به گزارش خبرنگار شانا، تا چند سال پیش فضای مناطق عملیاتی نفت و گاز کشور به‌طور کامل مردانه بود. در این مناطق که اغلب دورافتاده هم بودند، کمتر اتفاق می‌افتاد که زنان حضور داشته باشند و فعالیت آنها در صنعت نفت کشور به واحدهای ستادی محدود می‌شد.

هرچند در دهه‌های گذشته هر بار که دولت‌های جدید بر سر کار آمدند شعار حضور حداکثری زنان در پست‌های مدیریتی و اجرایی شنیده می‌شد، اما درعمل باز هم زنان موقعیت‌های پشت‌میزنشینی را به‌ دست می‌آوردند. این در حالی بود که در سال‌های گذشته، تحصیل زنان در رشته‌های مهندسی نفت افزایش قابل توجهی داشت، اما استعدادهای این عرصه، تنها به‌دلیل جنسیت خود نمی‌توانستند در مناطق عملیاتی به تولید نفت و ثروت در کشور کمک کنند.

ورود زنان به مدیریت اجرایی صنعت نفت در دولت سیزدهم

با روی کار آمدن دولت سیزدهم، زنان تا حدودی وارد عرصه عمل و اجرا در صنعت نفت ایران شدند و شعاری که دهه‌ها شنیده می‌شد، عملی شد.

در این میان، شرکت مهندسی و توسعه نفت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکت‌های عملیاتی شرکت ملی نفت ایران، فرصت حضور زنان به‌عنوان مدیران اجرایی در پروژه‌های نفتی را فراهم کرد تا در این زمینه پیشگام باشد.

نکته مهم آن است که مرجان محمدی به‌عنوان یکی از پیشتازان تغییر چهره مردانه صنعت نفت، پروژه‌ای را مدیریت و تکمیل کرده است که در ۲۲ سال گذشته و با تغییر سه پیمانکار پیشین به نتیجه نرسیده بود و توان و جسارت زن ایرانی را می‌طلبید تا آن را کامل کند.

افزایش ۴ میلیون بشکه‌ای ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام

آغاز ساخت مخازن راهبردی ذخیره‌سازی نفت خام گوره ۴۰ کیلومتر دورتر از بندر گناوه، که مرجان محمدی، مجری احداث آن است، به سال ۱۳۸۱ بازمی‌گردد. این طرح پس از گذشت ۲۲ سال آماده بهره‌برداری شده‌ و قرار است در ۶ مخزن بتنی که به‌صورت مدفون در زمین ساخته شده‌اند، ۴ میلیون بشکه نفت خام ذخیره شود.

ساخت این مخازن که از ابتدا با هدف ذخیره‌سازی نفت خام میدان‌های مشترک نفتی آغاز شد، شامل ۲ مخزن یک میلیون بشکه‌ای و ۴ مخزن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای برای انواع مختلف نفت خام است و با توجه به بتنی‌بودن جنس این مخازن، نخستین نمونه آن برای ذخیره‌سازی نفت‌ خام در کشور به‌ شمار می‌رود.

این مخازن اکنون مراحل نهایی آماده‌سازی برای دریافت نفت خام را می‌گذرانند و در آینده‌ای نزدیک ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام کشور ۴ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت.

با توجه به اهمیت این طرح و نزدیکی بهره‌برداری از آن بعد از ۲۲ سال، بازدیدی از این طرح انجام شد. در میانه اردیبهشت اگرچه هوای شرجی جنوب دلپذیر بود، اما بر فراز مخازن ذخیره‌سازی نفت خام که در دل زمین جا خوش کرده بودند، توفان گرد و خاک بیداد می‌کرد و حتی قدم‌گذاشتن روی زمین نیز مشکل بود.

کار اما لحظه‌ای متوقف نبود و توفان هم نتوانسته است خللی در اراده آهنین برای پیشرفت و ثروت‌آفرینی در صنعت نفت ایجاد کند. 

ایجاد ظرفیت جایگزین نفت خام در شرایط اضطراری تولید

مرجان محمدی، مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام در جریان این بازدید، با اشاره به اینکه طرح احداث این مخازن در چهارراه نفتی ایران اجرا می‌شود، گفت: این طرح با اهدافی مانند مدیریت بازار و کنترل نوسان‌های عرضه و تقاضای نفت، انعطاف‌پذیری در مدیریت تولید، ایجاد ظرفیت جایگزین در شرایط اضطرار مانند آسیب به خطوط لوله انتقال و تلمبه‌خانه‌ها، همچنین بروز شرایط حاد جوی در اسکله‌های بارگیری صادرات، ضمن رعایت الزام‌های پدافند غیرعامل تعریف شد.

وی با بیان اینکه این مخازن به‌صورت مکعبی‌شکل، بتنی و دفنی طراحی و اجرا شده‌اند و ظرفیت نفت‌گیری روزانه ۱۰۰ هزار بشکه‌ای در مخازن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای وجود دارد، افزود: همچنین امکان ذخیره‌سازی نفت در مخازن یک میلیون بشکه‌ای، روزانه ۲۰۰ هزار بشکه است و بر این اساس، درمجموع ظرفیت پرشدن مخازن حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز برآورد می‌شود و پنج روز زمان می‌برد تا این مخازن به‌طور کامل پر شود.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام با تأکید بر حفظ محیط‌ زیست در ساخت این مخازن ادامه داد: به‌منظور کاهش تأثیرات نشت احتمالی نفت از مخازن بتنی و به‌حداقل‌رساندن هدررفت نفت خام و جلوگیری از آلودگی‌­های محیط زیستی، لایه‌­ای از ژئوممبرین (ورقه‌های نازک و نفوذناپذیر که از مواد پلاستیکی یا لاستیکی ساخته و به‌عنوان عایق استفاده می‌شوند) دور مخازن در نظر گرفته شده است.

تضمین پایداری تولید نفت ایران در شرایط تحریم

محمدی تأکید کرد: یکی از اهدافی که برای طراحی این مخازن در نظر گرفته شده، تأمین پایداری تولید نفت و استمرار آن برای تأمین انرژی کشور است، زیرا در شرایط تحریم نیاز کشور برای ذخیره‌سازی نفت خام بیشتر می‌شود و این مخازن تا ۴ میلیون بشکه به ظرفیت ذخیره‌سازی کشور اضافه خواهند کرد.  

وی گفت: در شرایط غیرتحریم نیز در مواردی که مجبور به کاهش تکلیفی تولید نفت خام باشیم، برای استمرار زنجیره تولید و تثبیت آن، از این مخازن استفاده می‌شود.  

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام با اشاره به اینکه برای ساخت ۶ مخزن راهبردی ذخیره‌سازی نفت خام گوره از سال ۸۱ تاکنون بیش از ۸۰ میلیون یورو هزینه شده است، تصریح کرد: در دوره‌های گذشته برای ساخت این مخازن از اعتبارات داخلی شرکت ملی نفت هزینه شده است، اما اکنون  از منابع مربوط به بند «ق» تأمین اعتبار می‌شود.

محمدی ادامه داد: با بهره‌برداری از این مخازن و با توجه به هزینه‌ای که نفتکش‌های vlcc (نفتکش‌های پهن‌پیکر) برای ذخیره‌سازی نفت خام دارد، هر ماه بیش از ۸۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی برای کشور ایجاد می‌شود و حدود یک ماه بعد از بهره‌برداری از این مخازن، بازگشت سرمایه محقق خواهد شد.

شمارش معکوس برای افتتاح پروژه‌ای ۲۲ساله

وی با بیان اینکه تا پیش از دولت سیزدهم از این مخازن به‌دلیل طولانی‌شدن ساخت آن از موزه باستانی صنعت نفت یاد می‌شد، گفت: کمتر کسی فکر می‌کرد پس از گذشت بیش از ۲۰ سال و سنواتی‌بودن پروژه، به مرحله راه‌اندازی و بهره‌برداری برسیم.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام با تأکید بر اینکه در دولت‌های گذشته سه پیمانکار در این پروژه فعال بودند، اما ساخت این مخازن تکمیل نشد، بیان کرد: سال ۱۴۰۱ با روی کار آمدن دولت سیزدهم با توجه به شرایط تحریم و هزینه کشتی‌های vlcc برای ذخیره‌سازی نفت خام، تکمیل این پروژه در اولویت قرار گرفت و اکنون آماده دریافت نفت هستیم تا ۴ میلیون بشکه به ظرفیت ذخیره‌سازی نفت خام کشور اضافه شود.

محمدی ادامه داد: پیشرفت ساخت این مخازن در ابتدای دولت سیزدهم حدود ۷۰درصد و کار نیز از سال ۱۳۹۵به‌طور کامل متوقف شده بود. نکته مهم آن بود که به‌دلیل نیمه‌کاره و سنواتی‌ بودن پروژه، کار تکمیل سخت‌تر از آغاز پروژه تازه بود.

