به گزارش گروه تلکس شانا به نقل از روزنامه دنیای اقتصاد، از اواخر سال 2014 استراتژی جدیدی از سمت عربستان مبنی بر افزایش تولید طلای سیاه برای تصرف بازارهای جهانی شروع شد. این افزایش تولید به سقوط قیمت هر بشکه نفت برنت از 115 دلار به حدود 30 دلار در زمان تنظیم این گزارش منجر شده است. با اینکه کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس به‌خصوص عربستان سعودی از ادامه این روند آسیب‌های زیادی متحمل شدند اما به توقف سیاست‌های خود تن ندادند و به واسطه اهداف سیاسی و تاحدی اقتصادی با سیاست فعلی در زمین تاختند. این روند برای کشورهایی همچون ونزوئلا که مانند کشورهای عرب‌نشین غنی نبودند و کسری بودجه و تورم شدیدی را تحمل می‌کردند با آسیب‌های شدیدتر اقتصادی همراه بود و به همین دلیل تکاپوی این کشور را در ماه‌های اخیر شاهد بودیم تاجایی که نتیجه این تکاپو به توافق کشورهای روسیه، عربستان، ونزوئلا و قطر برای بازگشت میزان تولید نفت به سطوح ژانویه منجر شد که این توافق روز چهارشنبه در تهران به تایید وزیر نفت کشورمان نیز رسید. به گزارش «دنیای اقتصاد» براساس شواهد موجود، ونزوئلا بیشترین خسارت را از کاهش بهای نفت خام دیده است، این موضوع نیز باعث شد این کشور خواستار جلسه‌ای با هدف مهار سیر نزولی قیمت نفت شود. به این ترتیب روز سه‌شنبه نشستی در پایتخت قطر (دوحه) برگزار شد. آن‌گونه که وزیر نفت قطر روایت می‌کند، چهار کشور فوق توافق کردند در صورت موافقت دیگر تولید‌کنندگان مهم نفت خام، میزان تولید این کالای مهم راهبردی در سطح ماه ژانویه (دی/ بهمن) باقی بماند. به بیان دیگر این کشورها خواهان فریز تولید نفت در سطح ماه ژانویه شدند.علی النعیمی، وزیر نفت عربستان اعلام کرد نگه داشتن میزان تولید در سطح ماه ژانویه کفایت می‌کند و گام‌های بعدی برای تثبیت بازار در ماه‌های آتی برداشته خواهد شد. وی همچنین ابراز امیدواری کرد دیگر تولید‌کنندگان نفت نیز این پیشنهاد را بپذیرند. نعیمی در جمع خبرنگاران گفت: این تصمیم شروع فرآیندی است که ما در چند ماه آینده آن را ارزیابی خواهیم کرد و اگر نیاز باشد گام‌های بعدی را برمی‌داریم تا بازار را به ثبات برسانیم.
به‌دنبال این نشست، بهای نفت آمریکا از 26 دلار در روز سه‌شنبه تا 29 دلار در روز چهارشنبه افزایش یافت و پس از آنکه نشست تهران نیز با حضور وزرای نفت عراق، ونزوئلا، قطر و ایران برگزار شد بهای طلای سیاه تا یک دلار دیگر نیز افزایش یافت هرچند روز گذشته قیمت این کالای استراتژیک باز هم کاهش یافته و در لحظه تنظیم این گزارش به 30 دلار و 46 سنت رسید که حکایت از افت 30 سنتی نسبت به روز پنج‌شنبه دارد. در این بین اما پیام حضور چهار کشور در تهران چه بود؟ محمد صالح الساده، وزیر نفت قطر، قبل از حضور در تهران اعلام کرده بود دیگر تولیدکنندگان شامل ایران و عراق باید فورا برنامه افزایش تولید خود را متوقف کنند و عربستان اصرار دارد تنها زمانی تولیدش را کاهش می‌دهد که دیگر تولیدکنندگان عضو اوپک و غیراوپک نیز به آن بپیوندند. کارشناسان معتقدند این حرف از اساس باطل است چراکه ایران تولیدی بیش از ظرفیت خود ندارد و حتی با نیمی از ظرفیت گذشته خود تولید و صادرات انجام داده است؛ این در حالی است که سایر کشورها از غیبت ایران در دوره تحریم‌ها استفاده کرده و میزان تولید و صادرات خود را افزایش داده‌اند بنابراین منطقا ایران از تصمیم نشست دوحه مستثنی است. این موضوع را زنگنه نیز روز سه‌شنبه با اعلام این نظر که از برنامه تولید خود عقب‌نشینی نخواهد کرد بار دیگر مورد تاکید قرار داد. بیژن زنگنه در واکنش به توافق روسیه و عربستان، اعلام کرد که ایران از احیای سهم خود در بازارهای جهانی چشم‌پوشی نخواهد کرد. ایران قبل از تحریم‌ها روزانه 2/ 2 میلیون بشکه صادرات نفت داشت، اما در دوران تحریم‌ها این میزان به حدود یک میلیون بشکه سقوط کرد و گزارش‌ها حاکی است که بعد از اجرای برجام این مقدار به 3/ 1 تا 4/ 1 میلیون بشکه افزایش پیدا کرده و می‌تواند تا 2 میلیون بشکه در اوایل سال جدید نیز برسد.
