به گزارش شانا، هرگونه تغییر در بازار گاز طبیعی، اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر افراد و صنایع خواهد داشت. هنگامی که قیمت گاز طبیعی افزایش می‌یابد، بهبود کارایی و بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی مورد توجه قرار می‌گیرد. در طول چند دهه گذشته، الگوی انرژی به سمت تمرکز بر انرژی‌های پاک‌تر تغییر کرده است. در حالی که منابع طبیعی مانند خورشید، باد و آب توانسته‌اند تا حدی جایگزین زغال‌سنگ شوند، این انرژی‌های تجدیدپذیر به تنهایی قادر به جایگزینی کامل گاز طبیعی به‌عنوان یک منبع سوخت و انرژی نیستند.

زنجیره ارزش گاز طبیعی

زنجیره ارزش گاز طبیعی شامل کل فرآیند استخراج، فرآوری، انتقال و استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان یک منبع انرژی ضروری است. این فرآیند با اکتشاف و تولید آغاز می‌شود، جایی که زمین‌شناسان ذخایر بالقوه گاز را شناسایی و عملیات حفاری گاز را از مخازن زیرزمینی استخراج می‌کنند. پس از استخراج، گاز فرآوری می‌شود تا ناخالصی‌هایی مانند گوگرد و رطوبت از آن جدا و کیفیت و ایمنی آن تضمین شود. مرحله بعدی شامل انتقال گاز طبیعی از طریق خطوط لوله یا تبدیل آن به گاز طبیعی مایع (LNG) برای تسهیل حمل‌ونقل با کشتی‌های ویژه است. در سطح توزیع، گاز طبیعی به کاربران نهایی ازجمله بخش‌های مسکونی، تجاری و صنعتی تحویل می‌شود تا در کاربردهایی مانند گرمایش، تولید برق و فرآیندهای تولیدی مورد استفاده قرار گیرد.

زنجیره ارزش گاز طبیعی سیستمی پیچیده و به هم پیوسته است که نقش حیاتی در تأمین تقاضای جهانی انرژی ایفا می‌کند و در عین حال به انتقال به سمت منابع انرژی پاک‌تر کمک می‌کند. هر مرحله از این زنجیره معمولاً شامل مصرف گاز طبیعی است و فرصت‌هایی برای بهبود کارایی در طول زنجیره فراهم می‌کند.

 تأثیر قیمت گاز طبیعی بر عملیات صنعتی

هنگامی که هزینه گاز طبیعی افزایش می‌یابد، می‌تواند بر عملیات کارخانه‌ها و سلامت کلی شرکت تأثیر بگذارد. در یک سناریو، افزایش قیمت گاز طبیعی ممکن است به زنجیره ارزش منتقل شود و در نهایت بر سودآوری کارخانه تأثیر بگذارد. این مسیر همیشه به مصرف‌کننده نهایی منتقل نمی‌شود و به این بستگی دارد که آیا می‌توان از یک ماده اولیه جایگزین استفاده کرد یا خیر.

اگر گاز طبیعی تنها ماده اولیه مناسب برای تولید محصول نهایی باشد، معمولاً به نفع کارخانه است. در مقابل اگر گاز طبیعی به‌عنوان یک ابزار کمکی (مانند سوخت تجهیزات حرارتی) استفاده شود، ممکن است تأثیر منفی بر کارخانه داشته باشد، زیرا هزینه‌های عملیاتی افزایش می‌یابد. بهبود کارایی و بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی بخشی از راه‌حل برای کاهش هزینه‌های عملیاتی در زمان افزایش قیمت گاز طبیعی است.

