زمانی که نخستین عملیات لرزه نگاری در میدان یادآوران در سال 75 آغاز و نخستین چاه اکتشافی در میدان کوشک حفر شد، ایران گمان نمی‌کرد 2 ناحیه نفتی این میدان یعنی «کوشک» با ذخیره درجای 9 میلیارد بشکه و «حسینیه» با 5.1 میلیارد بشکه باهم ارتباط دارند و در واقع یک میدان هستند. 

شنبه 13 تیرماه 1383. بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت هشتم، در وزارت نفت و در جمع خبرنگاران از کشف یکی از بزرگترین میدان‌های مشترک نفتی ایران خبر داد؛ میدانی که یادآور شهدای هشت سال جنگ تحمیلی بود و نامش یادآوران شد تا یادمان باشد که تا همیشه مدیون خون شهدایی هستیم که جان خود را فدا کردند تا امنیت ما حفظ شود.

یادآوران در 70 کیلومتری جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر قرار دارد و سال‌های نه چندان دور  شاهد جانفشانی‎های رزمندگان برای دفاع از خاک ایران بود، میدانی که با سندباد عراق مشترک است و تاخیر در برداشت از این میدان به معنای سرازیر شدن عواید ناشی از تولید از این میدان به جیب عراقی‌ها.  

کشف در سال 83، قرارداد در سال 86

در سال 83 مطالعات اولیه نفت درجای میدان یادآوران را 17 میلیارد بشکه برآورد کرد و همان زمان توسعه این میدان از اولویت‌های وزارت نفت اعلام شد. زنگنه همان زمان گفت که می‌توان روزانه 300 تا 400 هزار بشکه نفت از یادآوران برداشت کرد. 

توسعه این میدان مشترک برای دولت هشتم از اهمیت بالایی برخوردار بود و بلافاصله مذاکره با شرکت‌های خارجی شروع شد. آبان ماه 83 هم تفاهمنامه‌ای میان ایران و چین به منظور گسترش همکاری‌ها در زمینه انرژی امضا و مذاکره با شرکت سینوپک چین برای توسعه میدان یادآوران آغاز شد.

ایران همان زمان علاقه‎مند بود تا هرچه سریع‌تر توسعه میدان را آغاز کند؛ روند مذاکرات هم به نحوی بود که انتظار می رفت قرارداد در سال 84 نهایی شود. اما عمر امضای قرارداد یادآوران به دولت هشتم نرسید و دولت نهم ادامه دهنده مذاکرات توسعه این میدان شد.

وزارت نفت همچنان محل مذاکره و چگونگی توسعه میدان یادآوران بود. سرانجام پس از سه سال مذاکرات طولانی، شرکت ملی نفت ایران و سینوپک چین 18 آذرماه 1386 قرارداد توسعه میدان را در قالب بیع متقابل امضا کردند؛ اما قرارداد 18 مردادماه 1387 تنفیذ شد. 

تاخیر 3 ساله در اجرای فاز نخست یادآوران 

توسعه میدان یادآوران بر اساس مطالعات انجام شده در سه فاز پیش بینی شد و مذاکرات هم بر این مبنا ادامه یافت. در فاز نخست تولید میدان باید به 85 هزار بشکه در روز، فاز دوم سقف تولید باید به 180 هزار بشکه در روز و در فاز سوم تولید میدان باید به 300 هزار بشکه در روز برسد. مطالعات انجام شده حاکی از این بود که ضریب برداشت اولیه از لایه سروک 6 درصد و از لایه فهلیان 14 درصد است. 

قرار بر این بود تا تولید زودهنگام از میدان در 29 مردادماه 1388 شروع شده و فاز نخست هم 17 تیرماه 1392 به بهره برداری برسد، در نهایت هم با احداث خط لوله انتقال به طول 45 کیلومتر، به روز رسانی و تعمیر تاسیسات فرایندی دارخوین و حفاری 5 حلقه چاه تولیدی جدید و تعمیر و تکمیل سه حلقه چاه اکتشافی موجود، در مجموع هشت حلقه چاه، تولید زودهنگام از بهمن ماه 1390 با تولید روزانه 20 هزار بشکه نفت شروع شد. 

در مرحله دوم تولید زودهنگام، میزان تولید نفت به 50 هزار بشکه در روز رسید؛ اما هنوز فاز نخست پروژه به بهره برداری نرسیده بود. 

