بر اساس مطالعات اپیدمولوژی و ارتباط آن با آلودگی هوا، حساس‎ترین گروه سنی در معرض بیماری‎های خطرناک ناشی از آلودگی هوا، افراد بالای 65 سال و زیر 5 سال هستند و بیماران قلبی عروقی، زنان باردار و افراد چاق نیز در معرض خطر قرار دارند. از نظر جنسیت افراد در معرض خطر آلاینده‎ها، زنان حساسیت بیشتری دارند و از میان افراد فوت شده نیز تعداد این جنسیت و سن ذکر شده  بیشتر بوده است.

برای کاهش آثار زیست محیطی آلودگی هوا و به حداقل رساندن هزینه‎های اجتماعی و بهداشتی ناشی از آن، قانون هوای پاک که لایحه آن از سوی دولت ارائه شده بود در تاریخ 25/ 4/ 1396 مشتمل بر 34 ماده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. مفاد این قانون مشتمل بر الزام‎های استفاده از راهکارهایی از جمله معاینه فنی خودروها، جایگزین کردن خودروها و موتورسیکلت‎های فرسوده، نصب و راه‎اندازی سامانه‎های پایش برخط لحظه‎ای (آنلاین) برای واحدهای تولیدی بزرگ و متوسط، رعایت حد مجاز انتشار آلاینده‎ها از سوی واحدهای صنعتی و تولیدی، تولید و استفاده از سوخت استاندارد، ایجاد فضای سبز و مشجر، معاینه فنی موتورخانه‎ها و سامانه‎های احتراقی، توسعه انرژی‎های تجدیدپذیر برای تولید برق و . . . است.

این قانون برای کاهش انتشار آلاینده‎های زیست محیطی ناشی از سوخت‎های فسیلی و رسیدن هوای پاک، بیشتر روی کنترل خروجی‎های سیستم‎های احتراقی متمرکز شده است که این موضوع کفایت نمی‎کند و باید نسبت به بهینه‎سازی و کاهش مصرف سوخت سیستم‎های مصرف‎کننده در بخش‎های مختلف اعم از ساختمان، صنعت و حمل‎ونقل اقدام کرد.

برای نمونه در شهر تهران در ایام زمستان، روزانه بیش از 90 میلیون مترمکعب گاز طبیعی مصرف می‎شود که احتراق آن سبب تولید 180 هزار تن دی‌اکسید کربن در فضای شهر می‎شود. اجرای راهکار معاینه فنی موتورخانه‎ها  تاثیر مثبتی بر کاهش انتشار گاز CO داشته، حال آنکه مصرف سوخت و انتشار دی‌اکسید کربن را تا 5 درصد کاهش می‎دهد، در صورتی که با تغییر نوع سیستم گرمایشی به چگالشی یا استفاده از مشعل‎های بازدهی بالا به همراه سیستم‎های کنترل و مدیریت هوشمند انرژی ساختمان می‎توان مصرف سوخت و متناسب با آن انتشار آلاینده‎ها را تا 50 درصد کاهش داد و به تبع آن نقش موثری را در ایجاد هوای پاک بازی کرد.

در بخش صنایع نیز برای بهینه‎سازی و ارتقای بازدهی حرارتی سیستم‎های احتراقی با به‌کارگیری فناوری‎های نو الزامی ارائه نشده است و برای ارتقای بازدهی تولید برق نیروگاه‎ها به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‎کننده سوخت‎های فسیلی و همچنین آلودگی‎های ناشی از سوزاندن گازهای همراه نفت در مناطق نفت‎خیز نیز مواد قانونی الزامی آورده نشده است.

از نظر نگارنده این یادداشت، قانون هوای پاک به تنهایی نمی‎تواند کشور را به اهداف آن که رسیدن به هوای سالم و غیر زیان‎آور برای سلامت انسان است، نائل کند و باید با به‌کارگیری همزمان با دیگر قوانین مرتبط از جمله قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و قانون هدفمند کردن یارانه‎های انرژی و با ایجاد و توسعه مدیریت انرژی و مدیریت سبز، فضای مناسب را برای رشد و نمو فرزندان آینده‌ساز کشور فراهم کرد.

کشورهای پیشرفته برای رسیدن به استانداردهای محیط زیستی آلودگی هوا، ابتدا به استانداردهای مصرف انرژی و اصول بهینه‎سازی انرژی توجه کرده‎اند و در گام بعدی یا به‌طور همزمان استانداردهای انتشار آلاینده‎ها را اجرا کرده‎اند. اجرای بهینه‎سازی انرژی، توسعه اقتصادی پایدار کشورها را فراهم کرده است.

در پایان سرفصل کلی برخی از مواد قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی ارائه می‎شود:

- تدوین و اجرای معیارها و مشخصات فنی و استاندارد اجباری انرژی تجهیزات و ماشین‎آلات انرژی‌بر و فرایندهای صنعتی، معدنی و کشاورزی؛

- ارائه مشوق مالی برای ترغیب مصرف کنندگان به استفاده از تجهیزات، مجموعه‎ها و فرایندهای با مصرف انرژی و آلودگی زیست محیطی کمتر؛

- حمایت از شرکت‎های خدمات انرژی؛

- تهیه و تصویب آیین‎نامه‎های صرفه‎جویی مصرف سوخت با جهت‎گیری به سوی ساختمان سبز؛

- ایجاد واحد مدیریت انرژی؛

- توسعه سیستم‎های تولید همزمان برق حرارت و برودت؛

- توسعه انرژی‎های تجدیدپذیر برای تولید برق و حرارت؛

- توسعه تولید و عرضه خودروهای دیزلی سبک.

محمد میرزائی 

منبع: شرکت بهینه‎سازی مصرف سوخت