به گزارش شانا، اگرچه روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ به‌عنوان تاریخ رسمی حمله عراق به ایران و آغاز جنگ تحمیلی ثبت شده است، تحرکات عراق و عملیات مسلحانه و نامنظم این دولت علیه ایران از سال‌ها قبل آغاز شده بود و حزب بعث عراق از دهه ۱۳۴۰ دشمنی خود با ایران را علنی کرده بود. این حزب که سودای رهبری منطقه خلیج‌فارس را در سر داشت، با شعار «یک ملت عرب با یک مأموریت جاودانه» دفاع از ملت عرب را تبلیغ می‌کرد.
این حزب اعتقاد داشت مرزهای میان کشورهای عربی باید برداشته شود و بار دیگر ملت واحدی را تشکیل دهند و ایران مزاحم عملی‌شدن این برنامه بود.
آنچه خرابکاران به دنبالش بودند
اوایل دهه ۱۳۵۰، نیروهای عراق چند یورش مسلحانه در مرزهای غربی ایران ترتیب دادند. بااین‌حال، موازنه نسبی قوای دو کشور، مانع از اقدام جدی عراق علیه ایران می‌شد تا اینکه به‌زعم عراق، وقوع انقلاب اسلامی فرصتی تاریخی در اختیار این کشور قرار داد.
از همان نخستین ماه‌های پیروزی انقلاب اسلامی، تحرکات حزب بعث و هوادارانش در ایران شدت گرفت. عراق انواع سلاح‌ها را در مناطق غرب و جنوب غربی ایران در اختیار نیروهای همسو قرار داد. حزب بعث و سازمان استخبارات عراق آموزش و تجهیز خرابکاران را به عهده داشتند. خرابکاران که عمدتاً بمب‌گذار بودند، در عماره و خانقین آموزش می‌دیدند. شعبه حزب بعث در بصره نیز در یکی از پادگان‌ها، آموزش سیاسی ـ نظامی جوانان داوطلب را آغاز کرد. مقر اصلی تمام این شعبه‌ها در بغداد مستقر بود. این افراد پس از آموزش و تجهیز، از طریق دره بجیله که در ارتفاعات جبال حمرین قرار داشت، وارد خاک ایران می‌شدند. برای مثال، مسئول پاسداران قصرشیرین در دی ۱۳۵۸ اعلام کرد ۶ هزار نفر در عراق برای ایجاد آشوب در ایران تعلیم می‌بینند.
گروه‌های خرابکار با پشتیبانی کامل عراق، از فروردین ۱۳۵۸ تا آغاز رسمی جنگ در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، بیش از ۱۱۰ عملیات موفق و ناموفق خرابکارانه و بمب‌گذاری در خاک ایران انجام و سلسله انفجارهایی را در کوچه و بازار، خطوط لوله و تأسیسات نفت و گاز و راه‌آهن ترتیب دادند و بارها به نقاط مرزی و پاسگاه‌های ایران حمله کردند.
خسارت‌های ابتدایی جنگ که کمتر دیده شد
بااین‌حال، نوک پیکان بیشتر این حملات تأسیسات صنعت نفت ایران بود و عمده این خرابکاری‌ها در تأسیسات صنعت نفت انجام می‌شد که هدف اصلی، توقف تولید و صادرات نفت ایران بود. این در حالی بود که در سال ۱۳۵۸، عمده درآمد ایران از صادرات نفت تأمین می‌شد. همچنین، قیمت نفت که پس از پیروزی انقلاب شکوهمند ۱۳۵۷ ایران افزایش یافته بود، همچنان روند افزایشی داشت و عراق سودای دستیابی به این ثروت عظیم را نیز در سر داشت.
چهارشنبه سیاه در خرمشهر، نقطه عطفی در عملیات مسلحانه و خرابکارانه نیروهای وابسته به عراق بود. ۹ خرداد ۱۳۵۸، طی یک جنگ خیابانی میان اعضای جبهه خلق عرب مسلمان و نیروهای مردمی و دولتی، حدود ۵۰ نفر کشته و تعداد بیشتری زخمی شدند.
