به گزارش شانا، با نگاهی به پرونده عملکرد دولت سیزدهم در صنعت نفت می‌توان به نکات جالب‌توجهی دست یافت. با روی کار آمدن جواد اوجی، سیاست‌های بین‌المللی و دیپلماسی انرژی تحول عظیمی را به خود دید؛ افزایش فروش نفت و فرآورده‌های آن حاصل این تحول بود؛ به‌گونه‌ای که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران از افزایش ۴۰ درصدی صادرات نفت خام خبر داد و به گفته اوجی، وزیر نفت، تمامی پول حاصل از فروش نفت نیز دریافت شده است.
این در حالی بود که با اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا و خروج آن از برجام، فروش نفت و استحصال درآمدهای حاصل از آن با چالش‌های جدی روبه‌رو شده بود. از طرفی صادرات میعانات گازی ایران نیز رشد ۳۵۰ درصدی را نشان می‌دهد که در مجموع تحقق این درآمدها به اقتصاد کشور کمک کرد.
افزایش ۳۰۰ درصدی وصول درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت خام، میعانات گازی، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی حاصل این عملکرد بوده است، اما در داخل نیز فروش نفت خام و میعانات گازی با اقدام‌هایی از جمله عرضه بیش از ۱۸۰ هزار تن میعانات گازی با ارزش ریالی بیش از ۱۹.۷ هزار میلیارد ریال، افزایش چشمگیری داشته است.
برای تحقق اهداف صادراتی اقدام‌های متنوعی در کشور انجام شد. راه‌اندازی ردیف نفت خام سبک صادراتی تلمبه‌خانه غرب کارون و صادرات ریلی نفت خام به کشورهای شمالی دریای خزر برای نخستین بار از جمله ابتکارات برای ایجاد بازارهای جدید صادراتی انرژی کشور بود.
ایجاد مخازن چهارگانه ذخیره‌سازی ال‌پی‌جی در پارس‌جنوبی و صادرات ال‌پی‌جی، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام در کشور به مقدار ۳ میلیون بشکه، طراحی نرم‌افزار سیستم سوپروایزری میترینگ به‌منظور افزایش دقت اندازه‌گیری نفت خام صادراتی را می‌توان از دیگر ابتکارات دولت سیزدهم برای افزایش صادرات انرژی برشمرد.
افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز برای تحقق اهداف صادراتی
افزایش ظرفیت تولید نفت خام از ابتدای دولت سیزدهم مدنظر قرار داشت و با اقدام‌های عملیاتی که انجام شد، سرانجام اسفندماه سال ۱۴۰۰ شرکت ملی نفت ایران موفق شد ظرفیت تولید نفت خام را به مقدار پیش از آغاز تحریم‌ها، معادل ۳ میلیون و ۸۳۸ هزار بشکه در روز برساند.
برای تحقق افزایش ظرفیت تولید نفت دولت سیزدهم اقدام‌های گسترده‌ای انجام داد. فعالیت‌های چاه‌محور شامل عملیات ترمیمی و تعمیری روی چاه‌های تولیدی نفت که ۱۸۰۰ عملیات درون‌چاهی، عملیات حفاری و تولیدی کردن ۱۳ حلقه چاه در میدان آزادگان جنوبی و رساندن تولید این میدان از ۸۰ به ۱۰۳ از ۸۰ به ۱۰۳ هزار بشکه در روز، تعمیرات اساسی تأسیسات روسطحی تولید نفت و گاز و آمادگی کامل به‌منظور بازگشت به تولید حداکثری با انجام حدود ۲۵۰ مورد تعمیرات اساسی، تعمیرات اساسی خطوط انتقال نفت خام مربوط به ۲۳۰۰ کیلومتر خط لوله، نصب پمپ‌های درون‌چاهی در میدان‌های آبان، پایدار غرب، سروش و نوروز، بهینه‌سازی سیستم فرازآوری با گاز برای ۸۰ حلقه چاه در غرب کارون و بازسازی و تعمیر خطوط لوله جریانی انتقال نفت از چاه‌ها به مبادی مصرفی پالایشگاه‌های داخلی و ترمینال‌های صادراتی را می‌توان در همین راستا برشمرد که در دولت سیزدهم رخ داده است.
