این موضوع، به‌واسطه یافته‌های جدید علمی و وقوع پدیده‌های نادر اقلیمی، افزایش نگرانی ملت‌ها و توافق‌های مستحکم‌تر بین‌المللی، به‌سرعت در حال گسترش است. مباحثی نظیر مدیریت کربن، کاهش شدت مصرف انرژی، برنامه‌های سازگاری (adaptation) روزبه‌روز اهمیت بیشتری خواهند یافت، از این رو در نگاهمان به آینده، این موضوعات نقش کلیدی دارند.
موضوع آلایندگی و آلودگی‌های محیط‌زیستی، چالش بعدی صنعت نفت در حوزه محیط‌زیست است که به‌طور مدام درگیر آن هستیم. اگرچه فعالیت‌های صنعت نفت در تمام دنیا با ایجاد آلودگی عجین شده است، حفظ کیفیت محیط‌زیست جزو ارزش‌های نه‌تنها سیاستگذاران که هر فرد شاغل در صنعت نفت است. حفظ اعتماد عمومی به صنعت نفت و پاسداشت سرمایه اجتماعی برند صنعت نفت در گرو حفظ کیفیت محیط‌زیست است و تلاش‌های همکاران ما در مدیریت‌های بهداشت، ایمنی، محیط زیست صنعت نفت، برای تطابق فعالیت‌ها با قوانین و مقررات محیط زیستی، تلاشی خودجوش و با انگیزه رسیدن به اهداف توسعه پایدار و احترام به ارزش‌های حرفه‌ای است، نه فقط به‌دلیل نگرانی از نظارت‌های برون‌سازمانی. وزارت نفت با در اختیار داشتن سرمایه انسانی متخصص و مجرب، اقدام‌های بزرگی در راستای اهداف محیط‌زیستی و کاهش خسارات به محیط‌زیست انجام داده است و در دست اقدام دارد (نظیر پروژه‌ها و طرح‌های محیط‌زیستی منجر به کاهش آلودگی‌ها و کاهش مصرف منابع و انرژی، مطالعات ارزیابی اثرات محیط‌زیستی و بهبود شاخص‌های عملکرد محیط‌زیستی) که بهبود کمّی و کیفی این اقدام‌ها، در آینده نیز در اولویت صنعت نفت خواهد بود. مبلغ اعتبارات و هزینه‌هایی که به‌منظور بهبود شرایط محیط‌زیستی در صنعت نفت اختصاص می‌یابد، از سال‌های گذشته در حال افزایش بوده است و حفظ محیط زیست در صنعت نفت تبدیل به یک موضوع کلیدی و راهبردی شده که مورد تأکید مستمر وزیر نفت نیز بوده است و در تمامی ارکان وزارت نفت مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد. در این راستا سیاست‌ها، الزامات و ضوابط زیست‌محیطی به تمامی شرکت‌های اصلی و تابع وزارت نفت، همچنین پیمانکاران این صنعت ابلاغ شده است و همه شرکت‌ها و تأسیسات تابع اعم از تولیدی/ طرح‌ها و واحدهای پشتیبانی، موظف به رعایت تمامی قوانین و ضوابط از زمان پیدایش طرح تا بهره‌برداری هستند. نکته بسیار مهم و حائز اهمیت اینکه هم‌اکنون هیچ پروژه‌ای در صنعت نفت آغاز نمی‌شود مگر آنکه پیوست محیط زیستی داشته باشد. با توجه به مواردی که گفته شد، رئوس اهداف و برنامه‌های کلان حوزه محیط زیست که در صنعت نفت دنبال می‌شود عبارت‌اند از:
- مدیریت گازهای همراه و مشعل و کاهش آلاینده‌های منتشره به هوا؛
- مدیریت مصرف منابع به‌ویژه آب و افزایش بهره‌وری؛
- بازنگری و اصلاح ضوابط زیست‌محیطی و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی در حوزه محیط زیست؛
- احداث، تکمیل و راه‌اندازی سیستم‌های تصفیه پساب صنعتی؛
- برنامه‌های کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی منطقه عسلویه؛
- توسعه طرح‌های پالایشی در جهت ارتقای کیفی محصولات؛
- توسعه و تقویت سامانه‌های پایش و کنترل آلاینده‌های محیط زیست؛
- تغییر اقلیم؛
- برنامه‌های مدیریت پسماندهای صنعتی؛
- کمک به حفاظت از زیست‌بوم و مناطق مهم زیست‌محیطی؛
- رفع نیازهای زیست‌محیطی از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان داخلی.
