شرکت انتقال گاز ایران با دارا بودن 37 هزار کیلومتر خط لوله فشار قوی با همکاری 10 منطقه عملیاتی، وظیفه انتقال گاز فرآورش شده پالایشگاه‌های گاز کشور را به‌عهده دارد تا گاز طبیعی به صورت ایمن و پایدار به دست مصرف‌کنندگان برسد.

منطقه 5 عملیات انتقال گاز یکی از راهبردی‌ترین مناطق انتقال گاز در جنوب کشور است. مرکز این منطقه در شیراز واقع شده و گاز انتقالی خود را از پالایشگاه دالان فراشبند، پالایشگاه‌های پارس جنوبی، فجرجم و پارسیان دریافت می‌کند.

ولی‌الله فرخی، مدیر منطقه 5 عملیات انتقال گاز است. در سفر به استان فارس و در جریان بازدید از فعالیت‌های این منطقه با وی به گفت‌وگو نشستیم.

فرخی، گستردگی منطقه 5 را 128 هزار کیلومتر در استان فارس و قسمت‌هایی از استان‌های بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و یزد عنوان کرد که دمای منفی 20 درجه در سردترین ایستگاه و 56 درجه در گرم‌ترین ایستگاه تقویت فشار گاز کشور را از آن خود کرده است.

متن گفت‌وگوی شانا با مدیر منطقه 5 انتقال گاز به شرح زیر است:

منطقه 5 انتقال گاز به عنوان منطقه راهبردی جنوب کشور با کدام خطوط سراسری انتقال گاز مرتبط است؟

منطقه 5 انتقال گاز، 4 هزار و 500 کیلومتر خط لوله، 15 ایستگاه تقویت فشار گاز و 5 مرکز بهره‌برداری دارد تا با استفاده از آنها و بهره‌مندی از خطوط سراسری دوم، سوم، چهارم، هشتم و دهم، گاز انتقالی خود را به شرکت‌های گاز استان‌های فارس، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و یزد تحویل دهد. همچنین خطوط 30 اینچ مومن‌آباد، 30 اینچ کازرون، 16 اینچ بیدبلند شیراز و 24 اینچ پتروشیمی شیراز به همراه خطوط 42 اینچ ارسنجان و 16 اینچ جنوب استان فارس از اصلی‌ترین خطوط فرعی هستند که افزون بر تامین گاز صنایع، بخش عمده‌ای از گازرسانی به مصرف‌کنندگان خانگی را نیز به‌عهده دارند.

ما حداقل 33 میلیون مترمکعب در روز و سالانه بیش از هزار و 100 میلیون مترمکعب گاز تحویل شرکت‌های گاز استانی می‌دهیم که بخش عمده آن شامل شرکت گاز استان فارس و استان کهکیلویه و بویراحمد است.

غیر از شرکت‌های گاز استانی، به مصرف‌کنندگان صنعتی نیز به‌طور مستقیم گازرسانی می‌کنید؟

بله. تحویل گاز به صنایع بزرگی مانند پتروشیمی شیراز، پالایشگاه شیراز، نیروگاه کازرون، نیروگاه جهرم، نیروگاه بزرگ شیراز، نیروگاه حافظ شیراز و همچنین بیش از پنج کارخانه سیمان و دو کارخانه فولاد از عمده وظایف این منطقه است.

با کدام مناطق انتقال گاز همجوار هستید؟

مناطق همجوار منطقه 5 شامل مناطق یک، 2 و 6 هستند که مناطق معین هم به شمار می‌آیند. مناطق انتقال گاز و حتی شرکت‌های گاز استانی در همه شرایط افزون بر هم‌فکری و تعامل کامل، در شرایط اضطراری نیز با هم همکاری دارند، در بحران‌ها به کمک هم می‌آیند.

برای نمونه، در زمستان 95 گاز شهرستان بزرگ جهرم در اثر سیلاب قطع شد و ما بدون در نظر گرفتن خط و مرزهای وظیفه‌ای در آن منطقه حاضر شدیم و با اعزام گروه‌های فنی و عملیاتی به کمک شرکت گاز استان فارس رفتیم که نتیجه این همراهی، وصل گاز جهرم در کوتاه‌ترین زمان ممکن بود.

