خبر در نگاه نخست ساده به نظر می آمد:

«یکصد و هفتاد و یکمین نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) با توافق اعضا برای کاهش تولید تا سقف ٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز همراه بود و به دنبال آن روسیه نیز به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان به منظور همراهی با اوپک برای کاهش ٣٠٠ هزار بشکه‎ای تولید خود اعلام آمادگی کرد. ایران تنها کشوری است که نه تنها تولید آن در ٦ ماه نخست سال آینده میلادی کاهش نمی‌یابد، بلکه مجاز به افزایش تولید تا ٩٠ هزار بشکه در روز است.»

اما در سطح کلان با خروجی نشست اوپک بار دیگر دیپلماسی به عنوان برگ برنده دولت دکتر حسن روحانی خودنمایی کرد، اگر تا دیروز این برجام بود که به عنوان دستاورد یک دهه اخیر بر سر زبان‌ها افتاده بود، این بار دیپلماسی رنگ و بوی نفت به خود گرفت.

این خاصیت دیپلماسی است که اگر درست به کار گرفته شود، دیگر از انزوا و درهای بسته خبری نیست. حق و سهم هر ایرانی است که هدف اول و آخر می شود. همان بشکه‌های نفتی که می تواند اقتصاد را شکوفا کند و توسعه را به همراه آورد.

دیپلماسی نفتی همان راهی بود که دکتر حسن روحانی و  بیژن زنگنه همزمان در سطوح مختلف به کار گرفتند و خواسته ایران را در یکصد و هفتاد و یکمین نشست اوپک اجرایی کردند.

زنگنه می گوید: «مهمترین موضوعی که در معادلات بین المللی اثرگذار است، استدلال است. مهمترین مسئله هم در استدلال قدرتی است که با آن به میز مذاکره می رویم. قدرت در بازار نفت یعنی ظرفیت تولید، تولید و واقعیت تولیدی.»

در مسیر استفاده از همین قدرت ایران بود که راهبرد نفتی زنگنه از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم با تعابیری همچون احیای سهم ایران در اوپک و بازار بین المللی همراه شد. همان قدرت از دست رفته ای که حالا امروز احیا شده است.

تولید کنونی نفت خام ایران، بر اساس اعلام وزیر نفت نزدیک به سه میلیون و 900 هزار بشکه در روز رسیده است. ایران در هدف‎گذاری ترسیمی برای حضوری پررنگ در بازار نفت، پس از تحریم‌ها در مدت زمان کوتاهی سهم خود را در 2 بخش تولید و فروش به سطوح پیش از تحریم‎ها رساند.

این رقم را مقایسه کنید با روند کاهش تولید پیش از روی کار آمدن دولت روحانی:

تولید نفت ایران که پیش از سال 2007 میلادی حدود چهار میلیون بشکه در روز بود، درست از همین مقطع به دلیل آنچه مشکلات فنی اعلام شد، روندی نزولی را طی کرد.

پس از آن نوبت به تحریم‎ها رسید که متاثر از سیاست خارجی کشور، مقدار تولید نفت ایران را در سراشیبی قرار دهد.

ایران در آن ایام روزانه حدود 2 میلیون و 850 هزار بشکه نفت خام تولید می کرد که از این مقدار روزانه یک میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه به تامین نیاز پالایشگاه‌ها اختصاص داشت تا سهم صادرات کشور به یک میلیون بشکه تنزل یابد. کاهش سهم صادرات نفت خام ایران حاصلی نداشت جز واگذاری بازار به دیگر کشورهای تولید کننده نفت.

این اما پایان قصه پر غصه نفت ایران نبود: تحریم‌ها در خارج و سیاست‌های اشتباه در داخل وضعی اسفبار برای میدان‎ها و مخازن نفتی به بار آورد، تا جایی که نفت ایران دیگر در دنیا خریداری نداشت و دستور کاهش تکلیفی چاه‌های نفتی زیادی را نیمه خاموش کرد.

اوضاعی که نفت ایران در داخل و خارج به آن مبتلا شد، فرصت و جایگاه مناسبی برای دیگر اعضای اوپک فراهم کرده بود که با زمزمه هدف‎گذاری ایران برای احیای سهمش در دولت یازدهم، جنگی پنهان را در بازار بین المللی به راه انداختند که با دیپلماسی نفتی و سیاسی ایران این جنگ ختم به صلح و سهم ایران احیا شد.

با مبنا قرار دادن تصمیم اوپک در نظر بگیریم در حالی که دیگر اعضای اوپک باید 4.5 درصد از تولید خود بکاهند، ایران مجاز به افزایش تولید روزانه 90 هزار بشکه ای شده و این امتیاز و سهمی است که ایران به‎دست آورده است.

ایران اجازه افزایش ٩٠ هزار بشکه‌ای نفت را پیدا کرده است که این مقدار با رسیدن قیمت نفت به بالای 50 دلار برای هر بشکه، درآمد قابل ملاحظه ای برای ایران به همراه خواهد داشت. طبق اعلام وزیر نفت ایران به‌واسطه کاهش تولید اوپک و در رأس آن، کاهش 4.5 درصدی تولید نفت عربستان، سال آینده حداقل ١٠ میلیارد دلار به درآمدهای نفتی ایران اضافه می‌شود.

امروز نفت حیاتی دوباره یافته و ‫طلای سیاه ایران هم اسم و رسم سابق خود را بازیافته است. این همان قدرتی است که ایران به خوبی از آن استفاده کرد؛ نه نفت را شعاری برای سفره های مردم کرد و نه چوب حراج به نفت و درآمدهای آن زد. ثبت حرکتی تاریخی که حاصل جمع دیپلماسی سیاسی و اقتصادی بود.

مرجان طباطبایی