در این رابطه «دنیای اقتصاد» در مصاحبه کوتاهی نظر دکتر فریدون برکشلی مدیر اسبق اوپک را خواستار شد. برکشلی در این خصوص اظهار کرد: این رایزنى‌ها و دیدارهاى وزراى نفت اوپک نشانه‌هاى خوبى از احیاىاین سازمان دارد، در حقیقت در شرایط بحران و بى‌ثباتى در بازار جهانى نفت، این اقدامات در راستاى ادبیات و تاکتیک‌هاى سازمان اوپک قرار دارد، بازار هم این علائم را می‌شناسد و متناسب با آن واکنش نشان می‌دهد، البته تاثیرات کوتاه مدت ندارد ولى اولین گام‌ها در مسیر طراحى اوپک براى مدیریت بازار جهانى است، بنابراین جلسات وزارتى دوحه و تهران را باید مهم ارزیابى کرد. به عقیده این کارشناس ارشد بازار نفت ونزوئلا در سال٥9-1958 در واقع یکی از طراحان تاسیس سازمان اوپک بود، بنابراین این کشور نسبت به اوپک حساسیت خاصى دارد، البته هر پنج عضو موسس هم همین نگرش را دارند، ضمن اینکه ونزوئلا در میان تمام اعضای اوپک وخیم‌ترین شرایط اقتصادى را دارد و بیش از 700 درصد تورم و نرخ رشد تولید ناخالص داخلى منفى و ٣٥ درصد بیکارى را تجربه می‌کند، بنابراین تلاش این کشور تا حدى در ارتباط با مشکلات اقتصادى ونزوئلا است. به گفته برکشلی، روسیه و اوپک همیشه با هم در گیرند، روسیه با 6/ 10 میلیون بشکه در روز بیش از عربستان تولید می‌کند و مطلقا مسوولیتى را در قبال ثبات بازار نمى‌پذیرد، زیرا عضو سازمان اوپک نیست. از طرفی در طول ٣٠ سال گذشته هر گاه اوپک براى ثبات بازار از تولید خود کاسته، روسیه جاى خالى اوپک در بازار را گرفته و عملا تلاش اوپک را خنثى کرده است. وی افزود: سازمان اوپک هم بارها اعلام کرده که ثبات بازار جهانى نفت از عهده اوپک با فقط ٣٠ درصد تولید جهانى میسر نیست و مسوولیت جمعى تولیدکنندگان عمده باید وجود داشته باشد، البته شرایط وخیم اقتصادى روسیه، این کشور را نسبت به همکارى با اوپک متمایل ساخته است.