پروژه‌های متعددی در راستای محورهای بالا با هدف صیانت و حفاظت از محیط زیست در شرکت‌های تولیدی و عملیاتی، همچنین طرح‌های توسعه‌ای وزارت نفت تعریف شده که بسیاری از آنها به بهره‌برداری رسیده و بخشی از آنها در حال انجام است.
تدوین و اصلاح ضوابط زیست‌محیطی
در چند سال اخیر به علت افزایش درک و سواد محیط‌زیستی جامعه و اهمیت حیاتی این موضوع توجه و سخت‌گیری محیط‌زیستی در روند قانونگذاری در مجلس و دولت، افزایش یافته (نظیر قانون هوای پاک و قانون حفاظت از خاک)، از این رو در سال‌های آینده با حجم بیشتری از قوانین، مقررات و الزامات محیط‌زیستی مواجه خواهیم بود که ضروری است با افزایش آگاهی حقوقی در حوزه محیط‌زیست، از این روند به‌عنوان یک فرصت برای ایفای مأموریت‌های محیط‌زیستی صنعت بزرگ نفت استفاده کنیم. در این مسیر و با استفاده از فرصت پیش‌آمده و تحولی که در سال‌های ۱۴۰۰ (ابلاغ قانون جدید مصوب مجلس) و ۱۴۰۱ (ابلاغ آیین‌نامه اجرایی) در این زمینه به‌وجود آمده و فرایند قرارگیری در فهرست صنایع آلاینده شفاف‌تر شده است، باید در روندهای گذشته تجدیدنظر کنیم. در آینده، پرداخت عوارض آلایندگی امری ناپسند خواهد بود و سعی و توجه همکاران در آینده بر این باشد که مقدار عوارض آلایندگی به‌سمت صفر سوق داده شود، از این رو از تمامی ظرفیت‌های حقوقی، مالی و فنی استفاده می‌کنیم تا در آینده نزدیک، شاهد خروج تأسیسات نفتی از آلاینده بودن باشیم و مشمول پرداخت عوارض آلایندگی نباشیم.
یکی از مهم‌ترین موضوعات در حیطه محیط زیست صنعت نفت، حوزه سیاست‌گذاری و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی محیط زیستی است که توسط اداره کل بهداشت، ایمنی، محیط زیست با همکاری شرکت‌های اصلی، به‌طور مستمر در حال پیگیری است. برای نخستین بار وزیر نفت و معاونان وزیر و مدیران عامل شرکت‌های اصلی وزارت نفت در سازمان محیط زیست حضور یافتند و با برگزاری جلسه مشترک با رئیس سازمان، معاونان و مدیران کل دفاتر مختلف با تأکید بر تعامل سازنده و رعایت الزامات و ضوابط محیط زیستی، مشکلات و چالش‌های طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت بررسی شود و در این رابطه ضمن تعامل سازنده با سازمان حفاظت محیط زیست، پیگیری موضوعات محیط زیست بین شرکت‌ها و ذی‌نفعان قانونی به‌ویژه سازمان محیط زیست، تسهیل و ضمن رعایت اصول، قوانین و ضوابط مرتبط، در روند صدور مجوزها تسریع شود. هم‌اکنون هیچ طرحی در صنعت نفت بدون انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و صدور مجوزهای مربوطه از سوی سازمان حفاظت محیط زیست وارد مراحل اجرایی نمی‌شود، به‌طوری که در دو سال گذشته بیش از ۱۵ مورد مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی انجام شده است.
