به گزارش شانا به نقل از مدیریت کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، هفدهمین نسخه از گزارش چشم‌انداز جهانی نفت اوپک (WOO) در روز ۹ اکتبر ۲۰۲۳ طی مراسمی از سوی دبیرخانه اوپک رونمایی شد.

بر اساس این گزارش، پیش‌بینی‌ میان‌مدت (تا سال ۲۰۲۸) و بلندمدت اوپک (تا سال ۲۰۴۵) از اقتصاد جهان، تقاضای نفت و انرژی، عرضه مایعات هیدروکربوری و پالایش نفت و همچنین تحلیل‌ سیاست‌های مرتبط و مسائل فناوری ارائه شده است.

این گزارش شامل تجزیه و تحلیل پیوندهای مختلف صنعت انرژی و پویایی تغییرات آن است و به تحولات آتی بر اساس منطقه، بخش و دوره‌ی زمانی می‌پردازد. با توجه به تحولات دو سال اخیر، پیش‌بینی‌های این گزارش بر این فرض استوار است که انرژی پایدار و آینده اقتصادی برای همه مردم جهان، نیازمند تمام منابع انرژی، همه فناوری‌های مرتبط و سرمایه‌گذاری و همکاری بی‌سابقه در سطح بین‌المللی است.

تغییرات و ملاحظات اخیر در سیاست‌ها و اهداف گذار انرژی کشورها در سراسر جهان، بیشتر بر امنیت انرژی تأکید دارد. از این رو گزارش چشم‌انداز اوپک در سال ۲۰۲۳ تحولات اخیر در حوزه اقتصاد، انرژی و تغییرات اقلیمی را در نظر گرفته تا چشم‌انداز جدید، آینده‌نگر، واقع‌بینانه و مبتنی بر آمار و ارقام را ارائه دهد. به این ترتیب، این چشم‌انداز رویکرد نسبتاً محافظه‌کارانه‌ای را در راستای این فرض اتخاذ می‌کند که نه‌تنها سیاست‌های اعلام‌شده، بلکه سیاست‌های انرژی مصوب کشورها نیز لزوماً به‌طور جامع و کامل اجرا نخواهد شد، از این رو پیش‌بینی خود را در مورد تقاضای انرژی و نفت در میان‌مدت و بلندمدت نسبت به پیش‌بینی سال‌ گذشته افزایش داده است.

مهم‌ترین فروض چشم‌انداز نفت اوپک

پیش‌بینی می‌شود جمعیت جهان با ۱.۵ میلیارد نفر افزایش، به ۹.۵ میلیارد نفر در سال ۲۰۴۵ برسد که بیش از ۹۰ درصد این رشد در کشورهای درحال توسعه به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و آفریقا خواهد بود. با وجود افزایش ۸۲۷ میلیون نفری جمعیت در سن کار جهان، سهم آن در جمعیت از ۶۵ درصد کنونی به ۶۳ درصد در سال ۲۰۴۵ کاهش می‌یابد. نرخ شهرنشینی جهان از ۵۷ درصد به ۶۶ درصد در سال ۲۰۴۵ افزایش می‌یابد.

در طول دوره پیش‌بینی، متوسط رشد اقتصادی جهان ۳ درصد خواهد بود. رشد اقتصادی از ۳درصد در میان‌مدت (۲۰۲۸-۲۰۲۲) به ۲.۸ درصد طی ۱۰ سال پایانی دوره پیش‌بینی (۲۰۴۵-۲۰۳۵) کاهش خواهد یافت.

پیچیدگی بحران انرژی در دو سال اخیر نشان داد جهان نیازمند «انرژی مقرون‌به‌صرفه»، «تضمین امنیت انرژی» و «کاهش انتشار کربن» است. در سنایوی پایه بر اساس قوانین موجود و اهداف اعلام‌شده اقلیمی کشورها با رویکرد تمرکز اولویت‌ها بر تأمین امنیت انرژی در سال‌های اول دوره پیش‌بینی و کاهش انتشار (و نه خالص انتشار صفر) در آخر دوره‌ پیش‌بینی، مفروضات سیاست‌گذاری انرژی در نظر گرفته شده است.

در این میان، تحولات و تکامل فناوری‌ نقش اساسی در شکل‌گیری چشم‌انداز انرژی در بلندمدت دارد. هیدروژن در دوران گذار انرژی می‌تواند به‌عنوان حامل انرژی ظهور کند و نوع هیدروژن (سبز یا آبی) توسعه داده شده، می‌تواند جایگزینی برای سوخت‌های فسیلی باشد.

پیش‌بینی تقاضای انرژی‌های اولیه جهان

پیش‌بینی می‌شود تقاضای انرژی جهان از ۲۹۱ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز (mboe/d) در سال ۲۰۲۲ به ۳۵۹ میلیون بشکه معادل نفت خام در روز در سال ۲۰۴۵ افزایش یابد. همه این افزایش مربوط به کشورهای در حال‌ توسعه است و انتظار می‌رود سهم این کشورها در تقاضای انرژی جهان طی دوره یادشده از ۶۳ درصد به ۷۰ درصد افزایش یابد.