چه طرح‌هایی برای تقویت منطقه در دست اقدام دارید؟

پروژه احداث ایستگاه تقویت فشار گاز ارسنجان روی خط هشتم سراسری و پروژه ایستگاه تقویت فشار نورآباد روی خط دهم سراسری مهم‌ترین طرح‌هایی هستند که در منطقه 5 انتقال گاز باید اجرایی شوند. پروژه‌های تعویض پوشش روی خطوط سراسری دوم و سوم، ساخت ابنیه و امکانات ساختمانی روی خطوط، تعمیرات و نگهداری توربوکمپرسورهای ایستگاه‌های مختلف نیز از دیگر طرح‌های مهم در حال اجرا هستند.

با اجرای این طرح‌ها، توانایی بیشتری در انتقال گاز ایمن و پایدار خواهیم داشت.

غیر از تاسیسات و تجهیزات، از نیروی انسانی منطقه 5 بگویید.

همه نیروهای ما جوان و متخصص هستند. نیروهای بومی که هم گاز را به‌خوبی می‌شناسند، هم کارشان را بلدند و هم بر منطقه زیر پوشش انتقال گاز اشراف دارند. منظور از نیروهای جوان متخصص، هم کسانی هستند که در خود منطقه شاغل شده‌اند هم نیروهای پیمانکار طرف قرارداد بومی.

ما توانمندی شرکت‌های پیمانکار بخش خصوصی استان را نیز شناسایی و قابلیت‌های آنان را بررسی کرده‌ایم تا به صورت مستقیم و غیرمستقیم از توانایی‌شان استفاده کنیم. همانطور که اکنون نیز در سایت یا در کارگاه‌های طرف قرارداد از متخصصان بومی استفاده شده است.

و آیا نیروهای بومی شما قدمی برای بومی‌سازی دانش و تجهیزات مورد نیازتان برداشته‌اند؟

در منطقه 5 انتقال گاز، حجم زیادی خط لوله و انواع توربین‌ها و توربوکمپرسورهای خارجی داریم که با تلاش نیروهایمان، دانش ساخت و تعمیر آنها بومی‌سازی شده است و در این زمینه هیچ دغدغه‌ای نداریم.

درباره حریم خطوط انتقال گاز چطور؟

بر خلاف خیال راحتی که از نیروی انسانی داریم، یکی از دغدغه‌های اصلی ما حفظ حریم خطوط لوله است. 6 گروه گشت و کنترل حریم، شبانه‌روز از همه خطوط انتقال گاز منطقه حراست می‌کنند. ما همه آموزش‌های لازم را به همجواران خطوط از جمله کشاورزان ارائه کرده‌ایم، با این حال گاهی شاهد بروز تخلفاتی هستیم که آن را با صدور اخطاریه کتبی و پیگیری از طریق مراجع قضایی و انتظامی رفع می‌کنیم. به‌طور منظم و دوره‌ای نیز با سازمان‌های مختلف در سطح استان نشست‌های متعددی داریم که سبب شده است تا پیش از شروع هرگونه عملیات عمرانی، استعلام و هماهنگی با منطقه 5 را در دستور کار خود قرار دهند.

حفظ حریم خطوط لوله انتقال گاز دستور کار هر روز ماست. با توجه به این‌که فرهنگ مربوط به حفظ حریم خطوط انتقال گاز در کشور همچنان نیازمند ارتقاست، ما نیز متناسب با شرایطی که در مسیرها داریم مراقبت‌ها و آموزش به مردم را افزایش دادیم.

بخش علمی و دانشگاهی چقدر در اجرای طرح‌های شما موثر هستند؟

خوشبختانه ارتباط موثر و مطلوبی بین صنعت و دانشگاه برقرار شده است. ما نیز از این قاعده جدا نیستیم. اکنون یک پروژه پژوهشی درباره انشعاب‌گیری گرم (Hot Taping) را با همراهی دانشگاه صنعتی شیراز در دست اقدام داریم. 

