به گزارش شانا، شرایط نامساعد اقتصاد جهانی، در طول سال ۲۰۲۴ قیمت‌های نفت خام را تحت فشار کاهشی بیشتری قرار داد و به نظر می‌رسد این عامل بیش از تنش‌های ژئوپلیتیکی بر قیمت نفت خام تأثیر داشته است، به‌طوری که از اکتبر ۲۰۲۳ تا اکتبر ۲۰۲۴ به‌صورت میانگین قیمت نفت ۱۰ دلار در هر بشکه کاهش یافته است، در حالی که با توجه به تحولات منطقه‌ای در خاورمیانه همچون جنگ رژیم اشغالگر قدس با فلسطینیان و حزب‌الله لبنان، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و بازگشت ترامپ، ترورهای متعدد به‌دست اسرائیل در کشورهایی مانند ایران، فلسطین، سوریه و لبنان، تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه، به‌دلیل عدم اختلال چشمگیر در عرضه جهانی نفت، تغییر بزرگی در افزایش قیمت نفت خام آن‌چنان که مدنظر تحلیل‌گران بازار است، اتفاق نیفتاد.
سایه افت تقاضای چین بر بازار نفت ۲۰۲۴
در طول سال ۲۰۲۴ وضع اقتصادی چین به‌شدت بر بازار نفت سایه انداخت. سایه اقتصاد چین، پای ثابت نوسان معاملات نفت خام در بازارهای جهانی شد و آن‌قدر هم ثابت‌قدم بود که سرانجام در رقابت با عوامل سنتی ژئوپلیتیک همچون جنگ‌افروزی رژیم اشغالگر قدس در خاورمیانه، ناامنی عبور و مرور در دریای سرخ و... پیروز میدان شد. در این سال گویی عوامل ژئوپلیتیک اثرپذیری‌شان بر بازار نفت را تا حد زیادی از دست داده بودند، تحولات ماه‌های اخیر هم نشان می‌دهد اگر اثر این عوامل همچنان پابرجا باشد، اثرش مانند گذشته نخواهد بود.
برای تأیید این ادعا باید گفت برخلاف تصورات کارشناسان بازار نفت، پس از آغاز جنگ در غزه و لبنان و حمله‌های تلافی‌جویانه حوثی‌های یمن به کشتی‌های تجاری و نفتکش‌ها در دریای سرخ با وجود بالا رفتن هزینه‌های بیمه و تغییر مسیرهای عبور و مرور، آن‌چنان که انتظار می‌رفت تغییری محسوسی بر بازار نفت ایجاد نشد، البته برخی کارشناسان معتقدند این تنش‌های ژئوپلیتیکی، از افت بیشتر قیمت نفت به‌واسطه عوامل اقتصادی در آن بازه زمانی جلوگیری کرد، اما عامل فزاینده قابل‌توجهی برای این کالای راهبردی نبود.
درگیری ایران و رژیم اشغالگر قدس هم قیمت را تکان نداد
یکی از مهم‌ترین تنش‌های ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه و حتی جهان در سال ۲۰۲۴ میلادی، درگیری بین رژیم اشغالگر قدس با ایران و پاسخ ایران بود. با این حال حتی تشدید تنش‌های ایران و رژیم صهیونیستی که خطر گسترش جنگ به دیگر مناطق خاورمیانه و در پی آن اختلال عرضه نفت از سوی تولیدکنندگان محوری را افزایش می‌داد، اثری اندک و گذرا بر بازار نفت داشت و جز افزایش چند درصدی کوتاه‌مدت، نتوانست قیمت‌ها را چنان که انتظار می‌رفت از محدوده بالای ۷۰ دلار تکان دهد، همچنین به محض کاهش تنش‌ها، عقب‌گرد قیمت‌ها با ادامه اثرپذیری تضعیف تقاضا در چین دوباره به مهم‌ترین عامل در بازار نفت تبدیل شد.
در تأیید سنگینی وزنه اثرگذاری عامل اقتصادی و در پی آن تقاضای مصرف‌کنندگان بزرگ بر بازار نفت، می‌توان به اوضاع اقتصادی و تورم در آمریکا اشاره کرد، به‌گونه‌ای که مدت‌هاست نرخ بهره و تورم ایالات متحده به یکی از عوامل اصلی و اثرگذار بر قیمت نفت بدل شده است، به‌طوری که سرمایه‌گذاران و بازار نفت به هرگونه اخبار و تصمیم بانک مرکزی آمریکا درباره افزایش یا کاهش نرخ بهره در این کشور واکنش جدی نشان می‌دهند.