مراحل بهبود کارایی و کاهش مصرف گاز طبیعی

نخستین گام برای بهبود کارایی عملیاتی و کاهش مصرف گاز طبیعی، ارزیابی وضعیت تجهیزات عملیاتی است که از گاز طبیعی به‌عنوان ابزار کمکی استفاده می‌کنند. این تجهیزات شامل بخاری‌های حرارتی، دیگ‌های بخار، سوزاننده‌ها، ریفورمرها و توربین‌ها می‌شود. برای مثال یک بخاری ممکن است در فرآیند گرمادهی، هدررفت انرژی داشته باشد یا به دلیل قدیمی بودن و منسوخ شدن تجهیزات اولیه، کارایی خود را از دست داده باشد.

مدیران شرکت‌ها اغلب با این تصمیم مواجه هستند که کدام پروژه‌ها و اقدام‌ها باید در اولویت قرار گیرند. اگر اقدامی انجام نشود یا مسائل ناشناخته وجود داشته باشد، ممکن است اتلاف انرژی ناشناخته رخ دهد، یا حتی کارکنان در معرض خطر قرار گیرند. یک چک‌لیست غربالگری مفهومی می‌تواند به‌صورت سیستماتیک وضعیت تجهیزات را ارزیابی و مشکلات احتمالی را شناسایی کند. این چک‌لیست به‌ویژه برای شرکت‌هایی مفید است که اخیراً در تأسیساتی جدید سرمایه‌گذاری کرده‌اند یا تجهیزات قدیمی دارند که به‌روزرسانی نشده‌اند.

بهبود کارایی تجهیزات

طرح عملیاتی و کنترل تجهیزات نیز باید تحلیل شود تا مشخص شود آیا تجهیزات در حداکثر کارایی خود عمل می‌کنند یا خیر. فلسفه‌های عملیاتی ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند و از هدف طراحی اولیه فاصله بگیرند. برای مثال، یک بخاری ممکن است ابتدا برای کار با دو نوع سوخت طراحی شده باشد، اما بعداً بدون برنامه‌ریزی مناسب به یک سوخت واحد تغییر کرده باشد. یا ممکن است فناوری‌های جدید با فناوری‌های قدیمی ادغام شده باشند. هر تجهیزاتی که قدیمی باشد یا تغییراتی در آن ایجاد شده باشد که کارایی آن را کاهش داده است، باید هدف بهبود کارایی و مصرف قرار گیرد تا به عملکرد بهینه خود بازگردد.

اهمیت به‌روزرسانی تجهیزات

به‌طور تاریخی، بخش‌های تأسیسات، آخرین بخش‌هایی هستند که مالکان به فکر به‌روزرسانی آن‌ها می‌افتند، زیرا ممکن است به‌طور مستقیم بر تولید محصول تأثیر نگذارند. با این حال شرکت‌ها ممکن است هزینه‌های قابل‌توجهی بپردازند اگر تجهیزات گاز طبیعی نادیده گرفته شوند و تجهیزات حرارتی با کارایی پایین به کار خود ادامه دهند، به‌ویژه زمانی که قیمت گاز طبیعی افزایش می‌یابد. بیشتر تجهیزات دارای عمر مفید مشخصی هستند و استفاده از آنها فراتر از این عمر می‌تواند یک تأسیسات عملیاتی را در معرض خطر قرار دهد. نگهداری از تجهیزات قدیمی نیز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا قطعات این تجهیزات اغلب دیگر در دسترس نیستند یا بسیار گران هستند.

بهبود کارایی و کاهش مصرف گاز طبیعی نه‌تنها به کاهش هزینه‌های عملیاتی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند ایمنی و قابلیت اطمینان تجهیزات را نیز افزایش دهد. سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی سیستم‌ها و تجهیزات نه‌تنها در زمان افزایش قیمت گاز طبیعی، بلکه در بلندمدت نیز صرفه‌جویی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند. با بهبود کارایی، شرکت‌ها می‌توانند از افزایش هزینه‌ها جلوگیری کنند و به اهداف اقتصادی و زیست‌محیطی خود دست یابند.

رضا آبش احمدلو

پژوهشگر مواد و انرژی