اشاره: در اجرا و پیاده کردن طرح سامانه هوشمند سوخت، پیمانکاران، سازمانها و شرکتهای دولتی و خصوصی متعددی دست اندر کار بودند که هر یک بخشی از پازل این طرح عظیم ملی را کامل کردند.
در این میان، تولید و تطبیق دادهها و شخصیسازی آنها از سوی شرکتی به نام پژوهش و توسعه ناجی انجام میشد، شرکت پژوهش و توسعه ناجی وابسته به بنیاد تعاون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که با استفاده از آخرین فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی و با جذب نیروهای متخصص داخلی، در مسیر تحقق و استقرار دولت الکترونیک در کشور پیشتاز است.
سردار یزدانی؛ مدیرعامل این شرکت بهعنوان یکی از نمایندگان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در نشستهای مربوط به کارت سوخت بهطور فعال حضور داشت، به همین منظور درباره فعالیت شرکت پژوهش و توسعه ناجی در زمان ایجاد سامانه کارت هوشمند سوخت و سهمیهبندی بنزین، با وی گفتوگو کردهایم.
شانا: لطفا پیش از ورود به موضوع اصلی درباره سابقه تأسیس شرکت پژوهش و توسعه ناجی و مأموریتها و خدمات آْن توضیح دهید.
یزدانی: ناجا برای اینکه بتواند از ظرفیتهای فناوری اطلاعات استفاده و سامانههای خود را با استفاده از همه ظرفیتهای موجود در کشور بهروز کند تا خدمات بهتری به مردم ارائه دهد، شرکت پژوهش و توسعه ناجی را در سال 1379 تأسیس کرده است.
شرکت پژوهش و توسعه ناجی در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT) درگاه ورودی و خروجی نیروی انتظامی (ناجا) به شمار میرود، یکی از فلسفههای وجودی این شرکت این است که اگر ناجا خواست با سازمانی از بیرون مجموعه خود ارتباط برقرار کند، از طریق این شرکت این کار انجام میشود.
ناجا شاید تنها سازمان کشوری باشد که حدود 80 درصد از مأموریتها و خدمات خود را در بستر فناوری اطلاعات به مردم سرویس می دهد، ناجا به دلیل گستردگی خود در سطح کشور و تنوع فعالیتهایش، جز تأسیس این شرکت تخصصی برای خدمترسانی مطلوب به مردم راه دیگری نداشته است.
هم اکنون حدود 140 سامانه نرم افزاری در کشور فعال است که از سوی شرکت پژوهش و توسعه ناجی تولید و مستقر شده است و پشتیبانی میشود که یکی از از آنها سامانه کارت هوشمند سوخت است.
ناجا به علت مسائل امنیتی و ایمنی کارهای خود را بر روی شبکه اینترانت داخلی خود انجام میدهد، هم اکنون نیز اگر شما به دفاتر پلیس + 10 که یکی از زیرمجموعههای شرکت پژوهش و توسعه ناجی در خدماترسانی است، مراجعه کنید، این دفاتر بیش از 20 نوع خدمت را روی همین شبکه ظرف مدت یک هفته به شما ارائه میدهند.
یزدانی: پروژه کارت هوشمند سوخت از سال 1384 در شرکت پژوهش و توسعه ناجی مطرح شد و یکی از محورهای اصلی این کار تأیید و تصدیق اطلاعاتی بود که باید کارتهای هوشمند سوخت بر مبنای آنها صادر و به مردم تحویل میشد، از این رو این شرکت بهعنوان نماینده ناجا به یکی از پیمانکاران اصلی در این پروژه تبدیل شد.
البته پیگیری اجرای این پروژه در سال 1385 قوت گرفت و از اواخر این سال، کار با جدیت آغاز و سرانجام در 6 تیرماه 1386 عملیاتی شد.
یزدانی: کارت هوشمند سوخت باید به وسیله نقلیه اختصاص پیدا کند که تنها مرجع ذیصلاحی که میتواند اصالت این امر را تأیید کند، ناجاست، از این رو شرکت پژوهش و توسعه ناجی به منظور دادهآزمایی و استخراج اطلاعات صحیح و دقیق برای راهاندازی سامانه کارت هوشمند سوخت با وزارت نفت و سایر نهادهای مربوط همکاری کرد.
یزدانی: این موضوع برای پلیس موضوع تازهای نبود و نیست، زیرا هماکنون نیز بیش از 130 سامانه میان دفاتر و پاسگاههای پلیس فعال است و همگی با هم ارتباط دارند و ما با استفاده از این زیرساختها، سالها است که به مردم خدمات ارائه میکنیم، بنابراین به مشکلات حین کار عادت کردهایم.
البته موضوعهایی که پلیس در سالهای گذشته با آن سر و کار داشته است، بیشتر درون سازمانی بوده است، اما پروژه کارتهای هوشمند سوخت، موضوعی برون سازمانی و چند وجهی بود که سازمانها و نهادهای مختلفی همچون وزارت نفت، وزارت ارتباطات، وزارت صنایع و معادن، شرکت پست، شرکت مخابرات و ... در آن شرکت داشتند که نکته چشمگیری که اجرای این طرح چند وجهی به یاد دارم همدلی میان دستگاههای اجرایی مختلف بود.