از دیگر فعالیت‌های مهم که در حال پیگیری است، مشارکت فعال در مبادی قانونگذاری و تدوین ضوابط به‌منظور همسوسازی نیازمندی‌های فنی و تخصصی صنعت نفت در انطباق کامل با الزامات قانونی است. در این خصوص می‌توان به حضور مستمر در جلسات کمیسیون‌های دولت تدوین و بررسی پیش‌نویس آیین‌نامه‌های زیست‌محیطی به‌منظور تصویب در هیئت وزیران، پیگیری اصلاح برخی مقررات و رویه‌های اجرایی با توجه به بازخوردهای دریافتی از صنعت نفت و مشارکت در تدوین آیین‌نامه‌ها و ضوابط تخصصی حوزه محیط زیست اشاره کرد. از مهم‌ترین موارد قابل ذکر می‌توان دستورعمل‌های سه‌گانه نحوه انجام مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) را نام برد که در راستای مصوبه هیئت وزیران و با همکاری دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست در سه بخش پروژه‌های نقطه‌ای، خطی و میدانی تدوین و به آن سازمان ارسال شد، همچنین در راستای مدیریت آلاینده‌های هوا در صنعت نفت، راهنمای محاسبه و گزارش‌دهی میزان آلاینده‌های هوا در تأسیسات صنعت نفت به‌همراه نرم‌افزار محاسباتی مربوطه برای نخستین بار بین دستگاه‌های اجرایی کشور در وزارت نفت تدوین شد و در روند تصویب‌خواهی قرار دارد.
مدیریت گازهای همراه و مشعل و کاهش آلاینده‌های هوا
یکی از اولویت‌های اساسی و محورهای مهم وزارت نفت در زمینه محیط‌زیست، مدیریت گازهای همراه و مشعل و کاهش آلاینده‌های و مشعل‌سوزی است که توجه نکردن به این مهم، هدررفت سرمایه و آلودگی محیط‌زیست را به‌همراه خواهد داشت. موضوع مدیریت گازهای همراه و مشعل در صنعت نفت با هدف حذف مشعل‌سوزی یکی از برنامه‌های کلیدی وزارت نفت در دولت سیزدهم است و بیشترین تلاش‌ها برای کاهش مشعل‌سوزی، با حمایت و پیگیری‌های مستمر و جدی وزیر نفت، در مناطق و شرکت‌های عملیاتی در حال انجام است تا هر چه زودتر برنامه‌ها و پروژه‌های کاهش مشعل‌سوزی، به پیشرفت کامل برسند و امید می‌رود با برنامه‌ریزی دقیق و اجرای به‌موقع طرح‌های تعریف‌شده و بهره‌برداری از آنها، مشعل‌سوزی در صنعت نفت در پایان دولت سیزدهم تعیین تکلیف شود. در حال حاضر بالغ بر ۵ میلیارد دلار در این بخش سرمایه‌گذاری شده است. برخی از طرح‌های بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل که به بهره‌برداری رسیده یا در حال اجرا هستند، عبارت‌اند از:
- امضای قراردادی به ارزش یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار با شرکت پالایش گاز بیدبلند، این قرارداد شامل ۲۷ طرح برای جمع‌آوری ۶۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز گاز همراه است و در نتیجه آن سالانه حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن به خوراک پالایشگاه‌ها افزوده می‌شود. با افتتاح پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس ۲ با ظرفیت ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن در سال گازهای همراه نفت از سه استان خوزستان بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد جمع‌آوری شد که تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش گازهای مشعل در مناطق نفت‌خیز جنوب داشته است؛
- با بهره‌برداری از فاز اول پالایشگاه گاز یادآوران خلیج فارس و تکمیل ساخت فاز دوم آن با ظرفیت جمع‌آوری ۵۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز، گازهای همراه میدان‌های غرب کارون به‌طور کامل جمع‌آوری می‌شود؛
- با بهره‌برداری از واحدهای جمع‌آوری گازهای مشعل در واحد پارسی کلاستر، مارون ۶، مارون ۳ و میدان منصوری درمجموع ۴۲ میلیون فوت‌مکعب در روز گاز مشعل بازیابی می‌شود؛
- امضای ۲ قرارداد به ارزش یک میلیارد و ۲۷۰ میلیون دلار به‌منظور اجرای طرح‌های بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل در پالایش بیدبلند خلیج فارس و پتروشیمی مارون درمجموع با ظرفیت جمع‌آوری ۸۴۳ میلیون فوت‌مکعب در روز؛
- پیگیری اجرای واحدهای جمع‌آوری گازهای مشعل میدان‌های نفت‌شهر/ سومار، سروستان و سعادت‌آباد با ۳۰ درصد پیشرفت، چشمه‌خوش با ۴۰ درصد پیشرفت و منطقه غرب کارون در مجموع با ظرفیت جمع‌آوری ۱۴۳ میلیون فوت‌مکعب در روز؛
- جمع‌آوری گازهای میدان‌های غرب کارون با پیگیری ساخت و تکمیل ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ با ظرفیت جمع‌آوری ۲۴۰ میلیون فوت‌مکعب در روز؛
از طریق بهره‌برداری از طرح پتروپالایش دهلران که اکنون با پیشرفتی بیش از ۶۰ درصد در حال ساخت است؛
- پیگیری ساخت طرح ان‌جی‌ال خارک با ظرفیت جمع‌آوری ۳۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز؛
- جمع‌آوری گازهای همراه مشعل سکوی نصر و جزیره سیری؛
- انجام مطالعات مهندسی و انتخاب پیمانکاران داخلی برای اجرای انتقال گازهای مشعل فروزان؛
- فراخوان مزایده فروش گازهای مشعل از جمله میدان نفتی مسجدسلیمان به‌میزان حدود ۶۵ میلیون فوت‌مکعب در روز و گازهای مشعل سکوی سلمان به‌میزان حدود ۱۰۰ میلیون فوت‌مکعب؛
- امضای تفاهم‌نامه همکاری بین شرکت ملی نفت ایران و هشت هلدینگ پتروشیمی با هدف سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی و تأمین خوراک در سال‌های آتی از اقدام‌های انجام‌شده است.