با وجود رشد تجدیدپذیرها، سوخت‌های فسیلی با سهم ۶۹ درصد، همچنان سهم غالب را در ترکیب انرژی جهان در ۲۰۴۵ خواهد داشت، البته به‌دلیل جایگزینی زغال‌سنگ، این میزان حدود ۱۱ درصد کمتر از سال  ۲۰۲۲ خواهد بود. در سال ۲۰۴۵ نفت با ۲۹.۵ درصد، گازطبیعی با ۲۴.۲ درصد و زغال‌سنگ با ۱۵.۱ درصد بیشترین سهم را در تقاضای انرژی جهان خواهند داشت. سهم انرژی‌های تجدیدپذیر جدید شامل انرژی خورشیدی و باد از ۲.۷ درصد کنونی به ۱۱.۷ درصد در سال ۲۰۴۵ افزایش می‌یابد.

انتظار می‌رود تقاضای جهانی نفت در میان‌مدت حدود ۱۰.۶ میلیون بشکه در روز افزایش یابد و از ۹۹.۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ طی ۶ سال به سطح ۱۱۰.۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۸ برسد. بعد از این سال، رشد تقاضا به‌طور فزاینده‌ای کاهنده می‌شود و در سال ۲۰۴۰ تقاضای جهانی نفت به ۱۱۵.۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. در پنج‌ سال آخر دوره پیش‌بینی، رشد تقاضای جهانی نفت محدود بوده و تا سال ۲۰۴۵ به سطح ۱۱۶ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد که بیش از ۱۶ میلیون بشکه در روز بیشتر از سال ۲۰۲۲ خواهد بود.  

عرضه مایعات هیدروکربوری غیراوپک در میان‌مدت عمدتا به‌دلیل افزایش عرضه آمریکا، از ۶۵.۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ به ۷۲.۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۸ افزایش یابد، اما در بلندمدت، روند عرضه مایعات غیراوپک از اوایل دهه ۲۰۳۰ کاهشی خواهد شد و در سال ۲۰۴۵ به ۶۹.۹ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد. رشد عرضه در گویان، آرژانتین، کانادا و قزاقستان ادامه می‌یابد، اما برای جبران کاهش تولید غیراوپک در سایر کشورها کافی نیست.

پیش‌بینی می‌شود عرضه مایعات هیدروکربوری اوپک از ۳۴.۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ به حدود ۳۷.۷ میلیون بشکه در روز در اواخر دهه‌ی جاری برسد. با حداکثر شدن تولید غیراوپک، عرضه اوپک از سال ۲۰۳۰ روندی افزایشی می‌یابد و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۵ به ۴۶.۱ میلیون بشکه در روز افزایش ‌یابد. در نتیجه، سهم اوپک در بازار از ۳۴ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۴۰ درصد در سال ۲۰۴۵ افزایش خواهد یافت.

نیازهای سرمایه‌گذاری صنعت نفت جهان

هزینه‎‌های سرمایه‌ای مورد نیاز بخش بالادستی نفت جهان تا سال ۲۰۴۵ برای تأمین تقاضای پیش‌بینی شده نفت، ۱۱.۱ تریلیون دلار (به دلار ثابت سال ۲۰۲۳) برآورد می‌شود. نیازهای سرمایه‌گذاری بخش پایین‌دستی و میان‌دستی به‌ترتیب ۱.۶ و ۱.۲ تریلیون دلار خواهد بود. به این‌ ترتیب مجموع برآورد سرمایه‌گذاری مورد نیاز صنعت نفت جهان تا سال ۲۰۴۵ به ۱۴ تریلیون دلار می‌رسد که معادل متوسط سالانه ۶۰۹ میلیارد دلار است.

برآورد می‌شود ظرفیت پالایشی در میان‌مدت (تا سال ۲۰۲۸)، ۶.۶ میلیون بشکه در روز و تا سال ۲۰۴۵ حدود ۱۹.۲ میلیون بشکه در روز افزایش یابد و عمده‌ افزایش در کشورهای درحال‌توسعه به‌ویژه در خاورمیانه و آسیا ـ اقیانوسیه خواهد بود.

کل تجارت نفت خام و میعانات گازی از ۳۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ به ۴۵.۳ میلیون بشکه در روز تا سال ۲۰۴۵ افزایش می‌یابد. صادرات خاورمیانه طی این مدت از ۱۸.۳ به ۲۶ میلیون بشکه در روز می‌رسد. با توجه به رشد تقاضای قوی و کاهش عرضه داخلی، جریان نفت خام و میعانات گازی به آسیا ـ اقیانوسیه به‌شدت افزایش می‌یابد و از ۲۳ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ (سهم ۶۴ درصد) به ۳۲.۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۴۵ (سهم ۷۲ درصد) می‌رسد. خاورمیانه ۸۵ درصد آن را تأمین خواهد کرد.

چالش تغییر اقلیم، تبعات اقتصادی مرتبط همه‌گیری کووید ۱۹، بحران انرژی و تنش‌های ژئوپلیتیکی از جمله ‌عدم اطمینان‌های چشم‌انداز عرضه و تقاضای نفت است. تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۴۵ طبق «سناریوی فناوری پیشرفته»، حدود ۱۸ میلیون بشکه در روز کمتر از سناریوی پایه و طبق «سناریوی عدم مداخله»، ۶.۳ میلیون بشکه در روز بیشتر از سناریوی پایه برآورد می‌شود. به این ‌ترتیب، ۲۴.۳ میلیون بشکه در روز اختلاف (نااطمینانی) در برآورد تقاضای جهانی نفت تا سال ۲۰۴۵ بین دو سناریوی جایگزین وجود دارد.