منبع: گزارش بانک جهانی
حمله به کنسولگری ایران در دمشق قیمت‌ها را به اوج رساند
با بررسی روند قیمت‌ها از ابتدای سال تا ماه مارس ملاحظه می‌شود قیمت‌ها به‌طور متوسط در محدوده ۸۰ دلار در هر بشکه قرار داشته است. به‌طور مشخص از ماه مارس با تشدید حملات پهپادی اوکراین علیه زیرساخت‌های انرژی روسیه و تصمیم اعضای اوپک‌پلاس برای تمدید تعدیل تولید داوطلبانه، قیمت نفت خام به‌طور قابل‌توجهی تقویت و به محدوده بالای ۸۵ دلار در هر بشکه وارد شد. مطابق گزارش رویترز، ۹۰۰ هزار بشکه در روز از ظرفیت پالایشی روسیه، معادل ۱۴ درصد ظرفیت پالایشگاهی این کشور، به‌دلیل حملات پهپادی به هشت پالایشگاه روسیه متوقف شده است.
با شدت گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیکی در پی حمله رژیم صهیونیستی به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، قیمت‌ها دوباره در ماه آوریل تقویت شد و به بالاترین سطح در پنج ماه اخیر رسید. اوج قیمت نفت خام در اوایل ماه آوریل به وقوع پیوست که قیمت قرارداد آتی برنت برای تحویل در ماه ژوئن به ۹۱.۱ دلار در هر بشکه رسید. در اینجا نیز البته عوامل اقتصادی به کمک تقویت قیمت‌ها در بازار نفت آمدند و بهبود شاخص مدیران خرید (PMI) بخش تولید چین در ماه مارس بعد از ۶ ماه کاهش متوالی در تقویت قیمت‌ها بی‌تأثیر نبوده است.
منبع: گزارش بانک جهانی
در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۴ با توجه به فروکش کردن نسبی تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه و بازگشت نگرانی‌ها در خصوص وضعیت نامطلوب اقتصاد جهانی، تداوم سیاست‌های انقباض مالی بانک‌های مرکزی و اطمینان یافتن معامله‌گران از عدم اختلال در عرضه نفت خام، قیمت‌ها به روند کاهشی خود ادامه داد. سرانجام در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۴ ، قیمت نفت در بازار با توجه به افزایش موقعیت‌های فروش بین سفته‌بازان با قیمت پایین و بی‌ثباتی بازار کاهش یافت.
در این میان کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه بر کاهش قیمت‌های نفت خام تأثیرگذار بود. به نظر می‌رسد عمده عوامل اصلی کاهش قابل توجه قیمت‌ها در این برهه به‌طور کلی شامل اعلام فدرال رزرو آمریکا مبنی بر عدم کاهش نرخ بهره کلیدی، افزایش سطوح ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت خام در آمریکا و کاهش نسبی ریسک‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه بوده است. تا آنجا که معامله‌گران بازار نفت، تأثیر تصمیم‌های فدرال رزرو آمریکا در جهت‌دهی به قیمت‌های نفت را غیرقابل انکار و حتی در برهه‌هایی بیشتر از اوپک‌پلاس توصیف کرده‌اند.
حفظ سطوح بالای نرخ بهره با تضعیف چشم‌انداز اقتصادی نیز بر قیمت‌های نفت فشار کاهشی وارد کرد. افزون بر این، افزایش سطوح ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت خام آمریکا نیز بر روند کاهشی قیمت‌ها تأثیرگذار بوده است. در این مدت تغییر مسیرهای تجارت نفت خام و فرآورده‌های نفتی از دریای سرخ به سبب اختلال‌های کشتیرانی از طریق باب‌المندب و دریای سرخ به‌دنبال افزایش حملات نیروهای مقاومت یمنی بیشتر بر قیمت فرآورده‌های نفتی و قیمت کرایه نفتکش‌ها تأثیرگذار بوده است.