در خصوص کاهش آلاینده‌های هوا برنامه‌ها و پروژه‌های متعددی در تأسیسات صنعت نفت به بهره‌برداری رسیده، یا در حال اجرا است که از موارد بارز آن می‌توان به اجرای پروژه تغلیظ گازهای اسیدی و افزایش استحصال گوگرد در پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد، راه‌اندازی و بهره‌برداری از واحدهای (Tail Gas Treatment Unit) TGTU در پالایشگاه‌های مجتمع گاز پارس جنوبی و احداث واحدهای TGT برای کاهش میزان انتشار گازهای دی‌اکسید گوگرد از کوره‌های زباله‌سوز در پالایشگاه‌های نفت اشاره کرد.
برنامه تغییر اقلیم و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
وزارت نفت به‌عنوان پیشروترین دستگاه اجرایی کشور در موضوع تغییر اقلیم، اقدام‌های جدی و قابل‌توجهی انجام داده است و البته با مشارکت تمامی همکاران مسئول و دغدغه‌مند، این اقدام‌ها در آینده سرعت بیشتری خواهد گرفت. مهم‌ترین اقدام‌های انجام‌شده عبارت‌اند از:
- تهیه و ابلاغ «راهنمای محاسبه و گزارش‌دهی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای»؛
- طراحی و جاری‌سازی نرم‌افزار محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه‌ای در تأسیسات صنعت نفت موسوم به PICARS ؛
- تهیه گزارش سیاهه انتشار سالانه گازهای گلخانه‌ای در صنعت نفت به‌عنوان نخستین دستگاه اجرایی که اقدام به محاسبه موجودی انتشار کرده است؛
- تهیه ضرایب انتشار گازهای گلخانه‌ای در شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران برای نخستین بار در بین دستگاه‌های اجرایی؛
- کاهش انتشارات فرّار در شرکت انتقال گاز ایران و شرکت‌های گاز استانی؛
- جمع‌آوری گازهای همراه در شرکت ملی نفت ایران در قالب طرح‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت که منجر به کاهش ۶۷ میلیون تن گاز گلخانه‌ای در سال می‌شود.