اما این موضوع تنها به نفت خام محدود نمی‌شود، رکوردشکنی تولید گاز از میدان مشترک پارس‌جنوبی منجر به آن شد که زمستان ۱۴۰۰ بدون دغدغه پایان یابد. در این دوران رکورد تولید ۷۰۵ میلیون مترمکعبی گاز از این میدان رقم خورد و تولید روزانه گاز به‌میزان یک میلیارد و ۳۶ میلیون مترمکعب به ثبت رسید.
راه‌اندازی تأسیسات جانبی و ردیف اول پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی با اقدام‌های عملیاتی فشرده برای تحقق این مهم تسهیلگر بودند. افزون بر آن شروع بهره‌برداری از پروژه مرکاپتان‌زدایی از میعانات گازی پالایشگاه فازهای ۲ و ۳ پارس جنوبی به‌منظور افزایش صادرات میعانات گازی، بهره‌برداری از مرحله نخست اسکله صادراتی گاز مایع با ظرفیت بارگیری ۵ هزار مترمکعب بر ساعت در بندر سیراف، آغاز اجرای طرح فشارافزایی فازهای میدان مشترک پارس جنوبی با انجام مطالعات پایه و مفهومی، جلوگیری از سوزانده شدن گاز مشعل به ظرفیت ۹۲ میلیون فوت‌مکعب در روز و آغاز پروژه احداث خط لوله انتقال گاز میدان کیش به‌منظور تولید ۲۸ میلیون مترمکعب در روز از دیگر فعالیت‌هایی بود که برای تحقق هدف افزایش تولید گاز رقم خورد.
چشم‌انداز بلندمدت صنعت نفت در دولت سیزدهم
اقدام‌های انجام‌شده اما تنها کوتاه‌مدت و به‌گونه‌ای ضرب‌الاجل بود. دولت سیزدهم برای هشت سال آتی نیز برنامه جامعی برای افزایش تولید نفت و گاز تدوین کرده است که با جذب سرمایه ۱۶۰ میلیارد دلاری این مهم تحقق می‌یابد. بنا به گفته محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، این قابلیت وجود دارد که ظرفیت تولید نفت کشور به ۵.۷ میلیون بشکه در روز برسد، البته رسیدن به این ظرفیت تولید نیازمند سرمایه‌گذاری و ورود تکنولوژی به کشور است.
این برنامه مدون بنا دارد توسعه میدان مشترک آرش، استفاده از توان مالی بخش پتروشیمی به‌منظور سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی، توسعه میدان گازی پارس شمالی، دریافت مصوبه طرح توسعه میدان نفتی چنگوله با هدف دستیابی به تولید ۱۵ هزار بشکه نفت خام در روز و برنامه‌ریزی و پیشبرد احداث سامانه‌های فشارافزایی پارس جنوبی را پیش ببرد.
اما اکتفا به توسعه میدان‌های موجود در برنامه دولت سیزدهم نبود؛ اغلب میدان‌های نفت و گاز ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و اگرچه سرمایه‌گذاری و استفاده از تکنولوژی‌های روز می‌تواند ضریب برداشت از این میدان‌ها را افزایش دهد، اما حفظ ظرفیت موجود تولید نفت و گاز و به‌دنبال آن ارتقای این ظرفیت، نیازمند اکتشاف‌های جدیدی در کشور است.
از این رو مهم‌ترین اهداف و راهبردهای اکتشاف نفت و گاز در کشور از جمله شناسایی و کشف پتانسیل‌های نفت و گاز در تمام حوضه‌های رسوبی کشور در خشکی و دریا، مدیریت کارآمد بر تعریف و اجرای مطالعات جامع و پکپارچه در عملیات‌های اکتشافی با هدف افزایش ضریب موفقیت اکتشافی، حداکثرسازی ضریب جایگزینی نفت و گاز تولیدی و فراهم کردن زمینه توسعه میدان‌های جدید کشور برای حفظ و ارتقای تولید از مسیر کشف منابع جدید و تسریع و تکمیل پروژه‌های اکتشاف نفت و گاز در مناطق استان‌های خوزستان، فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویر احمد، گلستان، اردبیل و خراسان که در مجموع ۳۸ پروژه خاتمه یافته و ۵۹ پروژه نیز در حال انجام است که تعداد پروژه‌های اکتشافی را به ۹۷ پروژه می‌رساند، خواهد بود.