در بسیاری از پروژه‌های پژوهشی دیگر نیز با دانشگاه‌ها و مراکز علمی، ارتباط بسیار خوبی برقرار کرده‌ایم. شرایط به گونه‌ای فراهم شده که مجموعه علمی و دانشگاهی استان فارس بتوانند با صنعت گاز و شبکه انتقال گاز آشنا شوند و همکاری دوسویه بین ما ایجاد شود. ما نیز از پارک‌های علم و فناوری بازدید کرده و توانایی‌های آنها را بررسی کرده‌ایم تا متناسب با هر طرح از حضور آنها بهره‌مند شویم.

عملیات پیگرانی و تعمیرات اساسی منطقه 5 را چگونه مدیریت می‌کنید؟

امسال تعمیرات اساسی در 6 ماه نخست سال انجام شد. در واقع همه تعمیرات برنامه‌ریزی شده به صورت 100 درصدی محقق شده است. طبق برنامه زمان‌بندی، همه 17 توربوکمپرسوری که ساعات کارکردشان به حد تعمیرات اساسی رسیده است نیز توسط گروه تعمیرات اساسی و از طریق پیمان‌سپاری تعمیر شده‌اند.

در مناطق عملیات انتقال گاز به‌طور معمول، دو نوع عملیات پیگرانی انجام می‌دهیم. پیگرانی نوع تمیزکننده که جداره داخلی خطوط را بررسی می‌کند و پیگرانی هوشمند در مقاطع زمانی مختلف سال. هدف از این کار حصول اطمینان از سلامت خطوط است.

از ابتدای امسال تا پایان آبان‌ماه نیز 915 کیلومتر توپک‌رانی هوشمند انجام دادیم تا نقاط ضعف احتمالی سراسر شبکه واقع شده در منطقه 5 را شناسایی کنیم. اجرای این کار کمک بزرگی برای حفظ سلامت شبکه انتقال گاز کشور است.

می‌توانید نمونه‌ای از تاثیر پیگرانی هوشمند در سلامت شبکه انتقال گاز را مطرح کنید؟

پیگرانی هوشمند و معمولی، هر دو بازوی یاری‌رسان عملیات تعمیرات هستند. به عنوان نمونه، در آخرین پیگرانی هوشمندی که تابستان امسال انجام شد متوجه شدیم مسیر خط انتقال گاز 24 اینچی پتروشیمی شیراز که از خط چهارم سراسری انشعاب گرفته و خوراک مورد نیاز پتروشیمی را تامین می‌کند دارای ضعف‌هایی است که سبب می‌شود خط، فشارپذیری لازم را نداشته باشد، بنابراین 11 نقطه برای انجام تعمیرات، شناسایی کردیم و با هماهنگی شرکت گاز استان فارس و پتروشیمی شیراز، در یک بازه زمانی کوتاه در مدت 6 روز کار شبانه‌روزی تعمیرات این 11 نقطه را انجام دادیم.

از آنجا که امسال از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال «حمایت از کالای ایرانی» نام‌گذاری شده، محقق شدن این موضوع تا چه اندازه در دستور کار شما قرار گرفته است؟

بی‌تردید حمایت از سازندگان ایرانی و کالای ساخت داخل اولویت صنعت نفت و گاز کشور است. ما نیز بر همین اساس، ساخت و تعمیر تجهیزاتی را که پیش از این به‌صورت عمده از خارج کشور تهیه می‌شدند از طریق سازندگان داخلی پیگیری می‌کنیم.

چه برنامه‌‌ای برای فعالیت‌های منطقه 5 تا پایان سال انجام داده‌اید؟

برنامه نگهداشت و تعمیرات دوره‌ای ایستگاه‌ها و خطوط لوله تدوین شده است، پروژه‌هایی نیز در این راستا تعریف شده که در حال اجرا هستند.

ورود به فصل زمستان و کاهش دمای هوا، نیاز مردم به مصرف گاز را افزایش می‌دهد، بنابراین ما همه توان خود را برای زمستانی گرم و ایمن برای مردم به کار می‌گیریم.