برنامه‌های کاهش آلودگی‌های محیط زیستی منطقه عسلویه
اجرای مصوبه هیئت وزیران در خصوص کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی منطقه عسلویه از طریق اجرای برنامه‌های مصوب کنترل و کاهش انتشار پارامترهای آلاینده هوا از جمله دی‌اکسید گوگرد و ترکیبات آلی فرار، مدیریت گازهای مشعل و مدیریت پساب‌های تولیدی پالایشگاه‌های گازی، ارتقای فرایند مدیریت پسماند در منطقه از طریق اجرا و بهره‌برداری کامل از مجتمع مدیریت پسماند و با حمایت کامل وزیر نفت در حال پیگیری و اجرا است. اثرات منتج از اجرای کامل این برنامه‌ها به شرح زیر است:
- جلوگیری از انتشار سالانه حدود ۵۰۲ تن ترکیبات گوگردی در هوا؛
- رعایت استاندارد آلاینده بنزن به‌میزان ۹ میکروگرم در مترمکعب در محدوده صنعتی و رعایت استاندارد محیطی بنزن به‌میزان ۵ میکروگرم در مترمکعب، خارج از مرز تأسیسات از سوی تمامی شرکت‌های مستقر در منطقه با اجرای برنامه (LDAR Leak Detection And Repair)
- جلوگیری از فلرینگ سالانه حدود ۲۳۴۴ میلیون مترمکعب؛
- ارتقای واحدهای تصفیه فعلی پالایشگاه‌های گاز و احداث تصفیه‌خانه تکمیلی فازهای مجتمع گاز پارس جنوبی؛
- احداث تصفیه‌خانه متمرکز دماوند در محدوده پارس ۲ با ظرفیت ۹۰۰ مترمکعب در ساعت؛
- ارتقای وضعیت مدیریت پسماند در منطقه ویژه پارس جنوبی با احداث مجتمع مدیریت پسماند به ظرفیت ۱۰۰ هزار تن در سال.
مدیریت مصرف منابع به‌ویژه آب و افزایش بهره‌وری و پیشگیری، کاهش و کنترل آلودگی آب و خاک
هدف اصلی وزارت نفت در خصوص مدیریت آلاینده‌های زیست‌محیطی آب و خاک، تمرکز بر برنامه‌های پیشگیری تولید آلاینده و در اولویت بعدی برنامه‌های کاهش و کنترل آلودگی است. در خصوص مدیریت پساب هدف اصلی ما در این حوزه در اولویت نخست حذف یا کاهش میزان پساب تولیدی و در اولویت بعدی، تصفیه تا حد حدود مجاز است. نخستین گام در راستای حذف یا کاهش میزان پساب تولیدی، مدیریت مصرف منابع و افزایش بهره‌وری در چرخه مصرف آب است. بر این اساس رویکرد وزارت نفت، در نظر گرفتن پیوست «چرخه مدیریت آب و پساب» در مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح‌های جدیدالاحداث، با توجه به ضرورت افزایش بهره‌وری آب در شرایط بحران خشکسالی و محدودیت منابع تأمین آب و کاهش میزان پساب تولیدی است، همچنین مدنظر قرار دادن سیاست‌های افزایش بهره‌وری آب و استفاده از پساب‌های تولیدی/ تصفیه‌شده در مصارف دیگر و انجام مطالعات افزایش بهره‌وری آب به‌عنوان یک راهبرد اساسی در اهداف و برنامه‌های محیط‌زیستی وزارت نفت قرار دارد. استفاده مجدد از پساب‌های تصفیه‌شده، به‌ویژه در آبیاری فضای سبز، اجرای پروژه‌های تغییر سیستم آب خنک‌کننده از حالت یکبارگذر به مداربسته، انتقال پساب شهری به تصفیه‌خانه‌های پالایشگاه‌های نفت و پتروشیمی و بازچرخانی پساب برای مصارف آب صنعتی از جمله برنامه‌هایی است که مورد تأکید بوده و هم‌اکنون در برخی مجتمع‌های فرآورشی و تأسیسات عملیاتی مورد توجه قرار گرفته است.
از دیگر برنامه‌های مدنظر در این بخش می‌توان به ارتقای واحدهای بازیافت با تکنولوژی‌های نوین به‌منظور افزایش راندمان بازیافت پساب، حذف آلاینده‌های آلی فرار، جلوگیری از ورود مواد نفتی به پوندهای تبخیر و مدیریت لجن‌های بازیافت اشاره کرد. شایان ذکر است پروژه‌های متعدد دیگری در بخش پیشگیری و کاهش آلاینده‌های آب و خاک در سطح صنعت نفت اجرا شده است که از جمله مهم‌ترین موارد می‌توان به احداث، تکمیل و راه‌اندازی سیستم تصفیه پساب صنعتی در مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها، خنثی‌سازی و روغن‌زدایی پساب کاستیک مستعمل فرآیند مرکاپتان‌زدایی، خرید پکیج‌های تصفیه در دستگاه‌های حفاری دریایی برای تصفیه پساب صنعتی و طراحی، ساخت و راه‌اندازی سیستم RO در مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشگاهی اشاره کرد.