توسعه میدان‌ها البته نیازمند سرمایه‌گذاری‌های گسترده است که دولت سیزدهم از آن مغفول نمانده و تاکنون قراردادها و تفاهم‌نامه‌های سرمایه‌گذاری با ارزش ۹.۵ میلیارد دلار را منعقد کرده است. قراردادهای توسعه میدان‌های نفتی با ارزشی بالغ بر ۳.۷ میلیارد دلار در این دولت امضا شده که زمینه را برای افزایش تولید از این میدان‌ها به‌ویژه میدان‌های مشترک فراهم می‌کند.
از طرفی امضای هشت قرارداد جمع‌آوری گازهای مشعل با شرکت‌های EPC داخلی به ارزش ۵۴۵ میلیون دلار نیز زمستان پارسال انجام شد که افزون بر منافع اقتصادی، آثار مثبت محیط زیستی را نیز به‌دنبال دارد.
امضای تفاهم‌نامه به‌منظور افزایش استحصال اتان از ۹ پالایشگاه پارس جنوبی و افزایش بازده آن از ۶۷ به ۷۵ درصد به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار، امضای تفاهم‌نامه همکاری برای توسعه فاز دوم میدان مسجدسلیمان و انعقاد تفاهم‌نامه‌های توسعه میدان‌های نفتی و گازی با ارزشی بالغ بر ۴ میلیارد دلار از دیگر اقدام‌های شرکت ملی نفت در دولت سیزدهم به‌شمار می‌رود.
نگاه به تولید داخل که از دید دولت سیزدهم مغفول نماند
اگرچه افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفت از مهم‌ترین اولویت‌های صنعت نفت در دولت سیزدهم بود اما در این مسیر، استفاده حداکثری از تولید داخل فراموش نشده است تا آنجا که تولید و تحویل بیش از ۸۰۰ مجموعه قلم/ تجهیز از محل اجرای پروژه‌های ساخت داخل ۱۰ گروه کالایی شامل تجهیزات سرچاهی، رشته تکمیلی درون‌چاهی، پمپ‌های سرچاهی و مته‌های حفاری به ارزش ۴.۲۹۰ هزار میلیارد ریال و جلوگیری از خروج ارز از کشور در دولت سیزدهم محقق شده است. یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها، تحقق ۱۰۰ درصدی بومی‌سازی و ساخت داخل تجهیزات سرچاهی و درون‌چاهی است. بر اساس اعلام شرکت ملی نفت ایران، اکنون ۸۶ درصد اقلام تجهیزات سرچاهی، ۹۴ درصد اقلام رشته‌های تکمیلی درون‌چاهی، ۱۳ درصد اقلام پمپ سرچاهی، ۳۴ درصد اقلام لوله‌های مقاوم در برابر خوردگی (CRA) و ۵ درصد اقلام مته حفاری داخلی‌سازی شده است.
از طرف دیگر پروژه‌های مرحله اول ساخت داخل گروه‌های کالایی نیز در دستور کار است که بر این اساس تولید و تحویل ۲۰۸ کیلومتر لوله‌های لوله‌های مقاوم در برابر خوردگی (CRA) از سوی سازندگان توانمند داخلی، امضای ۵۰ فقره قرارداد به ارزش ۱۰.۷ هزار میلیارد ریال به‌علاوه ۵۹۴ میلیون یورو و امضای ۳۲ فقره قرارداد با ۱۲ شرکت دانش‌بنیان انجام شده است.
پروژه مرحله دوم ساخت داخل گروه‌های کالایی نیز ادامه دارد که تسریع در فرآیند انعقاد قرارداد در قالب مرحله دوم ساخت داخل کالاهای راهبردی با ارزش ۲۱۷ میلیون یورو به‌علاوه ۵۳۲ میلیارد ریال و امضای قرارداد در مرحله دوم ساخت داخل گروه‌های کالایی و تسریع در تکمیل فرآیند بومی‌سازی و سه فقره قرارداد دیگر با هماهنگی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از مهم‌ترین اقدام‌ها در این زمینه است تا آنجا که پارسال فراخوان احیای چاه‌های کم‌بازده با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان منتشر شد.
بر این اساس تاکنون در دولت سیزدهم، حمایت مالی از ۷۰ شرکت دانش‌بنیان و فناور در طرح احیای چاه‌های غیرفعال و کم بازده با ظرفیت قراردادی به ارزش ۷۵۰ میلیون دلار انجام شده است. تشکیل ستاد تحول و پیشرفت فناوری‌های دانش‌بنیان همسو با اجرای منویات مقام معظم رهبری و به‌منظور ترسیم نقشه راه دانش‌بنیان کردن اقتصاد نفت و گاز در شرکت ملی نفت ایران از دیگر اقدام‌ها در ارتقای شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در صنعت نفت است.