تصمیم‌های اوپک‌پلاس سبب حفظ قیمت نفت
در حالی که تصمیم‌های اوپک‌پلاس مبنی بر حفظ کاهش تولید نفت، با وجود نااطمینانی‌های اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۴ سبب حفظ قیمت نفت با کف قیمتی حدود ۸۰ دلار در هر بشکه در نیمه نخست سال شده بود، اما انتشار داده‌های اقتصادی چین و آمریکا در سه ماهه سوم سال به افت شدید قیمت‌ها در بازار انجامید. بیشتر مؤسسه‌های مالی با توجه به برآوردهای ناامیدکننده در خصوص اقتصاد چین و کاهش تقاضای نفت در این کشور، همچنین آمار اقتصادی ضعیف آمریکا و برآورد افزایش مقدار ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت خام در بازار در سه ماهه پایانی سال و ابتدای سال آینده، برآوردهای قیمت نفت در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ را کاهش دادند. قیمت نفت خام پس از گزارش‌های ناامیدکننده از وضعیت اقتصادی جهان به‌ویژه چین به محدوده ۷۵ دلار در هر بشکه رسید.
از اواخر سه ماهه سوم سال در ماه سپتامبر ۲۰۲۴، با توجه به تصمیم‌های فدرال رزرو آمریکا و آغاز سیاست کاهش نرخ بهره، افزایش مشوق‌های پولی و مالی دولت چین در راستای رونق اقتصادی این کشور، همچنین موج جدید افزایش تنش‌ها در خاورمیانه با رویارویی مستقیم اما محدود بین رژیم صهیونیستی و ایران، قیمت‌ها در اوایل ماه اکتبر به بالای ۸۰ دلار در هر بشکه صعود کرد اما صعود ناگهانی قیمت‌ها، دوباره با توجه به نبود اختلال جریان نفت در مسیر افت قرار گرفت.
با توجه به نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، عدم کاهش مؤثر تنش‌ها در خاورمیانه، خوش‌بینی در خصوص نتایج سیاست‌های ارائه مشوق‌های پولی و مالی در چین و تداوم سیاست کاهش نرخ بهره از سوی فدرال رزرو آمریکا، قیمت‌های جهانی نفت در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ در محدوده ۷۵ دلار در هر بشکه باقی ماند.
شاخص قیمت نفت برنت در هفته‌های ابتدایی ماه سپتامبر ۲۰۲۴ با افت شدید به پایین‌ترین مقدار خود در ۱۰ ماه اخیر رسید و به زیر ۷۲ دلار در هر بشکه سقوط کرد، البته این موضوع در راستای شرایط بازار با توجه به پایان فصل مسافرت‌های تابستانی، شرایط معتدل فصلی و وضعیت نابسامان اقتصاد جهانی دور از ذهن نبود. با این حال مؤسسات مالی معتبر در طول سال با بررسی شرایط مختلف نسبت به برآورد قیمت نفت در بازار اقدام کرده و بارها در طول سال برآوردهای خود را با توجه به شرایط بازار به‌روزرسانی کرده‌اند.
شاخص قیمت نفت برنت در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ و همزمان با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه روند صعودی داشت و منابع و مؤسسه‌های مختلف در برآوردهای سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴، قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۴ را به‌طور متوسط ۸۸.۱۳ دلار در هر بشکه تخمین زده بودند. با پایان یافتن نیمه نخست سال ۲۰۲۴ و قطعیت یافتن برخی از نااطمینانی‌ها، مؤسسات مختلف برآوردهای متفاوتی از شرایط بازار داشته و نوسان‌های قیمتی را با توجه به این تحلیل‌ها ارائه کرده‌اند.
این برآوردها با فرض کاهش ریسک ژئوپلیتیکی در خاورمیانه در این سال حاکی از کاهش قیمت برآوردی در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ بود. با توجه به تداوم بدبینی به چشم‌انداز اقتصاد جهانی و برآوردهای ناامیدکننده در خصوص وضعیت اقتصادی چین، تصمیم‌های فدرال رزرو آمریکا در خصوص نرخ بهره بانکی و کنترل تورم، وضع ذخیره‌سازی‌های تجاری و پیش‌بینی افزایش ذخیره‌سازی تجاری در سال ۲۰۲۵، تحولات ژئوپولیتیکی، مقدار عرضه از سوی کشورهای غیراوپک و سیاست‌های بازگشت از تعدیل تولید اوپک‌پلاس، برآوردهای جدید (تا سپتامبر ۲۰۲۴) در خصوص قیمت نفت در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ با بازنگری کاهشی بیشتری همراه شد و بیشتر مؤسسات مالی برآورد قیمت پایین‌تری نسبت به پیش‌بینی‌های قبلی خود ارائه کرده‌اند.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشره، قیمت نفت خام برنت در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ به‌طور متوسط ۸۶.۸۰ و ۷۴.۲۰ دلار در هر بشکه تخمین زده شده که نسبت به برآوردهای قبلی (در نیمه نخست سال) به ترتیب با بازنگری کاهشی حدود ۴.۵ و ۹.۹ دلار در هر بشکه همراه است، بنابراین می‌توان ملاحظه کرد با توجه به تضعیف عوامل بنیادین بازار نفت، پیش‌بینی می‌شود متوسط قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ حدود ۶.۷ دلار در هر بشکه پایین‌تر از قیمت نفت در سال جاری باشد که از مهم‌ترین دلایل آن چشم‌انداز نامناسب اقتصاد جهانی و به‌ویژه عدم تحقق بازیابی کامل اقتصاد چین است.