مدیریت پسماندهای صنعتی
برنامه وزارت نفت در حوزه مدیریت پسماندهای صنعتی، پیگیری سیاست‌های تعیین تکلیف و مدیریت نهایی پسماندهای انباشته شده و اتخاذ روش‌های فنی مناسب برای مدیریت پسماندهای ناشی از حفاری با اولویت کاهش تولید، بازیابی منابع و دفع نهایی و افزایش ضریب بازیافت پسماندها شامل استفاده مجدد و فروش حداقل به‌میزان ۵ درصد در مقایسه با سال گذشته است. در این راستا تعداد ۶ راهنما در حوزه مدیریت پسماند تدوین و ابلاغ شده است و از طریق تهیه و ارسال گزارش‌های روتین مدیریت پسماند توسط شرکت‌های اصلی، ضمن اطلاع از وضعیت تولید و نحوه مدیریت پسماند در صنعت نفت و ارائه راهکارهای بهبود، بر حسن اجرای ضوابط ابلاغی، نظارت می‌شود. مهم‌ترین پروژه‌های حوزه مدیریت پسماند به شرح زیر است:
- مهندسی و ساخت مکان‌های دفن پسماند کنده‌های حفاری در طرح‌های مستقر در محدوده تالاب هورالعظیم؛
- احداث تعدادی لندفیل اختصاصی برای پسماندهای عادی در تأسیسات نفتی؛
- احداث سایت بازیافت و تولید کمپوست؛
- احداث تعدادی واحد تفکیک لجن‌های نفتی بیولوژیکی و آهکی در تأسیسات نفتی؛
- احداث و راه‌اندازی دستگاه‌های پسماندسوز، در سایت‌های عملیاتی؛
- خرید بالغ بر ۱۶ دستگاه امحای لامپ‌های فلورسنت در مجموعه صنعت نفت؛
- خرید دستگاه‌های زباله‌سوز بشکه‌ای پرتابل توسط برخی مجتمع‌های پتروشیمی؛
- اجرای برنامه‌های پاکسازی خاک‌های آلوده به ترکیبات نفتی به روش زیست پالایی (بیولوژیکی) تأسیسات نفتی؛
- انجام مطالعات پسماندهای هیدروکربنی (اسلاج) با هدف جلوگیری از آلودگی محیط زیست در شرکت‌های عملیاتی تابع؛
- اجرای پروژه پیشگیری و کنترل آلودگی خاک و آب زیرزمینی در سایت‌های عملیاتی؛
- ایزوله کردن پیت‌های دکل‌های حفاری با استفاده از ژئو تکستایل و ژئو ممبران برای جلوگیری از نشت سیالات آلوده به محیط توسط مدیریت اکتشاف، شرکت مهندسی و توسعه نفت و شرکت نفت مناطق مرکزی ایران؛
- احداث سایت پاکسازی خاک‌های آلوده به مواد نفتی (لندفارم)؛
- طراحی و ساخت ۱۰ عدد حوضچه پسماند در پروژه‌های ایپیدی مربوط به دستگاه‌های حفاری پروژه‌ای؛
- طراحی، خرید، نصب و راه‌اندازی مراکز بازیافت پسماند؛
- ایجاد تسهیلات و تجهیزات دریافت مواد زائد کشتی‌ها در تأسیسات نفتی ساحلی؛
- بازیافت لجن‌های نفتی و ته‌مانده مخازن نگهداری در داخل تأسیسات و مراکز نفتی.
