عرصه محیط زیست یک عرصه فرابخشی است که همه آحاد جامعه به‌ویژه افرادی که در سیاست گذاری، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت مسئولیت دارند، با آن درگیر هستند.

مسئله محیط زیست تنها مختص به ایران نیست، بلکه هم اکنون شکل جهانی پیدا کرده است و پس از مباحث مربوط به صلح که مهم‌ترین مسئله جهان است، موضوع محیط زیست قرار دارد.

این مقوله نیازمند تغییر رویکرد از تصمیم‌های استانی، کشوری و بین‌المللی است و باید نوع رویکرد در مصارف و بهره‌برداری را تغییر دهیم و حفاظت را تقویت و اصلاح کنیم.

تالاب هورالعظیم نیز بخشی از این عرصه زیست محیطی است که در سال‌های گذشته دست‌خوش تحولات و تغییرات ناگواری شده است.

این تالاب که یکی از زیستگاه‌های حساس و منحصر‌ به‌فرد کشور بوده که به‌ویژه در سال‎های گذشته با چالش‌ها و مشکلات بزرگی روبرو شد، تا حدی که به بیابانی خشک بدل و نقش مهمی در به راه افتادن طوفان شن و گرد و خاک در منطقه داشت.

تالاب هورالعظیم از آب‌های اضافه رود کرخه و بخشی از آب‌های اضافه اروند رود تشکیل شده‌ است، ژرفای این تالاب کم است، اما به‌تدریج عمق در وسط آن به چند متر می‌رسد، مساحت مشخص شده این تالاب ازسوی اداره کل محیط زیست خوزستان به عنوان تالاب حدود ۱۱۸۰۰۰ هکتار است.

بیش از هفت هزار هکتار از اراضی ملی واقع در دشت آزادگان، استان خوزستان برای عملیات حفاری به مدت پنج سال در اختیار وزارت نفت قرار گرفت که پس از قطعیت استخراج نفت، بهره‌برداری از محل هریک از چا‌ه‌ها با شعاع 250 متر از نقطه استخراج به مدت 30 سال به وزارت نفت واگذار شد.

در سال‌های ٨٨ و ٨٩ آب را روی تالاب هورالعظیم بستند و در آن دوره برای رسیدن به نفت تالاب را خشک کردند.

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، دولتی که رئیس جمهوری، آن را دولت محیط زیست می‌داند، اعتقاد بر آن بود که خشک کردن تالاب هورالعظیم برای رسیدن نفت نوعی خیانت به آیندگان است، تا جایی که بیژن زنگنه، وزیر نفت، اردیبهشت سال 94 در مراسم گرامیداشت روز زمین پاک و معرفی واحدهای صنعتی و خدماتی سبز گفت: پروژه‌ای در مورد میدان‌های نفتی کارون به وزارت نفت ارسال شد که اجرای آن منجر به خشک شدن تالاب هورالعظیم می‌شد، من با این موضوع مخالفت کردم چون اجرای آن را خیانت به آیندگان می‌دانم.

وزیر نفت معتقد است که اگر قرار باشد فعالیتی در هورالعظیم انجام شود نباید سبب خشک شدن و یا وارد کردن آسیب به محیط زیست منطقه شود، ما خود را متعهد به حفظ محیط زیست می‌دانیم و اقدام‌های ما نه تنها نباید موجب آلودگی محیط زیست شود، بلکه باید همسو با بهبود محیط زیست قدم برداریم.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در آغاز دولت یازدهم عنوان کرد: بنا بر پیش‌بینی‌های بین‌‌‌‌‌‌‌المللی، از کشورهایی هستیم که در سه دهه آینده، بیشترین خشکسالی را خواهیم داشت و متاسفانه هیچ‌ گونه آماده سازی نداشته‌ایم، به نوعی محیط زیست ما هم در این هشت سال (دولت‌های نهم و دهم) تاراج شد.

در این چند سال اخید دولت یازدهم فعالیت‌های بسیاری از جمله حفظ محیط زیست کشور و احیای تالاب‌ها به‌ویژه تالاب هورالعظیم انجام داده است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است، برنامه اکتشاف نفت در محدوده تالاب هورالعظیم در پایان دوره دولت اصلاحات مشروط به این بود که تالاب خشک نشود و آسیب نبیند و با قید این شرط با برخی از طرح‌ها موافقت شد، اما متاسفانه با تغییر دولت (دولت‌های نهم و دهم) تالاب دایک بندی شد و مانع ورود آب شدند.

به گفته ابتکار، متاسفانه در دولت‎های نهم و دهم برای رسیدن به نفت تالاب هورالعظیم را خشک کردند که این موضوع بر روی افزایش گرد و غبار در جنوب کشور تاثیرگذار بود، اما با اقدام‌های موثر وزارت نفت در دولت یازدهم، ٦٣ درصد از این تالاب آبگیری شده که تاثیر بسزایی در کاهش گرد و غبار در آن منطقه داشته است.

پیش بینی می‌شود تا پایان امسال شاهد آبگیری کامل ٧٠ درصد از تالاب هورالعظیم باشیم، همچنین با توجه به این که در فصل زمستان و پاییز، کشاورزی در منطقه انجام نمی‌شود، از این رو تمام آب رودخانه کرخه به صورت مستقیم وارد تالاب خواهد شد.

وزارت نفت از پارسال تاکنون برای احیای تالاب هورالعظیم در استان خوزستان اقدامهای موثری انجام داده است، این وزارتخانه اقدام به ساخت ٣٨ زیرگذر و پل در منطقه تالاب هورالعظیم کرده است که به این ترتیب ارتباط بین بخش‌های مختلف تالاب و حوضچه‌های آن که پیش از این مسدود بود، بار دیگر برقرار شده است.

اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد دارد که در بحث تالاب هورالعظیم برخی نیمه خالی لیوان را می‌بینند و دائما تکرار می‌کنند که اتفاق خاصی در این تالاب نیفتاده، در حالی که بیش از نیمی از این تالاب با همکاری وزارت نفت آبگیری شده است.

تالاب هورالعظیم در غرب استان خوزستان در انتهای رود کرخه در منطقه مرزی دشت آزادگان میان 2 کشور ایران و عراق واقع شده است، از این رو احیای کامل آن به همکاری این کشور همسایه نیز بستگی دارد، اما متاسفانه امروز به دلیل وجود برخی ناامنی‌ها در عراق و ظهور پدیده‌ای همچون داعش، روند احیای تالاب هورالعظیم در عراق را متوقف کرده است که رفع مشکلات فعلی به همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نیازمند است.