احیای ساخت مخازن ذخیره‌سازی نفت خام گوره

وی به سیلاب‌های متعدد در سال‌های اخیر و آبگرفتگی تجهیزات در این پروژه اشاره کرد و گفت: سیلاب سبب شده بود تجهیزاتی مانند پمپ‌های اصلی پروژه زیر گل و لای مدفون شوند و برای پاک‌سازی نیز امکان استفاده از تجهیزات مکانیکی وجود نداشت و به‌صورت دستی عملیات پاک‌سازی را انجام دادیم.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام با تأکید بر اینکه به‌دلیل متوقف‌بودن پروژه، با نبود قطعیت زیادی روبه‌رو بودیم، افزود: اگرچه خطوط لوله احداث شده بود، اما برای اطمینان باید دوباره تست می‌گرفتیم و در جریان بررسی‌ها با حجم زیاد گل و لای روبه‌رو بودیم.

محمدی احیای ساخت مخازن ذخیره‌سازی نفت خام گوره را مانند زنده‌کردن مرده دانست و ادامه داد: همه تجهیزات در این طرح اورهال شد.  

استفاده حداکثری از توان سازندگان ایرانی

وی با اشاره به اینکه در زمان آغاز اجرای این طرح در سال ۸۱ تحریم نبودیم و اغلب تجهیزات مورد نیاز مانند پمپ‌ها از سازندگان خارجی خریداری شده بود، تأکید کرد: با توجه به اینکه بیشتر این شرکت‌ها پس از تحریم از ایران خارج شده بودند، برای تعمیرات این تجهیزات با مشکل روبه‌رو بودیم. البته این تهدید به فرصت تبدیل شد و از توان سازندگان ایرانی بهره بردیم تا بازبینی تجهیزات را انجام دهند.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام دلیل سنواتی‌شدن ساخت این مخازن را در اولویت‌ نبودن توجه به افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی در کشور، همچنین انجام‌نشدن تعهدات پیمانکاران اعلام کرد و گفت: پیش از تحریم‌ها ایران برای فروش و صادرات نفت مانعی نداشت و ازاین‌رو برای ذخیره‌سازی نیز اقدامی انجام نداد. از سوی دیگر، پیمانکاران نیز با توجه به این موضوع، تعهدات خود را به‌درستی انجام ندادند و ساخت این مخازن طولانی شد.

سهم ۷۰درصدی تجهیزات ایرانی در ساخت مخازن گوره

محمدی تصریح کرد: تجهیزات نصب‌شده تا پیش از آغاز دوباره ساخت مخازن، خارجی هستند، اما خریدهای جدید اغلب ایرانی بودند. اگرچه طراحی اولیه ساخت این مخازن از سوی شرکت‌های خارجی انجام شد، اما مراحل ساخت و مهندسی آن به‌طور کامل ایرانی بوده و درمجموع حدود ۷۰درصد از ساخت مخازن راهبردی ذخیره‌سازی نفت، ایرانی است.

وی با تأکید بر اینکه فناوری استفاده از بتن در دنیا پیشرفت کرده است، اظهار کرد: در دنیا به‌سمت ساخت مخازن بتنی می‌روند، اما در ایران چون تجربه‌ای وجود ندارد ترجیح عموم این است که از مخازن فلزی استفاده شود. امیدواریم با بهره‌برداری این مخازن بتنی بتوانیم به‌سمت ساخت مخازن بتنی برویم، زیرا مخازن بتنی شرایط نگهداری و تعمیرات آسان‌تر و ارزان‌تری نسبت به مخازن فلزی دارند.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام ادامه داد: اکنون امکان ساخت این مخازن با طراحی و مهندسی ایرانی در هر نقطه از کشور وجود دارد.

محمدی تأکید کرد: در پروژه تکمیل مخازن ذخیره‌سازی نفت خام گوره با رعایت الزام‌های اچ‌اس‌ئی، یک میلیون نفر روز بدون حادثه به ثبت رسید.

دفاع از جایگاه زنان ایرانی در مدیریت اجرایی صنعت نفت

وی درباره سختی کار به‌عنوان مدیر زن در پروژه‌های صنعت نفت گفت: از ابتدای سابقه کار در صنعت نفت در پروژه‌ها حضور داشتم و برای آنکه شائبه‌ای مبنی بر ناتوانی مدیران زن پیش نیاید، حتی در موارد مشابه کمتر از مدیران مرد به مرخصی رفتم.

محمدی ادامه داد: همه پیمانکاران و مشاوران پروژه و حتی مدیران بالادستی برای من به‌عنوان یک زن تبعیضی قائل نیستند و مدیران زن و مرد به یک چشم دیده می‌شوند.

مجری طرح احداث مخازن راهبردی نفت خام در پایان یادآور شد: یکی از دلایلی که برخی سختی‌ها را تحمل کردم این بود که فضایی برای حضور بیشتر زنان در اجرا و مدیریت پروژه‌ها ایجاد شود و از جایگاه خانم‌ها در این عرصه دفاع کنم.