رهبران ثروتمندترین اقتصادهای جهان هفته گذشته مسائل مختلف جهانی و منطقه‌ای از جمله درباره چگونگی ایجاد تعادل بین نیاز به منابع انرژی نو و تعهدهای موجود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مذاکره کردند. در پایان، آنها به مصالحه‌ای دست یافتند که نشان می‌دهد جنگ روسیه در اوکراین تا چه اندازه سبب توقف اقدام‌های اقلیمی شده است.

۱۲ ماه پیش، طی نشست گروه هفت در خلیج کاربیس (Carbis Bay)، جنوب غربی انگلیس، سران کشورهای ایالات متحده آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، آلمان، ژاپن و کانادا گفتند که به سرمایه‌گذاری خارج از کشور در زغال‌ سنگ پایان خواهند داد. این توافق به پیشبرد اقدام‌های اقلیمی در طول سال ۲۰۲۱ کمک کرد.

به‌طوری‌ که تا ماه سپتامبر، چین، بزرگ‌ترین انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای جهان، اعلام کرد که ساخت نیروگاه‌های زغال‌سنگی در خارج از کشور را متوقف خواهد کرد، در حالی‌ که ایالات متحده متعهد شد سهم خود را در تأمین مالی اقلیمی برای کشورهای فقیر دو برابر کند.

تصمیم‌های نشست پارسال گروه هفت، به هموار کردن راه برای دستیابی به توافق در نشست کاپ ۲۶ (COP26) در گلاسکو کمک کرد تا جهان مصرف زغال‌ سنگ را کاهش دهد و کشورها تا پایان سال ۲۰۲۲ تعهدهای اقلیمی ملی خود را روزآمد کنند و ارتقا دهند، اما نشست امسال سران گروه هفت با پس‌زمینه جهانی بسیار متفاوتی برگزار شد و اوضاع چندان برای پیشبرد اقدام‌های اقلیمی مثبت نبود.

در نشست سران گروه هفت در آلپ باواریا (Bavarian Alps) آلمان، اولاف شولتز، صدراعظم آلمان که ریاست دوره‌ای گروه هفت را در سال ۲۰۲۲ به‌عهده دارد، از دیگر کشورها خواست از سرمایه‌گذاری عمومی در بخش گاز به‌عنوان «پاسخی موقت به بحران کنونی انرژی» حمایت کنند. در حالی‌ که تنها یک ماه پیش، وزیران گروه هفت توافق کرده بودند تأ‌مین مالی پروژه‌های سوخت‌های فسیلی خارج از کشور را تا پایان سال‌ جاری میلادی متوقف کنند. قبول چنین اقدامی چرخش سیاستی برای آنها بود و بحث مناقشه‌برانگیزی را در میان سران گروه هفت برانگیخت.

بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس با نظر شولتز مخالفت کرد و ایتالیا برای تصمیم‌گیری مردد بود. در پایان، رهبران گروه هفت طی مصالحه‌ای موافقت کردند درها را برای سرمایه‌گذاری‌ تازه در پروژه‌های گاز طبیعی باز کنند. در عین حال، آنها از هرگونه عقب‌نشینی آشکار درباره توافق‌نامه‌های اقلیمی پیشین اجتناب کردند.

در این نشست، اعضای گروه هفت متعهد به «بخش جاده‌ای بسیار کربن‌زدایی‌شده تا سال ۲۰۳۰» و «بخش برق به‌طور کامل یا بیشتر کربن‌زدایی‌شده تا سال ۲۰۳۵» شد، اما رهبران این گروه به‌دلیل افزایش تقاضا و قیمت زغال‌سنگ در نتیجه بحران انرژی نتوانستند تاریخی را برای حذف زغال‌سنگ از سبد انرژی مصرفی خود تعیین کنند.

