وزیران نفت و انرژی تولیدکنندگان عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) موسوم به ائتلاف اوپک پلاس در نوزدهمین نشست خود (۲۷ تیرماه) افزون بر موافقت با افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای تولید تا دسامبر ۲۰۲۲ با تغییر خط پایه تولید کشورهای روسیه (۵۰۰ هزار بشکه)، عربستان (۵۰۰ هزار بشکه)، امارات (۳۳۲ هزار بشکه)، عراق (۱۵۰ هزار بشکه) و کویت (۱۵۰ هزار بشکه) از ماه مه ۲۰۲۲ موافقت کردند. آیا این توافق به ضرر ایران و به معنای اهدای سهمیه ایران به سایر کشورهاست؟ آیا ایران سهمیه خود را در بازار نفت از دست داده است؟ پاسخ منفی است، اگرچه باید بپذیریم فرصت تاریخی بازگشت به موقع به بازار و فروش نفت با قیمت‌های بالا برای ایران از دست رفته است.

نکته یکم: ایران هم‌اکنون در کنار کشورهای لیبی و ونزوئلا به دلیل تحریم از توافق کاهش عرضه نفت اوپک پلاس مستثنی است و در نظام توزیع سهمیه‌بندی اوپک پلاس قرار ندارد بنابراین اینکه ایران سهمیه خود را به دیگر کشورها اهدا کرده، گزاره درستی نیست. ایران همانطور که بیژن زنگنه، وزیر نفت بارها تأکید کرده بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها نفت‌اش را وارد بازار خواهد کرد و تا زمانی‌که تولید خود را به پیش از تحریم‌ها نرساند وارد نظام سهمیه‌بندی نخواهد داشت. اتفاقی‌که برای لیبی هم افتاده است. لیبی هم اکنون با تولید روزانه یک میلیون و ۱۶۳ هزار بشکه همچنان خارج از نظام سهمیه‌بندی است. میانگین تولید این کشور در سال ۲۰۲۰ برابر با ۳۶۷ هزار بشکه و در سال ۲۰۱۹ یک میلیون و ۹۷ هزار بشکه بوده است.

نکته دوم: موضوع ایران در شرایط حاضر به هیچوجه سهمیه‌بندی اوپک نیست؛ مسئله نخست و پایانی ایران تحریم صادرات نفت است که اگر اجازه صادرات پیدا کنیم کسب سهمیه‌های اوپک به صورت اتوماتیک حاصل خواهد شد درست مثل زمانی که عراق مشمول سهمیه بندی‌ها نبود و وقتی به بازار برگشت اوپک برای آن جا بازکرد و عراق سال‌هاست بدون توجه به سهمیه‌بندی‌ها حداکثر استفاده را از آن فرصت کرده و تولید خود را به ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسانده است.

اما آنچه دیروز در نشست اوپک پلاس مورد توافق قرار گرفت سهمیه‌بندی این ائتلاف است که ایران از آن معاف است ضمن اینکه اوپک پلاس بدرستی می‌داند که نمی‌تواند کشورها را از طریق نظام سهمیه‌بندی محدود کند موضوع لیبی کاملا بیانگر این واقعیت است اما اگر نیمه خالی این گزاره را ببینیم ایران می‌تواند از اوپک پلاس خارج شود و تولیدش را آزادانه انجام دهد و این موضوعی است که به طور قطع مورد علاقه اوپک پلاس نیست، اگر ایران تحت هر شرایطی به بازار برگردد اوپک  پلاس جا برای بشکه‌های ایران بازخواهد کرد، البته هر چه نفت کمتری در بازار باشد بازگشت ایران به بازار راحت‌تر خواهد بود.

نکته سوم: زنگنه در گفت‌وگویی با شانا اعلام کرده بود: «دلم می‌خواست بازگشت ایران به بازار نفت در دوران خودم اتفاق می‌افتاد، زیرا می‌دانستم از چه مسیری بروم که موفق شوم، اما هر شخصی به وزارت نفت بیاید و کمک بخواهد من در خدمت هستم و ریزه‌کاری‌ها و مسائل را خواهم گفت تا به‌گونه‌ای عمل کنند که هم به نفع جمهوری اسلامی باشد و هم آسیبی به بازار نرسد.»

به هر حال امید است  دولت منتخب در ۹ ماه آینده یعنی ماه مه ۲۰۲۲ که زمان اجرای این توافقنامه است بتواند نه تنها تولید نفت ایران را به سطح ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز برساند بلکه با توجه به زیربناهای موجود، تولید نفت ایران را به بالاترین سطح ممکن برساند و همانند دیگر کشورها بالاترین رقم تولید را به‌عنوان سهمیه و مبنای جدید ثبت کند.

به راستی حیف است منابع هیدروکربوری ایران که به اندازه ۹۰ سال است، زیرزمین بماند.

رویا خالقی