یزدانی: در سال 1360 دولت برای حفظ مدیرت و کنترل خود در عرضه سوخت، در میان مردم کوپن بنزین توزیع کرد، با توجه به برخی مشکلات و ناهماهنگیها و بیشتر از همه بهعلت شرایط جنگی کشور، توزیع کوپن به درستی انجام نمیشد، به خاطر دارم که مهندس سیدناصر سجادی؛ در یکی از جلسات کارت سوخت، در آسیبشناسی بنزین کوپنی، یادآوری کرد که در آن زمان برای یک خودرو 13 بار کوپن صادر شده بود که این از پر نقص بودن سیستم توزیع بنزین با کوپن حکایت دارد.
از این رو اجرای این طرح در این سطح، یک پروژه سنگین و با ابعاد مختلف بود و وزارت نفت باید بیش از هشت موضوع را بهطور همزمان دنبال میکرد؛ از آمادهسازی زیرساختها در جایگاهها گرفته تا بحثهای کلان نرمافزاری و سختافزاری باید ایجاد میشد تا این کار به سرانجام برسد.
یزدانی: با در نظر گرفتن حساسیت طرح برای کشور و با توجه به فشاری که دولت برای اجرای این پروژه به ما وارد میکرد، به جرأت میتوان گفت کار 2 ساله را در کمتر از 6 ماه اجرا کردیم و به پایان رساندیم.
در همین ساختمانی که شما برای مصاحبه با بنده آمدهاید، جلساتی با موضوعات مختلف میان نمایندگان دستگاههای ذیربط از ساعت چهار بعد از ظهرآغاز میشد و تا ساعت 10 شب ادامه پیدا میکرد.
به خاطر دارم که بنده ظرف مدت 24 ساعت در همین شرکت 50 نفر نیرو استخدام کردم. زمانی رسید که در این مجموعه، فقط برای اجرای پروژه کارت سوخت 150 نفر نیرو بهطور همزمان، آن هم برای بیش از یک سال مشغول به کار بودند و این موارد از اضطراب و حساسیت بالا برای اجرا کار حکایت داشت.
یزدانی: بله، بر اساس توافقهایی که با وزارت نفت داریم، هماکنون برای بهروزرسانی اطلاعات و صدور کارتهای جدید سوخت، شرکت پژوهش و توسعه ناجی، کماکان فعالیت و خدماتی را ارائه میکند که البته این خدماترسانی و پشتیبانی، عرض و طول زمان آغاز اجرای پروژه را ندارد و در بخشی از این ساختمان با فعالیت عده کمی از کارکنان شرکت انجام میشود. البته این را هم در نظر داشته باشید که این خدماترسانی تنها بخش کوچکی از فعالیتهای متعدد شرکت پژوهش و توسعه ناجی است.
عملا محور کار شرکت پژوهش و توسعه ناجی در اجرای طرح کارت هوشمند سوخت ارائه اطلاعات و دادهها بود. هماکنون نیز اطلاعات اشخاص و خودروهایشان به شیراز فرستاده میشود و آنجا در شرکت صنایع قطعات شیراز، کارت سوخت مربوط به این اطلاعات را شخصیسازی و دوباره برای ما ارسال میکنند؛ در شرکت پژوهش و توسعه ناجی هم پس از پاکت کردن کارتها، آنها را از طریق پست به نشانی صاحبان آنها میفرستیم.
یزدانی: خیر، توجه داشته باشید که طرح یکسانسازی و شخصیسازی پلاک خودروهای کشور در سال 1382 مطرح شد و از همان زمان با طراحی پلاکهای ایران، تعویض پلاکها را آغاز کردیم، در آغاز اجرای این طرح، مردم برای این کار، آنچنان تمایلی نداشتند، اما به دلیل اجرای طرح کارت هوشمند سوخت، مردم مجبور شدند به هشدارهای پلیس برای تعویض پلاکهای خود جدیتر توجه کنند و در سالهای 1385 و 1386 برای ما اوج کار تعویض پلاک بود، به زبان دیگر، کارت هوشمند سوخت کاتالیزوری برای تعویض پلاک بود.
پیش از پلاک ایران، نقل و انتقال مالکیت بسیاری از خودروها بهصورت قولنامهای انجام میشد، اما با توجه به اینکه هماکنون پلاک به نام فرد صادر میشود، مردم چارهای جز تعویض پلاک ندارند، زیرا اگر این کار نشود، هر اتفاقی رخ دهد، مسئولیتش به گردن صاحب پلاک است.
یزدانی: شاید محوریترین چالش آن روز ما به روز نبودن دادهها و اطلاعاتمان بود و این امر موجب شد حدود 2 میلیون کارت هوشمند سوخت به نشانیهای اشتباهی فرستاده شود یا اصلا پست نشود. به یاد دارم گاهی میشد روزانه ما 200 هزار کارت هوشمند سوخت را پاکتگذاری میکردیم و به پست تحویل میدادیم تا به دست مردم برسد.