از دیگر اقدام‌ها می‌توان به امضای قرارداد فناورانه با جهاد دانشگاهی به ارزش ۲۷۰ میلیون دلار، نیازسنجی فناوری‌های دانش‌بنیان در شرکت ملی نفت ایران و انتشار فراخوان مربوط به طرح‌های تولید گاز هلیوم و کارخانه‌ها با مقیاس کوچک برای مایع‌سازی گاز طبیعی اشاره کرد.
انجام مطالعات پژوهشی و فناورانه به‌منظور توسعه فناوری همسو با بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب برداشت از ۲۰ میدان نفتی آزادگان، سروش، دارخوین، کوپال، گچساران، بی‌بی‌حکیمه، منصوری، اهواز، کرنج، مسجد سلیمان، بینک، مارون، رگ سفید، یادآوران، الوند، اسفند، نوروز، دورود، فروزان، تنگ بیجار و میدان‌های اقماری آن نیز صورت گرفته است. امضای تفاهم‌نامه همکاری با ارزش بیش از ۲۷۵ میلیون دلار و امضای قرارداد با ارزش ۱۶ میلیارد تومان با جهاد دانشگاهی کشور برای حرکت در مسیر فناوری تنها طی چند ماه از آغاز دولت سیزدهم نیز شاهد دیگری بر این مدعا است.
به‌کارگیری روش‌های نوین فرآورش نفت خام با استفاده از تجهیزات سریع‌الاحداث و ایجاد مشوق به‌منظور بازارسازی محصولات دانش‌بنیان توسط شرکت‌های تابع شرکت ملی نفت ایران با استفاده از انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی مشتمل بر تأمین ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار که پیش‌تر با صندوق نوآوری و شکوفایی امضا شده بود، از جمله فعالیت‌های صورت‌گرفته برای اولویت‌بخشی به فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه است.
یکی از مهم‌ترین اقدام‌های مهم برای افزایش تولید نفت در کشور طرح احیای چاه‌های بسته یا کم بازده است که برآورد افزایش تولید نفت خام به میزان تولید تجمعی اضافی در حدود ۸۳ میلیون بشکه را به‌دنبال خواهد داشت. برای رسیدن به این هدف عملیات احیا روی حدود ۷۵۰ حلقه چاه در طول ۵.۵ سال انجام خواهد شد. مجموع تعهدهای مالی قابل‌پذیرش دولت برای انجام طرح احیای چاه‌های بسته یا کم‌بازده تا سقف ۵۰۰ میلیون دلار خواهد بود که با حمایت، تقویت و ایجاد فرصت مشارکت در طرح احیای چاه‌ها برای شرکت‌های فناور، خلاق و دانش‌بنیان همراه است.
طرح احیای چاه‌های بسته و کم بازده، شامل همه چاه‌های نفتی در خشکی و دریا در گستره شرکت‌های تابع شرکت ملی نفت ایران شامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، فلات قاره ایران و شرکت نفت مناطق مرکزی ایران است. اولویت با احیا و بازتولید چاه‌های بسته و افزایش تولید از چاه‌هایی است که نسبت به ظرفیت واقعی خود تولید کمتری دارند. در حال حاضر در گستره شرکت ملی نفت ایران حفاری ۴ هزار حلقه چاه انجام شده که از این میزان، ۶۴ درصد از چاه‌ها فعال است. ۱۵ درصد متروکه، ۱۹ درصد بسته و حدود ۲ درصد از چاه‌ها نیز معلق است. متوسط تولید از چاه‌های فعال کشور نیز اکنون بیش از یک هزار و ۵۰۰ بشکه در روز است.
استفاده از سرمایه صنایع پایین‌دست برای توسعه بالادست صنعت نفت
از ابتدای دولت سیزدهم، سرمایه‌گذاری و ورود شرکت‌های پایین‌دستی در طرح‌های نفت و گاز با هدف تأمین خوراک این واحدها نیز در دستور کار قرار گرفته است. بر این اساس فرصت سرمایه‌گذاری سیستم بانکی کشور و مؤسسه‌های مالی بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم و غیرتحریم، فرصت سرمایه‌گذاری هلدینگ‌های پتروشیمی و شرکت‌های فرعی صنعت نفت در طرح‌های شرکت ملی نفت ایران و امکان سرمایه‌گذاری شرکت‌های دانش‌بنیان در بالادست حوزه نفت و گاز و ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس ظرفیت‌های قانونی فراهم خواهد شد.
جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی که به‌منظور تأمین مالی طرح‌های شرکت ملی نفت ایران در قالب قراردادهای EPC+F، IPC،BUY BACK و ... نیز در دستور کار است، برنامه‌ریزی برای تهیه بانک اطلاعات طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری شرکت ملی نفت ایران به‌منظور ارائه به متقاضیان سرمایه‌گذاری، برگزاری نشست‌های معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری از مسیر فراخوان عمومی، تشریح جذابیت‌های ساختاری و سازوکار سرمایه‌گذاری در صنعت نفت با رویکرد صادرات‌محور و تشریح روش‌های متنوع سرمایه‌گذاری با مشارکت مردمی از دیگر اقدام‌ها برای حضور سرمایه‌گذاران در صنعت نفت خواهد بود.
محیط‌زیست در اولویت برنامه‌های صنعت نفت
برای حفاظت از محیط‌زیست، قرارداد هشت طرح جمع‌آوری گازهای مشعل به ارزش ۴۷۰ میلیون یورو با شرکت‌های ایرانی در راستای اجرای طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل شرق کارون امضا شد.
با اجرای این طرح‌ها، روزانه حدود ۴۰۰ میلیون فوت‌مکعب گاز سبک در اختیار شرکت ملی نفت ایران قرار می‌گیرد که برای تزریق به میدان‌های نفتی یا تأمین سوخت کشور استفاده می‌شود، همچنین پیگیری اجرای مزایده طرح جمع‌آوری گازهای مشعل منطقه مسجد سلیمان و سکوی سلمان با حجم ۱۹۵ میلیون فوت‌مکعب در روز در دستور کار است.
برنامه‌های بلندمدت جمع‌آوری گازهای همراه و کاهش گازهای گلخانه‌ای نیز آماده شده و اجرای مصوبات دولت در رابطه با کاهش آلودگی‌های محیط زیستی ناشی از صنایع مستقر در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در کنار بهبود وضعیت و ارتقای واحدهای تصفیه پساب پالایشگاه پارس جنوبی اجرا خواهد شد.
مسئولیت اجتماعی پررنگ‌تر از همیشه در دولت سیزدهم
پارسال ۳۸۵ پروژه عام‌المنفعه مرتبط با مسئولیت اجتماعی با اعتبار بالغ بر ۵۵۶ میلیارد تومان و تحویل آن به دستگاه‌های بهره‌بردار ذی‌نفع در استان‌ها انجام شده است، همچنین تصویب بیش از ۷ هزار میلیارد تومان در هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران مربوط به سفرهای استانی رئیس‌جمهوری نیز صورت گرفته است.
تسریع در تکمیل هزار و ۲۴۶ پروژه از طرح‌های عمرانی در دست اقدام به ارزش بیش از ۲۸ هزار میلیارد ریال به‌صورت جهادی در دولت سیزدهم، پیش‌بینی اعتبار ۶۰ هزار میلیارد ریالی برای انجام طرح‌های مسئولیت اجتماعی در راستای حمایت و محرومیت‌زدایی از مناطق محروم پیرامون تأسیسات نفتی شرکت ملی نفت ایران در دولت سیزدهم و اختصاص ۴ درصد از سرمایه‌گذاری‌ها در طرح‌های نفت و گاز به پروژه‌های مسئولیت اجتماعی از دیگر اقدام‌های شرکت ملی نفت برای اجرای پروژه‌های مسئولیت‌های اجتماعی در کشور است.
بهبود شرایط نیروی انسانی و افزایش رضایتمندی کارکنان نیز از ابتدای دولت سیزدهم مطرح بوده و در این مسیر تبدیل وضعیت نیروهای ایثارگر شرکت ملی نفت ایران با جدیت دنبال می‌شود. احیای سمت‌های سازمانی و حمایت از نیروهای مدت موقت و پیمانکاری، انجام فرآیند ارزیابی و مصاحبه ۱۴۵۰ نفر از فارغ‌التحصیلان گروه الف دانشگاه صنعت نفت، انتصاب نیروهای انقلابی، جوان، گام دومی و کارآمد در سمت‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی برای جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های برتر کشور در سال ۱۴۰۱ از مهم‌ترین فعالیت‌ها در حوزه منابع انسانی است.
نظر شما