوری آقای خاتمی، نوید دهنده گسترش همکاری های دو جانبه به ویژه در عرصه انرژی بود. از مدت ها پیش مذاکره برای انتقال خط لوله میان ایران و عراق در منطقه آبادان و بندر بصره در حال انجام بود. با تفاهم در مورد نخستین همکاری نفتی ایران و عراق پس از سال ها، مقرر شد خط لوله ای ظرف یک سال میان دو کشور ساخته شود تا از طریق آن، نفت خام از بندر بصره به پالایشگاه آبادان منتقل و در عوض فرآورده های نفتی از ایران به عراق صادر شود. با وجود این، دولت عراق به شدت زیر فشار اشغالگران است؛ به طوری که آنها نارضایتی خود را از سفر نخست وزیر عراق به ایران پنهان نکردند. این در حالی بود که با حمایت آمریکا، آنکارا از مدت ها پیش میزبان نخست وزیر عراق بود و مذاکرات وسیعی نیز درباره همکاری های مرتبط با نفت وگاز انجام شده بود. فشارهای آمریکا سبب شد تا وزیر نفت عراق در تهران آشکارا بیان کند که قرار نیست در این سفر درباره حضور شرکت های نفت ایران در بازسازی خطوط لوله و تأسیسات پالایشگاهی عراق تبادل نظری صورت گیرد. «بحرالعلوم» همچنین شایعه همکاری با ایران را برای اکتشاف میدان های نفت یا گاز رد کرد. کارشناسان معتقدند عراق حدود یازده میلیارد دلار بابت تخریب ساختار نفتی خود آسیب دیده و این کشور برای از سرگیری صادرات نفتی خود و کسب درآمد نفتی، نیازمند بازسازی صنعت نفت خود است. تولید کنونی نفت عراق حدود 5/2 میلیون بشکه در روز بوده و به طور عمده از میدان های نفتی جنوب عراق استخراج می شود که از این میان 5/1 میلیون بشکه آن صادر می شود. با آن که شرکت های چند ملیتی غرب به پشتوانه دولت هایشان برای حضور درعرصه بکر و پرسود نفت و گاز عراق، کنفرانس ها و نشست های متعدد برگزار می کنند، گستردگی و ظرفیت های عراق دراین عرصه به حدی است که کشورهای دیگر هم برای حضور در این کشور، اعلام آمادگی کرده اند. «پرتامینا»، شرکت ملی نفت اندونزی، از توافق با مقامات دولت عراق برای انعقاد قرارداد توسعه بلوک نفتی در این کشور خبر داده است. پیش از این نیز دو کشور، قراردادی منعقد کرده بودند که براساس آن «پرتامینا» متعهد شده بود محدوده ای به وسعت 10 هزار کیلومتر در بلوک صحرای غربی را برای کشف نفت وگاز حفاری کند. شرکت ملی نفت کره جنوبی(کی.ان.او.سی) نیز یادداشت تفاهمی با وزارت نفت عراق برای دراختیار گذاشتن فناوری توسعه میدان های نفتی و انجام مطالعات مشترک بلوک های نفتی این کشور منعقد کرده است. کره جنوبی که از خریداران بزرگ نفت درجهان به شمار می رود و تمام نفت موردنیاز خود را از محل واردات تأمین می کند، علاقه مند است که به منظور تضمین منابع انرژی پایدار، سهم خارجی در بخش انرژی را افزایش دهد. میزان ذخایر نفتی اثبات شده عراق 115 میلیارد بشکه است و پس از عربستان سعودی و ایران، سومین ذخایر بزرگ نفت جهان را در منطقه دارد. گفته می شود هنوز یازده میدان مهم نفتی درجنوب عراق وجود دارد که به مناقصه گذاشته خواهد شد و می تواند روزانه سه میلیون بشکه به تولید نفت این کشور بیفزاید. درحال حاضر دولت عراق مشغول بازنگری تمام قراردادهای پیشین نفت وگاز کشور است و در برنامه های دراز مدت وکوتاه مدت خود به دنبال جذب 15 تا 25 میلیارد دلار سرمایه است تا بتواند تولید نفت را به 6 میلیون بشکه در روز برساند؛ موضوعی که مطلوب همه مصرف کنندگان انرژی درجهان است و می تواند در مقطعی از زمان کنونی، موجب فروکش کردن نرخ های بازارهای جهانی نفت شود. سهم ایران با توجه به توانایی ها، شرایط و موقعیت در بازار انرژی عراق بسیار ناچیز است و به عبارتی دولت عراق در توسعه همکاری های ایران بر تأمین نیازهای اولیه خود تأکید دارد. عراق به علت کمبود ظرفیت پالایشگاه های موجود خود مجبور به واردات بیش از 300 میلیون دلار فرآورده های نفتی است؛ به طوری که عرضه بنزین و سوخت در کشورهمسایه کوپنی شده است. بغداد برای رفع این معضل هم نیازمند سرمایه گذاری است. به همین منظور وزارت نفت عراق در مناقصه ای یک میلیارد دلاری از کلیه شرکت های نفتی خارجی برای توسعه پالایشگاه پایتخت دعوت کرده است. اگرچه طرح موضوع خط لوله نفت ایران، عراق و سوریه تاکنون مطرح شده و زمینه ای برای اجرا نیافته است، در بخش های دیگر تحرک هایی به چشم می خورد. عراق به طور اصولی، با سرمایه گذاری ایران در صنعت پتروشیمی این کشور موافقت کرده و ایران نیز علاقه مندی خود را برای انتقال تجربه و سرمایه گذاری و مشارکت در بخش پتروشیمی عراق اعلام کرده است که پس از بررسی گروه های کاری دو کشور، اجرایی خواهد شد. همچنین تأمین قطعات یدکی موردنیاز برای صنعت نفت عراق با استفاده از ظرفیت شرکت های پشتیبانی، ساخت و تهیه کالای نفت تهران و آموزش نیروی انسانی فعال در صنعت نفت از دیگر موارد تفاهم دو کشور است. مقامات کشورمان اعلام کرده اند با وجود صدها عملیات خرابکاری درصنعت نفت عراق و ناامنی در این کشور حاضرند در بازسازی عراق نقش فعال داشته باشند. درحال حاضر، میزان آسیب دیدگی صنایع پتروشیمی عراق از سوی کارشناسان فنی ایران برآورد شده است. در محوری دیگر از همکاری، ایران می تواند در صورت توافق دو کشور، نفت خام عراق را در پالایشگاه آبادان دریافت کند و معادل این میزان نفت خام در خارک را به آن کشور تحویل دهد. اجرای پروژه سوآپ نفت عراق می تواند به ظرفیت صادرات این کشور بیفزاید. با توجه به کمبود پالایشگاه درعراق و با توجه به هزینه های حمل ونقل، ایران همچنین قادر به تأمین فرآورده های نفتی موردنیاز این کشور از جمله نفت سفید، LPG و نفت شده است، اما ایران در بحث بنزین هیچ کمکی به این کشور نمی تواند بکند، زیرا خود به شدت نیازمند بنزین است. ایران همچنین مذاکره هایی با عراق برای اکتشاف نفت انجام داده است و برخی شرکت های خصوصی نیز، مشتاق حضور در این عرصه هستند و حتی در بخش های مختلف، برخی پالایشگاه ها نظیر پالایشگاه «شعیب» بصره، نقش بسزایی ایفا می کنند.