سناریوهای محتمل قیمت نفت در سال ۲۰۲۵
با توجه به تداوم نگرانی‌ها در خصوص وضعیت نامطلوب اقتصاد جهانی و سیاست‌های بازگشایی اقتصادی و کاهش نرخ بهره از سوی بیشتر بانک‌های مرکزی، تداوم تنش‌های ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه و نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بانک جهانی در تحلیل خود از قیمت نفت در سال ۲۰۲۵، سناریوی مختلفی ارائه داده است.
در سناریوی پایه با توجه به وضع کلی اقتصاد جهانی انتظار می‌رود میانگین قیمت شاخص نفت برنت از ۸۰ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۲۴ به ۷۳ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۲۵ برسد. در سناریوی اختلال جریان نفت به مقدار ۲ میلیون بشکه در روز به‌دلیل تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی یا افزایش تحریم‌ها نسبت به سطح کنونی عرضه، امکان افزایش قیمت‌ها به بالای ۹۰ دلار در هر بشکه وجود دارد، اما میانگین قیمت شاخص نفت برنت در سال ۲۰۲۵ در حدود ۸۴ دلار در هر بشکه برآورد شده که ۱۵ درصد بیشتر از سناریوی پایه است.
همچنین در سناریوی افزایش عرضه نفت به‌دلیل سیاست‌های اوپک‌پلاس مبنی بر بازگشت تعدیل تولید ۲.۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۵ پیش‌بینی می‌شود میانگین قیمت شاخص نفت برنت در سال ۲۰۲۵ به حدود ۶۶ دلار در هر بشکه سقوط کند. در این سناریوی مفروض، میانگین قیمت نفت نسبت به سناریوی پایه کاهش ۱۰ درصدی و نسبت به قیمت‌های سال ۲۰۲۴ با افت ۱۸ درصدی روبه‌رو است.
منبع: گزارش بانک جهانی
مؤسسه بانکی «گلدمن ساکس» ضمن تحلیل شرایط اختلال جریان نفت اعلام کرده در صورت اختلال در تولید ایران به مقدار ۲ میلیون بشکه در روز به‌مدت ۶ ماه و در صورت جبران سریع نیاز بازار از طریق مازاد ظرفیت تولیدی (Spare capacity) اعضای اوپک، قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ به حدود ۹۰ دلار در هر بشکه و در صورت ناتوانی جبران از سوی اعضای اوپک به محدوده ۹۵ دلار در هر بشکه خواهد رسید. در صورت اختلال در جریان صادرات نفت ایران به مقدار یک میلیون بشکه در روز با اعمال تحریم‌های سخت‌گیرانه، این بانک برآورد کرده در صورت اقدام مؤثر اعضای اوپک به جبران کمبود عرضه در بازار از طریق استفاده از مازاد ظرفیت تولیدی، قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ به محدوده ۸۵ دلار در هر بشکه برسد.
افزایش ۱۲ دلاری قیمت نفت در صورت حمله رژیم صهیونیستی به تأسیسات نفتی ایران
به گزارش مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، بر اساس برآورد آژانس بین‌المللی انرژی ظرفیت اضافی تولید اعضای اوپک‌پلاس ۷.۵ میلیون بشکه در روز بوده که ۵۴ درصد آن متعلق به عربستان سعودی است. همچنین بنا به گزارش نشریه «وال استریت ژورنال»، تحلیل‌گران انتظار دارند در صورت حمله رژیم صهیونیستی به تأسیسات نفتی ایران، قیمت نفت با افزایش ۱۲ دلار در هر بشکه نسبت به قیمت‌های کنونی روبه‌رو و در صورت تشدید تنش‌ها و حملات متقابل ایران و بسته نگه‌داشتن تنگه هرمز به‌مدت هفت روز روی کشتی‌های تجاری، قیمت نفت با افزایش ۲۸ دلار در هر بشکه مواجه شود.
