این دستاورد بزرگ و امیدوارکننده برای اوپک، بدون تردید مدیون ابتکار، تدبیر و مقاومت هیئت نمایندگی ایران به‌خصوص شخص بیژن زنگنه وزیر نفت ایران است که در میدان سیاسی و اقتصادی بزرگ وین با حضور مستقیم و غیرمستقیم قدرت‎های بزرگ جهانی، اعتبار و جایگاه اوپک را احیا کرد. 

اجلاس فصلی 175 اوپک، آزمون بزرگی برای اعتبار و جایگاه 60 ساله این سازمان به شمار می‎رفت. از ماه‎ها پیش تحت تاثیر تحریم‎های اقتصادی و نفتی ایران، دولت ایالات متحده آمریکا برنامه مشخصی را برای بازار نفت و مهار آثار اقتصادی ناشی از کاهش صادرات نفت ایران بر بازار نفت آغاز کرد که گام اول آن اعطای معافیت به برخی کشورهای خریدار نفت ایران بود و گام دوم هم همراه ساختن اوپک با سیاست تحریمی آمریکا و اعمال نفوذ در تصمیمات این سازمان بود. دولت آمریکا در هفته‎های منتهی به اجلاس 175 اوپک همه تلاش خود را برای رسیدن به این مهم انجام داد و در این راه حتی حاضر شد امتیازات سیاسی زیادی به دو قدرت نفتی یعنی عربستان سعودی و روسیه پرداخت نماید تا آنها را مجاب به عدم کاهش تولید برای پایین نگه داشتن قیمت نفت نماید. تخطی عربستان و روسیه از تعهدات خود در قالب تصمیم قبلی اوپک برای کاهش تولید و تلاش برای جایگزینی نفت ایران، همراهی این دوکشور با ایالات متحده را به اثبات رساند. اجلاس 175 اوپک می‎توانست نقطه تکمیلی برای این همراهی تلقی شود که به سرانجام نرسید. دولت آمریکا که از ابتدای صدارت ترامپ به صورت آشکار و پنهان به مقابله با بسیاری از روندها، سازمان‎ها و رژیم‎های بین‎المللی پرداخته، در کنار موضوع همراه ساختن اوپک با تحریم ایران، سیاست بلندمدت حذف اوپک از طریق اعمال نفوذ در آن و بی‎خاصیت ساختن تصمیمات آن را دنبال کرده و می‎کند.

علاوه بر آمریکا، روسها نیز دل خوشی از اوپک ندارند و قصد دارند با تغییر راهبرد سنتی و قدیمی خود یعنی تقابل با اوپک، از طریق همکاری با آن و اعمال نفوذ در سیاست‎ها و تصمیمات آن، اوپک را از موضوعیت و جایگاه تاثیرگذار خود در بازار جهانی نفت انداخته و نهاد جدیدی را با محوریت خود جایگزین کنند. همکاری روسیه با اوپک در دو سال اخیر اگرچه می‎تواند به شرط مدیریت اعضا، فرصتی برای اوپک تلقی شود، اما اعضای اوپک باید مراقب باشند تا ابتکار عمل را به روسیه نداده و میدان تصمیم بزرگ را برای این کشور خالی نکنند. 

عربستان سعودی نیز به عنوان یکی از بانیان اوپک، سیاست مشخص و پایداری را در قبال اوپک دنبال نمی کند. دولت عربستان در ماه‎های اخیر بعضا به مانند رفتار گذشته خود، بیش از آنکه در صدد تقویت اوپک باشد، تحت تاثیر بحران‎ها و چالش‎های سیاسی داخلی و خارجی ( به خصوص ماجرای قتل خاشقچی)،  قصد بهره‎گیری از جایگاه و موقعیت خود در بازار نفت و اوپک برای رفع و رجوع چالش‎های سیاسی خود است. در این راستا اگرچه، مشکلات اقتصادی و کسری بودجه، برنامه‎های اقتصادی آنها را با مشکل جدی مواجه ساخته و افزایش قیمت نفت برای آنها از اهمیت برخوردار است، اما ریاض در شرایط کنونی سه هدف سیاسی یعنی تشدید فشارهای سیاسی بر ایران، نزدیکی به ترامپ و اعطای امتیاز به وی برای سرپوش گذاشتن بر پرونده خاشقچی و تقویت مناسبات راهبردی با روسیه را دنبال می‎کند. در این شرایط طبعا اوپک و جایگاه و آینده آن برای عربستان اهمیتی ندارد. 

در کنار این تحرکات و فشارها، بروز برخی مسائل در ماه‎های اخیر مانند اعلام تصمیم قطر برای خروج از اوپک و همچنین عدم وفاداری اعضا به تعهدات سازمانی خود و کاهش شدید قیمت نفت، اوپک را در شرایط سخت و دشواری به لحاظ جایگاه و اعتبار قرار داده بود و در این وضعیت، همه نگاه‎ها به اجلاس 175و خروجی آن بود. 

هیئت ایران با در نظر گرفتن همه ملاحظات و شرایط سختی که پیش‎بینی کرده بود، گام در این اجلاس گذاشت و از همان ابتدا با بهره‎گیری از ابزار رسانه، فشارهای پیدا و پنهان بر نشست به‌خصوص اهداف حضور قابل تامل برایان هوک، مسئول اجرای تحریم‎های اقتصادی ایران در وزارت خارجه آمریکا را افشا کرد. تیم نمایندگی ایران در این اجلاس اگرچه در نشست‎های طاقت‎فرسای روزهای پنج‎شنبه و جمعه، به دنبال تامین منافع ملی و کسب پیروزی سیاسی در مقابل هجمه‎ها و فشارهای سیاسی درون و برون اوپک بود اما در عمل هدف بزرگ‎تر و مهم‎تر دیگری را نیز تعقیب می‎کرد و آن دفاع از جایگاه و شان  بین‎المللی اوپک بود. در واقع ایران دو هدف توامان یعنی دفاع از منافع اوپک و دفاع از جایگاه اوپک را در اجلاس اخیر اوپک پی‎گیری کرد و با مهار و خنثی ساختن تحرکات و فشارهای داخلی و خارجی اوپک، به دستاورد بزرگی دست یافت. در صورتی‎که ایران از تصمیم کاهش تولید نفت معاف نمی‎شد، پیروزی بزرگ سیاسی برای مثلث آمریکا، روسیه و عربستان در دو سطح تحقیر ایران و تضعیف اوپک تلقی می‎شد. بیژن زنگنه وزیر نفت در پایان نشست تعبیر جالب و مناسبی از دستاوردهای اجلاس به این مضمون داشت که «به آنچه منافع ایران و اوپک را تامین می‎کند، دست یافتیم». از این منظر تاریخ اوپک، تلاش تیم ایران در یکی از سخت‎ترین دوران‎های خود را برای حفظ استقلال فراموش نخواهد کرد.

علیرضا سلطانی
منبع: خبرآنلاین