کمک به حفاظت از زیست‌بوم و مناطق مهم زیست‌محیطی
در سال‌های اخیر حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی مورد توجه بسیاری از شرکت‌های اصلی و فرعی تابعه و شرکت‌های خصوصی فعال در صنعت نفت قرار گرفته است. این مهم در واحدهای عملیاتی مستقر در حاشیه خلیج فارس به علت حساسیت بیشتر اکوسیستم آن منطقه مورد توجه ویژه بوده است. برای مثال کمک به سازمان محیط زیست برای حفاظت از مرجان‌ها، لاک‌پشت‌های دریایی پوزه عقابی و آهوهای در حال انقراض، اقدام‌هایی در راستای حفاظت از آهوی منطقه حفاظت‌شده مند، کاشت بذر بلوط در سطح ۵۰ هکتار از جنگل‌های زاگرس، کاشت جنگل‌های حرا در خوریات منطقه ویژه پتروشیمی ماهشهر، تهیه کالا و اجرای سیستم پایش الکترونیک پارک بمو در راستای مسئولیت‌های اجتماعی وزارت نفت از جمله موارد قابل ذکر است. علاوه بر موارد بالا در راستای حفاظت و احیای تالاب هورالعظیم و به تبع آن حفاظت از گونه‌های بومی منطقه مانند گونه در معرض خطر لاک‌پشت فراتی اقدام‌های متعددی از جمله موارد زیر توسط وزارت نفت انجام شده است:
- احداث ۲۴۴ دهانه کالورت زیر جاده‌های دسترسی آنتنی احداث‌شده در زمان جنگ تحمیلی؛
- احداث ۴۴ کالورت بزرگ سه دهانه جدید و پل چنددهانه؛
- احداث ۵۴ کالورت زیر جاده‌ای و ۱۲ کالورت باکسی در منطقه یاران؛
- احیای پوشش گیاهی تالاب و کاشت نهال و ایجاد فضای سبز به میزان ۳۲۳ هزار و ۵۹۸ هکتار در منطقه غرب کارون؛
- صرف بیش از ۱۵۳ میلیارد ریال به‌منظور احیای تالاب و کاهش ریزگردها در منطقه غرب کارون؛
- صرف بیش از ۶۰ میلیارد ریال به‌منظور ساخت مکان دفن کنده‌های حفاری بر اساس استانداردهای مهندسی در راستای پیشگیری از بروز آلودگی در محدوده تالاب؛
- پاکسازی گودال‌های سوخت تأسیسات سرچاهی و مجاور دکل‌های حفاری و ترمیم و بازسازی کامل حدود ۱۰۰ گودال سوزا؛
- انتقال پساب‌های تولیدی طرح‌ها به تصفیه‌خانه بهداشتی طرح آزادگان جنوبی و استفاده مجدد از آن برای آبیاری فضای سبز.
توسعه و نگهداشت فضای سبز به‌عنوان یکی از رویکردهای صنعت نفت همواره مورد توجه مدیران شرکت‌ها بوده است و هم‌اکنون مساحت فضای سبز در مجموعه صنعت نفت بیش از ۷ هزار هکتار است که حدود ۳۰ درصد مساحت تأسیسات صنعتی مجموعه صنعت نفت را شامل می‌شود. این نسبت، حدوداً سه برابر حد ۱۰ درصدی تعیین‌شده در قانون است. در برنامه‌های جدید توسعه فضای سبز در صنعت نفت، استفاده از گیاهان مقاوم و سازگار با اقلیم مناطق مختلف عملیاتی و کمک به حفظ تنوع زیستی در راستای مسئولیت اجتماعی صنعت نفت مانند گونه‌های در حال آسیب مانگرو (جنگل‌های حرا) در سواحل جنوبی و برنامه‌ریزی و استفاده از سامانه آبیاری قطره‌ای برای فضای سبز، در راستای مدیریت مصرف آب، در دستور کار قرار دارد. در این راستا، طرح جامع فضای سبز منطقه ویژه پارس جنوبی برای توسعه فضای سبز از مقدار ۳۱۱ هکتار به ۵ هزار و ۵۱۱ هکتار و عقد تفاهم‌نامه با اداره کل جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری استان بوشهر برای توسعه فضای سبز منطقه از موارد مهم و قابل ذکر هستند.
توسعه و تقویت سامانه‌های پایش و کنترل آلاینده‌های محیط زیست
با توجه به الزامات قانونی و علاوه بر خوداظهاری در پایش در تأسیسات صنعت نفت، نصب سامانه‌های پایش و کنترل برخط آلاینده‌های زیست‌محیطی به‌ویژه در خروجی دودکش‌ها و تصفیه‌خانه‌های پساب در دستور کار قرار دارد. مضافاً، استقرار سامانه‌های پایش آب‌های زیرزمینی در تأسیسات نفتی و محوطه اطراف به‌منظور کنترل و اطمینان از نشت نکردن مواد نفتی به محیط زیست، همچنین اجرای پروژه‌های تشخیص و رفع نشتی«LDAR» در تأسیسات صنعت نفت از دیگر برنامه‌های وزارت نفت در این حوزه است و تاکنون اقدام‌های خوبی در این خصوص انجام شده است.
مظاهر انصاری
مدیرکل اچ‌اس‌ئی و پدافند غیرعامل وزارت نفت
نظر شما