به گفته وی ایران هم مانند بقیه اعضای اوپک با هر اقدامى در جهت ثبات بازار موافق است، البته ایران در میان اعضاى اوپک شرایط استثنایى هم دارد، چراکه در طول دوران تحریم متناسب با سهمیه رسمى خود تولید نکرده و بنابراین تا زمان دستیابى به سهمیه رسمى خود نمى‌تواند سطح تولید جارى خود را ثابت نگه دارد، مانند شرایط عراق در دوران اخیر. به عقیده وی این امر براى سایر اعضا قابل درک است و کشورهایى که جاى خالى عرضه ایران را در بازار پر کرده‌اند ‌باید تولید خود را کم کنند تا بتوان به شرایط مطلوبی دست پیدا کرد.مدیر کل امور مجامع اوپک نیز می‌گوید: درخواست از ایران برای فریز تولید نفتش غیرمنطقی است. زمانی که ایران تحت تحریم بود، برخی کشورها تولید خود را افزایش دادند و موجب افت قیمت نفت شدند. چگونه آنها انتظار دارند که ایران اکنون همکاری کند و هزینه بپردازد؟ مهدی عسلی در ادامه تصریح کرد: ایران مسوولیتی در وضعیت کنونی بازار نفت ندارد. همان‌طور که وزیر نفت هم نامه نوشت و به سازمان اوپک اعلام کرد، ما بلافاصله پس از تحریم‌ها به سهمیه تولید قبل از تحریم‌ها برمی‌گردیم و کشورهای عضو باید افزایش تولید ایران را در تولید نفت خود در نظر بگیرند تا تعادل بازار حفظ شود. به گفته وی ما نقشی در این مساله (افزایش تولید و افت قیمت) نداشتیم و تازه می‌خواهیم تولید خود را افزایش دهیم و به سهمیه قبلی برگردیم.
وی افزود: از آنجا که این کشورها بیش از سهمیه خودشان و بیش از سقف رسمی تولید ٣٠‌میلیون بشکه‌ای اوپک که خودشان توافق کرده بودند، تولید کرده‌اند، قیمت سقوط کرد و حالا هم مسوولیت بازگرداندن تعادل به بازار نفت عمدتا به عهده‌ این کشور‌ها است. بنابراین باید بدون اینکه از ایران انتظار داشته باشند، تولید خود را کاهش دهند.به گفته وی اگر تولید همه کشورهای عضو، از جمله ایران، به سطح قبل از اعمال تحریم‌ها علیه ایران بازمی‌گشت و باز هم قیمت‌ها پایین بود، طبعا ایران هم مانند گذشته با دیگر اعضا برای متعادل‌شدن بازار همکاری می‌کرد. اما شکی نیست همین که این کشورها روی‌هم‌رفته نیمی از افزایش تولید خود را کاهش دهند، بازار به تعادل برمی‌گردد.
با وجود این نشست دوحه و همچنین وضعیت وخیم مالی در کشورهای نفتی در اثر سقوط قیمت نفت بار روانی شدیدی را علیه کشورمان ایجاد کرده است و رسانه‌های غربی هم به شدت این موضع را تبلیغ می‌کنند که ایران در آستانه یک تصمیم سرنوشت‌ساز برای ایجاد یک توافق بی‌سابقه در 15 سال گذشته بین اوپکی‌ها و غیر اوپکی‌ها قرار گرفته است.با همه این تفاسیر همان‌طور که ائولوخیو دل پینو، وزیر نفت ونزوئلا، از مذاکرات با ایران در جلسه دوحه خبر داده بود در روز چهارشنبه نشستی مبنی بر بررسی نتایج نشست روز سه‌شنبه در تهران برگزار شد.پس از پایان جلسه وزیر نفت ایران اعلام کرد: ایران از هر اقدامی به منظور تثبیت شرایط بازار و بهبود قیمت نفت خام حمایت می‌کند. زنگنه اضافه کرد: جلسه تهران جلسه خوبی بود و گزارش جلسه دوحه مطرح شد و شرکت‌کنندگان از همکاری میان اعضای اوپک و غیر اوپک استقبال کردند.