الکس اسکات، مدیر پژوهش در اندیشکده E3G گفت: شولتز نتوانست از رهبران گروه هفت تعهدات اقلیمی جدیدی بگیرد و شکاف بزرگی را برای آنها ایجاد کرد که طی چهار ماه آینده برای بازگشت اعتبار خود در اجلاس کاپ ۲۷ باید آن را پر کنند، فقدان پیشرفت اقلیمی در این نشست گروه هفت از این نظر بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفته است که تنها ۶ ماه پیش، شولتز گفته بود می‌خواهد از موقعیت ریاست خود در گروه هفت برای تقویت اقدام‌های اقلیمی استفاده کند.

الوک شارما، رئیس نشست کاپ ۲۶ و یکی از اعضای دولت انگلیس گفت: مناقشات در نشست آلمان شرایط دشوار پشت‌ کردن دولت‌ها به گاز روسیه را نشان می‌دهد.

وی در مجمع جهانی هند (India Global Forum) در لندن هم گفت: به‌عنوان وزیر دولت باید هر کاری که می‌توانید انجام دهید تا اطمینان حاصل کنید چراغ‌ها روشن می‌مانند، مشاغل کار می‌کنند، کارخانه‌ها فعال هستند، بنابراین نیازهای انرژی فوری شما قابل درک است.

آزمایش سخت یا تورنسل (litmus test) اقدام‌هایی است که هریک از کشورها برای افزایش اقدام‌های اقلیمی از هم‌اکنون تا نشست کاپ ۲۷ (COP 27) در نوامبر ۲۰۲۲ انجام می‌دهند. تاکنون هیچ‌یک از کشورهای گروه هفت به وعده‌های خود در نشست کاپ ۲۶ در گلاسکو مبنی بر بازگشت به تعهدهای ملی جاه‌طلبانه‌تر اقلیمی عمل نکرده‌اند. کشورهای ثروتمند نیز هنوز نتوانسته‌اند به تعهد یک دهه‌ای خود مبنی بر تأمین کمک ۱۰۰ میلیارد دلار در سال برای کشورهای فقیر برای مقابله با تغییرات اقلیمی عمل کنند.

هرچند گروه هفت در نشست اخیر خود نتوانست جاه‌طلبی‌های اقلیمی تازه‌ای را ارائه دهد، اما پایه‌های ایجاد تشکیلات جدید «باشگاه اقلیم» (Climate Club) گذاشته شد. در واقع، کلیات این موضوع که در اجلاس این هفته سران گروه هفت مورد توافق قرار گرفت، نقطه‌ای روشن در مذاکرات بود، اگرچه تا پایان سال‌جاری ایجاد نخواهد شد. ایده‌ اصلی تشکیل چنین باشگاهی این است که اعضای گروه هفت قوانین و استانداردهای مشترکی در مقابله با گرمایش جهانی داشته باشند تا از اختلاف‌ها بر سر تعرفه‌های سبز جلوگیری کنند (البته شایان ذکر است که در بیانیه رئیس گروه هفت که اهداف و اصول سه‌گانه ایجاد این باشگاه تشریح شده، این مورد به شفافیت بیان نشده است).

گروه‌های حامی اقلیم از نتایج اجلاس سران گروه هفت مأیوس شده‌اند. از نظر این گروه‌ها اولویت‌بندی تأمین منابع مالی عمومی از سوی گروه هفت برای پروژه‌های انرژی پاک و کارایی انرژی برای کاهش بحران اقلیمی و تأمین امنیت انرژی و نیازهای توسعه، حیاتی است. آنها معتقدند گروه هفت با انجام تعهدهای پیشین خود، می‌تواند سالانه ۳۳ میلیارد دلار تأمین مالی را از سوخت‌های فسیلی به انرژی پاک منتقل کند، اما بحران کنونی انرژی نشان داد عملیاتی‌ شدن چنین آرزوها و خواسته‌هایی در عمل می‌تواند با چالش‌هایی پرشمار روبه‌رو شود و چرخش‌های سیاستی را با وجود وعده‌های پیشین به‌دنبال داشته باشد.

منبع: مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت