نشست وین با فراز و نشیب و تنش‌های بسیار سپری و بنا شد سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیر اوپک در مجموع یک میلیون و 200 هزار بشکه از تولید خود را کاهش دهند که در این میان سهم اوپک 800 هزار بشکه است.

در کنار اتفاق‌های متن این نشست، حاشیه‌های آن مانند جدال زنگنه با امارات، عربستان و رایزنی با روسیه برای حفظ سهمیه تولید ایران و معاف شدن از کاهش تولید از اتفاق‌های مهم نشست بود.

معاف شدن ایران از کاهش تولید در شرایط تحریمی کنونی به چه مفهومی است؟ آیا اعطای این معافیت به مفهوم بی‌اثر شدن تحریم‌هاست؟

در واقع تولید و عرضه نفت در بازار جهانی همواره در تعادل است، اگر میزان عرضه از تقاضا بیشتر باشد به دلیل افزایش عرضه قیمت نفت کاهش می‌یابد، در چنین شرایطی اوپک به عنوان تنظیم‌کننده اصلی وارد بازی شده است و عرضه را کاهش می‌دهد تا سطح عرضه و تقاضا در سطح قیمت مورد نظر اعضا به تعادل برسد.

اگر عرضه کمتر از تقاضا باشد مانند دوران تحریم 1973 یا کاهش عرضه ایران در 1979 و یا کاهش عرضه عراق در زمان جنگ با داعش افزایش تقاضا سبب افزایش قیمت نفت خواهد شد.

از زمان ورود نفت شیل آمریکا به بازار به عنوان یک نفت اقتصادی بالای 40 دلار همواره سایه آن بر نفت اوپک سنگینی کرده است، اما بسیاری از خریداران عمده چون چین، هند، ترکیه و حتی اروپا چندان تمایلی به خرید نفت از یک منبع که اتفاقا ابزار سیاسی تحت فشار گذاشتن مشتریان خود را نیز دارد ندارند، از این رو خرید نفت از اوپک به دلایل سیاسی و همچنین به این دلیل که همواره عرضه نفت اوپک در دراز مدت تضمین شده است از محبوبیت بیشتری برخوردار است.

یک روی تحریم‌های آمریکا بر علیه ونزوئلا و اکنون ایران مربوط به همین بازار مصرف می‌شود، در واقع زیر پوست مانورهای سیاسی ترامپ تلاش برای کنار زدن رقیبان سنتی از بازار و بدست آوردن سهم بازار نهفته است.

اگر در کنار دیگر اعضا اوپک ایران نیز موظف می‌شد تا تولید خود را کاهش دهد با توجه به شرایط تحریمی بدست آوردن مجدد سهم بازاری که به دلیل کاهش تولید از دست رفته بود غیرممکن بود، اما توافق جدید ایران در اوپک سبب می‌شود تا ایران تنها در یک جبهه برای فروش نفت خود بجنگد، جبهه تحریم‌ها در حالی که اگر موظف به کاهش تولید می‌شد حالا مجبور بود بخشی به دلیل کاهش تولید اوپک و بخشی ناگزیر از تحریم‌ها تولید خود را کاهش دهد و این روند کاهش تولید ایران، تا مرز صفر را بیش از پیش تسریع می‌کرد.

از سوی دیگر با این معافیت می‌توان تحلیل کرد که اوپک این پیام را به آمریکا می‌دهد که هنوز به طور کامل زیر سلطه سیاست‌های ترامپ قرار نگرفته است. با توجه به کاهش تولید اوپک و فرا رسیدن فصل سرما در اروپا و افزایش تقاضا، بعید  به نظر می‌رسد که روند کاهش فروش نفت ایران، با شیب گذشته ادامه یابد.

سعید ساویز

کارشناس حوزه انرژی