مؤسسه بانکی «سیتی» نیز ضمن تحلیل سیاست‌های انرژی دولت ترامپ در حوزه نفت و گاز، پیش‌بینی کرد مقدار تولید نفت آمریکا در دوران ریاست جمهوری ترامپ بیشتر از برآوردهای قبلی افزایش یابد، همچنین با توجه به احتمال بالای اعمال تحریم‌های سخت‌گیرانه بر ضد ایران، فشار بر اعضای اوپک‌پلاس نظیر عربستان و امارات برای جبران کاهش عرضه نیز افزوده شود. این بانک برآورد کرده که قیمت نفت در سال ۲۰۲۵ به حدود ۶۰ دلار در هر بشکه کاهش یابد.
افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی با اختلال در مسیرهای اصلی کشتیرانی می‌تواند بر عرضه نفت تأثیر نامطلوب بگذارد و با افزایش قیمت‌های نفت به افزایش تورم دامن بزند، همچنین پیامدهای منفی بیشتری از طریق تحت تأثیر قرار دادن بازارهای کالایی و مالی، تجارت جهانی کالاها و تضعیف شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان داشته باشد و منجر به تشدید تنش‌های مالی، کاهش سرمایه‌گذاری و تضعیف فعالیت کل اقتصاد شود.
این در حالی است که با توجه به وضعیت وخیم اقتصادی بازارهای بزرگ، اجرای سیاست‌های اقتصادی برای مهار کامل تورم و جلوگیری از رکود اقتصادی شدید در دستور کار است. در حالی که ظرف ماه‌های گذشته قیمت پایین بنزین در آمریکا و کنترل تورم سبب اجرای سیاست‌های کاهش نرخ بهره بانکی از سوی فدرال رزرو آمریکا به‌منظور تحریک فعالیت‌های اقتصادی شده، هرگونه تنش در جهت اختلال جریان نفت سبب افزایش قیمت نفت در بازار خواهد شد.
اکنون که در روزهای پایانی سال ۲۰۲۴ میلادی هستیم، دیدگاه‌مان این است که پیامدهای تنش میان مسکو و کی‌یف و شروع جنگ رژیم اشغالگر قدس با حماس و حزب‌الله لبنان و چند رویارویی با کشورمان به‌اندازه چشم‌اندازهای اولیه، برای جهان انرژی بحران‌ساز نبود، اما نباید تحولات عمیقی را که این اتفاق‌ها برای تجارت نفت و گاز در جهان داشت، نادیده گرفت.
عقب‌نشینی سهامداران غربی از پروژه‌های نفت و گاز روسیه و پیامدهای آن برای آینده بخش انرژی این کشور، افت صادرات گاز روسیه به اروپا و مصمم شدن اتحادیه اروپا برای قطع وابستگی به خرید گاز از گازپروم، تصمیم اوکراین برای پایان بخشیدن به قرارداد ترانزیت گاز روسیه به اروپا، اعمال طرح سقف قیمتی برای صادرات محموله‌های دریایی نفت خام و فرآورده‌های نفتی روسیه و در پی آن تغییر مسیر صادرات محموله‌های نفت این کشور به سمت بازارهای شرق، تقویت «ناوگان سایه» برای حمل محموله‌های نفتی روسیه در دریا، تمایل بالای هندی‌ها و چینی‌ها برای خرید نفت با تخفیف‌های بالا از مسکو، مخالفت بعضی از اروپایی‌ها مانند اسلواکی و مجارستان با طرح اتحادیه اروپا برای جایگزینی نفت روسیه، تشدید بحران گازی و انرژی در قاره سبز و اثرپذیری صنایع اروپایی، تنها گوشه‌ای از این رخدادهاست که هریک خود زمینه‌ساز تحولات و سیاست‌گذاری‌هایی تازه در سیستم کلی انرژی جهان و در دورنمایی بزرگ‌تر، اقتصاد جهانی‌شده است.
نظر شما