۲۰ آوریل ۲۰۲۰ در تاریخ صنعت نفت آمریکا و جهان برای همیشه ثبت شد. در این روز نفت خام دبلیوتی‌آی که برای ۶۵ سال نفت خام شاخص آمریکای شمالی و جهان بود و به‌عنوان نگین درخشان بورس‌های جهان و به‌ویژه بازار بورس نیویورک، نایمکس (NYMEX) می‌درخشید، علائم حیرت‌آوری را از خود نشان داد که شاید همین چند هفته پیش هم تصورش برای بازارها ناممکن بود. قیمت نفت خام شاخص آمریکا با سرعتی عجیب، اعداد تک‌رقمی را گذراند و به صفر رسید.
البته در میان تحلیلگران نفتی مسئله لبریز شدن ذخیره‌سازی‌ها از نفت نا فروش بحث جدی شده بود. ذخیره‌سازی‌ها در آمریکا و جهان از نفت خام و فرآورده لبریز شده و محلی برای انبار کردن باقی نمانده است. مخازن ذخیره‌سازی در پایانه‌های صادراتی، پالایشگاه‌ها، خطوط لوله و روی آب تقریباً اشباع شده و در عمل هزینه نگهداری نفت از قیمت خود نفت یا فرآورده فراتر رفته است.
اما در شرایطی که همه تحلیلگران و دست‌اندرکاران بازار از پدیده تخریب تقاضا و کاهش ارقامی از کاهش ۲۰ میلیون بشکه در روز به بالا، کاهش در تقاضای جهانی نفت بحث و گفت‌وگو می‌کردند، چگونه تولیدکنندگان نفت، این چنین بی‌محابا بر تولید و عرضه جهانی نفت افزودند و به هشدار تحلیلگران توجه نکردند.
چگونه نفت در کوتاه‌مدت، این‌چنین سیاسی و ژئواستراتژیک شد که سهم بازار در رأس برنامه ملی انرژی تولیدکنندگان عمده قرار گرفت. در سه ماه پایانی ۲۰۱۹ که قیمت‌های جهانی در طیف ۶۰ تا ۶۵ دلار برای هر بشکه قرار داشت و انتظار افزایش بیشتر هم می‌رفت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) هشدار داد عرضه خود را اضافه کند تا قیمت نفت پایین بیاید. برای هر رئیس‌جمهوری در آمریکا، قیمت بنزین و اینکه بنزین از ۲ دلار به ازای هر گالن بالاتر نرود، بسیار حساس است.
بیشتر آمریکایی‌ها، موفقیت یک رئیس‌جمهوری را در قیمت بنزین در پمپ‌بنزین‌ها، ارزیابی می‌کنند. ترامپ هم که در نوامبر ۲۰۲۰ برای دور دوم باید وارد کارزار شود، نمی‌خواست فرصت به دست آوردن رضایت خاطر اتومبیل‌سواران آمریکایی را از دست دهد.
اما در این مسیر دو عامل، تعجب همه را برانگیخت:
۱- ترامپ غافل بود که سونامی شیل در بازار آرام و بی‌وقفه در کار است. از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، آمریکا ۱۱ میلیون بشکه نفت خام شیل وارد بازار کرد و از واردات آمریکا به‌شدت کاست و خود به صادرکننده خالص بدل شد. این یعنی یک جنگ سهم بازار تمام‌عیار علیه تمام تولیدکنندگان نفت خام جهان.
۲- کووید- ۱۹، کار را تمام کرد. جاده‌ها خالی، فرودگاه‌ها خالی، پمپ‌بنزین‌ها خالی. خریداری نیست که از بنزین گالنی ۲ دلار خشنود شود. مسافرت‌ها، کارخانجات و فعالیت‌هایی که جملگی به یُمن نفت و انرژی زندگی می‌کنند، متوقف شده بودند.
پرزیدنت ترامپ حتی برای مهار قیمت نفت خام و کاهش قیمت بنزین از ذخیره‌سازی‌های راهبردی هم برداشت کرد. این کار برخلاف قانون است. ذخیره‌سازی‌های راهبردی برای عوامل بازاری نیست. ذخیره‌سازی‌های راهبردی از سال ۱۹۷۴ به ابتکار هنری کیسینجر برای شرایط بحرانی مانند جنگ، یا عوامل طبیعی پیش‌بینی شده بود. در واقع ترامپ برای برداشت از ذخیره‌سازی‌های راهبردی، برخلاف قانون، مقابل آژانس بین‌المللی انرژی و کنگره آمریکا هم ایستاد. حالا ترامپ که می‌گوید کرونا، ویروس چینی است و اینکه باید قرنطینه پایان یابد، می‌خواهد مصرف نفت و فرآورده‌ها را افزایش دهد.
توجه به یک نکته هم ضروری است. در واقع عمر شاخص نفت خام آمریکا هم در بورس‌ها به سر آمده بود. زمانی که این نفت خام شاخص شد و در طول زمان، تولید روزانه آن تا ۵ میلیون بشکه در روز رسیده بود.
امروز نفت خام آمریکا کمتر از ۲۳۰ هزار بشکه در روز است. در واقع برنت هم همین‌طور. سطح تولید آن بسیار پایین آمده و البته همچنان در بورس‌های جهان به‌عنوان نفت خام شاخص مورد ارجاع است. در اوپک در چند نوبت بحث تبدیل انواع نفت خام در سبد نفتی اوپک به‌عنوان شاخص جهانی مورد توجه قرار گرفت، اما در حاشیه باقی ماند.
فریدون برکشلی
رئیس دفتر مطالعات انرژی وین
منبع: روزنامه ایران
نظر شما