نفت درجای میدان که در سال 83 حدود 17 میلیارد بشکه برآورد شده بود؛ در مطالعات بعدی حاکی از این بود که 34 میلیارد بشکه است.  

برداشت از میدان‌های مشترک، اولویت دولت یازدهم

تحریم‌ها علیه صنعت نفت از سال 89 که با هدف ضربه به ایران تشدید شده بود؛ سبب شد تا کارها سرعت بالایی نداشته باشد، چینی‌ها، تحریم‌ها را مهمترین عامل تاخیرها می دانستند؛ ایران همچنان از آنان می‌خواست تا به قرارداد پایبند باشند و فاز نخست را اجرایی کنند. اما تا سال 92، در بر پاشنه چینی‌ها می‌چرخید و کارها آن طور که آنها می‌خواستند پیش می‌رفت؛ خبری هم از کاهش تحریم‌ها نبود، بنابراین عجله‌ای در کار نبود؛ البته از طرف چینی‌ها. 

با این حال با روی کار آمدن دولت یازدهم، بیژن زنگنه، وزیر نفت بیش از پیش بر برداشت هرچه سریع تر از میدان‌های مشترک تاکید کرد؛ زمانی که پای منافع ایران به میان بیاید شوخی ندارد؛ او از پیمانکار چینی خواست تا به کارها سرعت بالاتری بدهند.  

به موازات موفقیت‌های ایران در دیپلماسی هسته‌ای و اصرار وزیر نفت بر توسعه میدان‌های مشترک، سرعت کار در یادآوران هم بیشتر شد، هادی نظرپور، مجری طرح توسعه میدان یادآوران می‌گوید: «مذاکرات هسته‌ای و اجرای برجام، ورود تجهیزات مورد نیاز توسعه میدان یادآوران، سبب پیشرفت کار شد.» 

در سال‌های 92 و 93 ایران روزانه 25 هزار بشکه نفت از میدان یادآوران برداشت می‌‌کرد و بر اساس قرارداد، شرکت سینوپک هم باید فاز نخست میدان را به بهره برداری می‌رساند، اما تاخیر داشت؛ شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) که کارفرمای سینوپک در توسعه میدان یادآوران است به موازات اجرای فاز نخست میدان، مذاکرات با این شرکت چینی را برای توسعه فاز دوم شروع کرد؛ قرار نیست در مسابقه برداشت از میدان‎های مشترک بازی را به عراق در این میدان ببازیم؛ وزارت نفت هم بنا نداشت زمان را از دست بدهد. هنوز هم مذاکرات فنی میان دو طرف ادامه دارد.

بر اساس قرارداد بیع متقابلی که درسال 83 میان شرکت ملی نفت ایران و سینوپک امضا شد، در صورت توافق میان 2 شرکت، فاز دوم توسعه میدان هم در قالب قرارداد بیع متقابل با این شرکت اجرا خواهد شد. 

پیشی گرفتن ایران از عراق در برداشت از یادآوران 

در حالی که سال 94 برداشت نفت از میدان یادآوران به 55 هزار بشکه در روز رسید، سرانجام در فروردین ماه  1395 فاز نخست توسعه این میدان با برداشت 85 هزار بشکه نفت در روز محقق شد تا وعده دولت در برداشت نفت در غرب کارون محقق شود؛ امروز ایران 115 هزار بشکه نفت از یادآوران برداشت می‌کند؛ 30 هزار بشکه بیشتر از ظرفیت پیش بینی شده در فاز نخست.  

با این که طی سال‌های اخیر فرصت‌های فراوانی در برداشت از میدان‌های مشترک از دست رفت و ایران در برداشت از برخی میدان‌های مشترک نفتی با عراق عقب‌تر است؛ اما این موضوع درباره یادآوران صدق نمی کند؛ از سال 90 که تولید از میدان یادآوران آغاز شد، ایران تاکنون 65 میلیون بشکه نفت از آن برداشت کرده است؛ اما شریک عراقی مان، برداشت نفت از سندباد را به تازگی شروع کرده است، تا ایران در برداشت از این میدان از عراقی ها پیشی گیرد.

فاز نخست میدان نفتی یادآوران در حالی به بهره برداری می رسد که روزهای امیدوارکننده ای پیش روی ایرانیان است؛ توسعه صنعت نفت یعنی توسعه ایران و افزایش اشتغال. این یعنی امید.

نگار صادقی