اگر خاطرتان باشد در آن زمان جلوی دفاتر پست مناطق در استانهای مختلف، صفهای طولانی تشکیل میشد، چون پست توان ارسال این میزان پاکت را نداشت.
یزدانی: در آن زمان نزدیک به 9 میلیون خودرو و هفت میلیون موتور سیکلت در کشور تردد میکرد و یکی از مشکلات اساسی ما به گردآوری اطلاعات موتورسیکلتها مربوط میشد، زیرا این وسایل نقلیه هیچ هویتی نداشتند و هنوز طرح تعویض پلاک برای آنها اجرا نشده بود.
بر همین اساس، یکی از اقدامات مهم نیروی انتظامی در ساماندهی وسایل نقلیه، فراخوان راکبان موتورسیکلتها برای دریافت کارت سوخت بود. به خاطر دارم در فراخوانی که انجام دادیم، بیش از چهار میلیون نفر از طریق پاسگاهها و کلانتریها ثبت نام کردند و از این طریق بانک اطلاعاتی موتورسیکلتها در کشور ایجاد شود.
یزدانی: هماکنون 15 میلیون خودرو و حدود 6 میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارد که اطلاعاتشان در سامانه هوشمند سوخت ثبت و برای آنها کارت سوخت تولید و صادر شده است. وظیفه شرکت پژوهش و توسعه ناجی هماکنون صدور کارت هوشمند سوخت برای خودروهای جدید و صدور و تعویض کارتهای المثنی به هر دلیلی است.
مرکز تمامی اطلاعات کارتهای هوشمند سوخت خودروها و موتور سیکلت های کشور در شرکت پژوهش و توسعه ناجی با ضریب اطمینان بالا قرار دارد.
یزدانی: به خاطر دارید که سال گذشته که به سایتهای وزارت نفت حمله سایبری شد، این در حالی است که خوشبختانه با توجه به فعالیت در شبکه داخلی اینترانت و وجود لایههای امنیتی مختلف، تاکنون هیچ گونه حملهای به بانک اطلاعاتی شرکت پژوهش و توسعه ناجی نشده است، هرچند تاکنون برای سرقت این اطلاعات بارها به این شرکت حمله سایبری شده، اما این حملهها با تلاش نیروهای متخصص این مرکز ناکام مانده است. به جرأت میتوانم بگویم که یکی از امن ترین و ایمنترین بخش ها در فضای تبادل اطلاعاتی ایران (شرکت پژوهش و توسعه ناجی) در اختیار دارد.
یزدانی: این که توانستیم در کشوری که متأسفانه کار گروهی سابقه چندانی ندارد، پروژهای در این حجم را با همکاری سایر سازمانها اجرا کنیم، واقعا کار بزرگ و سنگینی بود، اگرچه پس از اجرا، کار سازمانهای نظارتی ما و همکارانمان در وزارت نفت آزار داد.
یزدانی: تصمیم جدی نظام، مجلس و دولت به اجرای طرح کارت هوشمند سوخت، و همکاریهای ویژه شخص رئیسجمهوری و مجموعه مسئولان در ریاست جمهوری و دیگر نهادها، اجرای این پروژه را میسر کرد. به نظر من حضور مدیر توانمندی مانند مهندس نعمت زاده موجب شد این کار به نتیجه برسد، زیرا اجرای این پروژه به یک مدیر توانمند نیاز داشت که وی از ویژگیهای چنین مدیری برخوردار بود، به همین دلیل برگزاری همه نشستها و تصمیمگیریها با حضور ایشان انجام میشد.
یزدانی: ایشان نیز همیشه تأکیدشان بر بکارگیری همه ظرفیتهای پلیس برای اجرای این پروژه بود و هر جا که نیاز بود، حضوری فعال داشتند، چون این موضوع ملی بود و هر یک از مسئولان در سطح و حوزه اختیارات خودش، همه همت و توان خود را به کار میگرفتند.
مینفریمهایی که در آن زمان وجود داشت، از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در مرکز آمار ایران مستقر شده بود و از آنها حوزه بررسی دادههای آماری استفاده میشد؛ در آن زمان مینفریمها اجارهای و متعلق به شرکت دادهپردازی (بهعنوان نماینده شرکت آمریکایی IBM در ایران) بود، ماهانه 500 هزار تا یک میلیون تومان از ایران دریافت میکردند.
به یاد دارم که سپاه در دوران جنگ تحمیلی از این مینفریمها در حوزههای اطلاعاتی استفاده میکرد؛ بعضی از این مینفریمها هم در صنعت نفت خوزستان بود که سپاه از آنها هم در طول جنگ تحمیلی بهرهبرداری کرد. این را هم بدانید بد نیست که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نخستین نهادی بود سیستم حقوقی پرسنلش در این مینفریمها محاسبه و پرداخت میشد.
نظر شما