گازرسانی پایدار برای مردم مهم‌ترین وظیفه شما است. غیر از این کار، چه اقدام‌های اجتماعی دیگری انجام می‌دهید؟

ما توجه ویژه‌ای به مسئولیت‌های اجتماعی داریم. تلاش می‌کنیم محیط زیست جامعه پیرامون خود را سالم نگه داریم. با مردم ارتباط خوبی برقرار کنیم و در مواقع بحران به یاری آنها و سازمان‌های مرتبط می‌شتابیم.

احیای پل در منطقه بالاده، کمک به شرکت گاز استان فارس در زمان وقوع سیل و پایش خطوط به‌منظور جلوگیری از خطرات انفجار و آسیب‌ها از جمله این فعالیت‌ها هستند.

در راستای اشتغال‌زایی و حل معضل بیکاری منطقه نیز از نفرات بومی در تاسیسات هر منطقه بهره می‌بریم. نتیجه اقدام‌های ما در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی، دریافت تندیس سبز محیط زیست، کاهش اتلاف پیگرانی‌ها و هدررفت گاز است.

بنابراین توجه خود را به سوی رعایت الزام‌های بهداشت، ایمنی و محیط زیست (اچ‌اس‌یی) نیز معطوف کرده‌اید؟

همین‌طور است. کسب رتبه برتر اچ‌اس‌یی مناطق عملیاتی انتقال گاز و کسب تندیس زرین خدمات سبز کشوری از سازمان حفاظت محیط زیست برای نخستین بار در سطح شرکت ملی گاز ایران، از موفقیت‌های چشمگیر منطقه 5 عملیات انتقال گاز است.

و این توجه را به ایمنی درون‌سازمانی نیز تعمیم داده‌اید؟

ما در زمینه حفظ ایمنی خطوط لوله‌، موارد تهدید ایمنی را رفع کرده‌ایم. این تهدیدها شامل خوردگی‌های داخلی و خارجی سطح لوله‌های انتقال گاز، آسیب‌های ناشی از بروز نشتی‌های گاز، آسیب‌های مکانیکی و آسیب‌های ناشی از رعایت نکردن مقررات و نکات ایمنی حین انجام امور تعمیر و نگهداری هستند، بنابراین انجام اقدام‌های پیشگیرانه از جمله اندازه‌گیری، تست و بازرسی دوره‌ای و نیز بازدید و سرکشی‌های مستمر را در دستور کار واحدهای مختلف عملیاتی و ستادی قرار داده‌ایم.

با انجام این اقدام‌ها، اکنون سطح ایمنی خطوط لوله منطقه 5، مطلوب و رضایت‌بخش است و کسب رتبه نخست اچ‌اس‌یی در سطح مناطق عملیاتی شرکت ملی گاز نیز به‌ طور مستقیم با همین موضوع ارتباط دارد.

درباره اجرای طرح جلوگیری از هدررفت گاز طبیعی در منطقه 5 انتقال، توضیح دهید.

تلاش کردیم تا از روش‌های تعمیراتی نوین استفاده کنیم که البته هزینه بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند، اما اجرای آنها، مشکل تخلیه گاز در سطح وسیع را از بین می‌برد و سرانجام موفق شدیم تخلیه گاز از خطوط را منتفی کنیم که یک دستاورد بزرگ است، زیرا گازی که از خطوط تخلیه می‌شود یک ثروت ملی است که ارزش مادی فراوانی دارد. افزون بر این، حفظ مسائل زیست محیطی و ریسک‌های عملیاتی بسیار سنگین روی لوله‌های آغشته به گاز از جمله مواردی هستند که در طرح جلوگیری از هدررفت گاز طبیعی مورد توجه قرار گرفته‌اند.

شرکت انتقال گاز ایران در ارتباط با مناطق دهگانه انتقال گاز، استانداردهای جهانی این طرح را شناسایی و روزآمد می‌کند، ما نیز تمهیداتی در نظر گرفته‌ایم تا فارغ از تشریفات خاص مثل انتخاب پیمانکار، ظرف سه سال آینده این نوع عملیات را با استفاده از نیروهای داخلی و ایرانی اجرا کنیم.

فاطمه شعبانی