۲۴ خرداد نیز اولین و بزرگ‌ترین عملیات انفجاری نیروهای نفوذی در آبادان انجام شد. آن‌ها دو بمب در پالایشگاه آبادان و منطقه مسکونی بریم منفجر کردند. این انفجار خسارت زیادی در بخش پالایش به بار آورد و به شهادت و جراحت تعدادی از هم‌وطنان منجر شد. ۱۰ و ۱۱ مهر، مخازن نفتی اهواز با خمپاره، موشک و آرپی‌جی ۷ به آتش کشیده شد. انفجار ۱۸ آبان در دارخوین (جاده اهواز ـ آبادان) و سبزآب (واقع در جاده اهواز ـ اندیمشک) نفت‌رسانی به پالایشگاه را قطع کرد. نیروهای عراقی تلاش زیادی کردند که کنترل منابع نفتی و استخراج نفت در ایلام را به دست گیرند، اما موفق نشدند.
به‌تدریج، تعداد انفجارها و عملیات‌های خرابکاری افزایش یافت. ۱۸ دی، شرکت ایران ـ گاز در آبادان به آتش کشیده شد. این انفجار ۶ شهید و ۱۸ مجروح به دنبال داشت. روزهای شانزدهم، هفدهم و نوزدهم اسفند نیز انفجارهای زنجیره‌ای در جاده کوت عبدالله اهواز، شوش و خطوط لوله در خوزستان، انتقال نفت و گاز را برای چند روز مختل ساخت.
۱۶ فروردین ۱۳۵۹، صدام حسین آشکارا در قاب تلویزیونی ملی عراق به ملت ایران توهین و سوگند یاد کرد از ایرانیان انتقام خواهد گرفت. در این سخنرانی، او خرمشهر، آبادان و اهواز را بخشی از خاک عراق دانست و استراتژی آینده خود را ترسیم کرد. هم‌زمان، تلاش عراق برای خرابکاری در تأسیسات نفتی ایران شدت بیشتری گرفت.
۱۷ فروردین، لوله‌های نفت و گاز در ۴۳ کیلومتری آبادان منفجر شد که انتقال نفت خام از آغاجاری و آبادان را متوقف کرد. ۱۸ فروردین، ساعت یک و پنجاه دقیقه صبح، ۷۰ نفر از نیروهای عراقی با آرپی‌جی ۷ و خمپاره به تأسیسات نفتی نفت‌شهر حمله کردند و این منطقه نفتی را به آتش کشیدند، همچنین خرابکاران با حمله به خطوط لوله نفت و گاز آغاجاری به آبادان، بخش‌هایی از تأسیسات نفتی و تلمبه‌خانه را منفجر کردند. در نتیجه این خرابکاری، انتقال نفت از امیدیه به پالایشگاه تا ۲۵ فروردین قطع شد.
از سوی دیگر، با درگیرشدن ارتش و نیروی هوایی ایران در کودتای نافرجام نوژه (تیر ۱۳۵۹) و تحرکات ضدانقلاب در کردستان، تحرکات هوایی عراق در مرزهای غرب و جنوب غرب شدت گرفت و بیش از گذشته حریم هوایی ایران را نقض و به شهرهای مرزی ایران حمله کرد. هشت مرداد، تأسیسات نفتی نفت‌شهر توسط ارتش عراق بمباران شد.
دو روز بعد، خرابکاران تأسیسات نفتی دهلران را هدف قرار دادند و موجب تعطیلی آنجا شدند. از ۱۶ تا ۲۵ شهریور به‌صورت متناوب و طی عملیاتی زنجیره‌ای، لوله‌های گازرسانی پالایشگاه آبادان، خط لوله نفت آغاجاری و تأسیسات نفتی شوش منفجر شدند. این موارد تنها بخشی از سیر فعالیت‌های خرابکارانه نیروهای نفوذی عراق بود که درنهایت به تهاجم همه‌جانبه ارتش عراق به مرزهای هوایی و زمینی ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ انجامید. جنگی که آغاز شد تا هشت سال بعد ادامه یافت.
در طول این جنگ تحمیلی که هشت سال طول کشید، آسیب شدیدی به تأسیسات نفتی ایران وارد شد و پالایشگاه‌ها، مراکز بهره‌برداری، صادرات و انتقال نفت هدف موشک‌های عراق قرار گرفت و عوارض ناشی از آن تا سال‌ها پس از جنگ باقی ماند.
هفته‌نامه مشعل
نظر شما