وزیر نفت افزود: تصمیم گرفته شد، اعضای اوپک و غیراوپک سقف تولید خود را به منظور تثبیت بازار و بهبود قیمت‌ها به نفع مصرف‌کننده و تولیدکننده نگه دارند و این موضوع مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران است. زنگنه درباره تاثیر نشست اخیر اعضای اوپک و غیراوپک بر قیمت‌ها گفت: تاثیر این مذاکرات و نشست‌ها روی قیمت نفت نیاز به صبوری دارد.وزیر نفت درباره ادامه همراهی کشورهای عضو و غیر عضو اوپک گفت: گام نخست برداشته شده و باید نگاه مثبتی به آن داشت، اما به نظر می‌رسد همه قبول دارند که باید بر وضع و واکنش‌های بازار نظارت داشت و برای اقدام‌های بعدی در صورت نیاز، باید مشورت شود.به گزارش «شانا» زنگنه اعلام آمادگی برخی کشورهای غیر عضو اوپک برای همکاری را یادآور شد و افزود: براساس اطلاعات دریافتی، روسیه، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت جهان، عمان و دیگر کشورها نیز اعلام پیوستگی کرده‌اند که این گام مثبتی به شمار می‌آید و ایران با آن برخورد مثبتی دارد و این آغاز خوبی است.
کشور‌های لیبی، امارات و عراق از این تصمیم در صورتی که روسیه و اعضای اوپک به آن پایبند بمانند حمایت کردند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در این میان که کشورها در تلاش برای ثبات بازار نفت هستند، تنها دو روز بعد از توافق دوحه، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان پس از توافق نفتی عربستان با روسیه برای تثبیت سقف تولید نفت خام در سطح ماه ژانویه مشروط به پذیرش دیگر کشورهای عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به خبرگزاری فرانسه گفت: عربستان آماده کاهش تولید نفت خام خود نیست.وی افزود: چنانچه دیگر تولیدکنندگان نفت خام می‌خواهند تولید خود را محدود کنند یا تولید خود را برای جلوگیری از مازاد عرضه در بازار نفت، تثبیت کنند، اما عربستان آماده کاهش تولید نفت خام نیست.وزیر امور خارجه عربستان گفت: قیمت نفت براساس عرضه و تقاضا و شرایط بازار مشخص می‌شود، عربستان از سهم خود در بازار نفت حمایت می‌کند و ما این موضوع را پیش‌تر گفته‌ایم.این صحبت نشانگر شکاف مجدد ریاض با کشورهای اوپک و غیراوپک است و جهت‌گیری دقیقی را از عربستان برای به کارگیری استراتژی در تولید طلای سیاه نشان نمی‌دهد.
اریک اسپونر یک تحلیلگر ارشد بازار می‌گوید: تولیدکنندگان هنوز به توافقی دست نیافته‌اند و لازمه این توافق دستیابی به دو شرط است.به گفته وی، اولین شرط این است که هرگونه افزایش بهای نفت باید به قیمت کاهش واقعی تولید باشد؛ به‌گونه‌ای که حجم این کاهش به اندازه‌ای برسد که برای افزایش قیمت کافی باشد و شرط دیگر ایران است که همه بازیگران اصلی در این تصمیم مشارکت کنند که تحقق این امر مشکل خواهد بود.در نهایت باید گفت آنچه از ظاهر امر برمی‌آید این توافق آن‌طور که بلومبرگ اشاره کرده بدون رضایت ایران بی‌فایده خواهد بود، چراکه عربستان و برخی کشورهای همراه وی در اوپک نمی‌خواهند ایران تولید خود را افزایش دهد و به بازار نفت بازگردد. در این شرایط کاهش تولید این کشورها در اصل به معنای باز کردن راه برای بازگشت کشورمان به بازار نفت است. از طرف دیگر به نظر نمی‌رسد روسیه که در شرایط نه چندان مساعد اقتصادی به سر می‌برد حاضر به کاهش تولید خود باشد کما اینکه برخی اخبار حکایت از صادرات مقادیر قابل‌توجه نفت از ذخایر این کشور دارد. عراق نیز برنامه‌های مهمی برای افزایش تولید خود دارد که مجموع این موضوعات نشان می‌دهد شاید اوپک و کشورهای غیرعضو برای دوره‌ای کوتاه‌مدت تولید نفت را در سطح ژانویه نگه دارند اما به زودی شاهد تعلیق این توافق خواهیم بود.