دفتر محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در طبقه هفتم دبیرخانه این سازمان با قالیچه ایرانی فرش شده است. پرچم هر ١٤ کشور عضو را روی میز کناری اتاقش قرار داده و از تلویزیون مدام اخبار را دنبال می‌کند. بارکیندو، دبیرکل نیجریه‌ای سازمانی است که در ماه گذشته میلادی (اوت) ٣٢ میلیون و ٧٥٥ هزار بشکه در روز، نفت خام تولید کرده‌اند. سازمانی که آذرماه پارسال (٣٠ نوامبر ٢٠١٦) پس از چند سال، سرانجام متحد شد و ضمن موافقت با کاهش روزانه تولید یک میلیون و ٢٠٠ هزار بشکه‌ای، متعهد شد که تولید خود را تا حد ٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز نگه دارد. اعضای اوپک ماه گذشته حدود ٩٤ درصد به برنامه کاهش عرضه نفت پایبند بوده‌اند. این ١٤ کشور عضو اوپک با همکاری کشورهای غیرعضو این سازمان به رهبری روسیه، توانسته‌اند از کاهش قیمت نفت جلوگیری کنند. شاخص نفت خام برنت، عصر روز چهارشنبه (29 شهریورماه) ٥٥ دلار و ٩٧ سنت برای هر بشکه معامله شد. قرار است روز جمعه وزیران نفت و انرژی عربستان، روسیه، کویت، الجزایر، عمان و ونزوئلا به همراه دبیرکل اوپک، در نشست کمیته وزارتی نظارت بر برنامه کاهش عرضه نفت اوپک و غیر اوپک (JMMC) در وین گردهم بیایند تا میزان پایبندی کشورها به تعهد کاهش عرضه نفت را ارزیابی و تحولات بازار نفت را رصد کنند؛ بازاری که به دلیل افزایش تقاضا، از سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آن کاسته شده است. به همین دلیل است که کارشناسان، روند قیمت نفت را صعودی ارزیابی می‌کنند. این روند، کشورهای عضو و غیر عضو اوپک را به تمدید توافق کاهش تولید نفت، بعد از مارس ٢٠١٨ ترغیب کرده است. بارکیندو، یکی از معماران اصلی توافق اوپک و غیر اوپک بود.وی حالا دوباره روزهای شلوغی را می‌گذراند.
سه روز پیش از نشست وزارتی کمیته رصد و نظارت اوپکی‌ها و غیر اوپکی‌ها (JMMC)، آقای دبیرکل با مهربانی جلسه‌اش را ٣٠ دقیقه جابه‌جا می‌کند تا مصاحبه‌مان انجام شود. در روزی که دبیرخانه بسیار شلوغ است و همه کارشناسان و مدیران، خود را برای جلسه وزارتی روز جمعه آماده می‌کنند. مصاحبه با دبیرکل اوپک دشوار است، زیرا وی در مواجهه با هر سوال باید موضعی بگیرد که مورد پذیرش ١٤ کشور عضو این سازمان باشد و تو نباید سوال‌هایی بپرسی که پاسخش خاصیتی ندارد. بارکیندو خبره است. وی در دوره یکساله حضورش در دبیرخانه اوپک توانسته وحدت این سازمان را به نمایش بگذارد و غیراوپکیها را هم با این نهاد بین المللی همراه کند. هر چند نباید عامل مهمی به نام کاهش قیمت نفت و فشار آن بر بودجه کشورهای تولیدکننده نفت را برای شکل‌دهی به این وحدت و تفاهم فراموش کرد. در دوره دبیرکلی آقای بارکیندو، همچنین تغییر در نحوه اداره دبیرخانه اوپک را هم می‌توان به وضوح دید. از ساختاری خشک در دوره دبیرکل پیشین تا سازمانی منعطف در دوره کنونی. وقتی بهانه‌ای برای یک شام رسمی پیش بیاید، آقای دبیرکل، حتی کارمندان ارشد پیشین دبیرخانه را دور میز دعوت می‌کند، می‌ایستد و دبیرخانه اوپک را به یک «خانواده» تشبیه می‌کند. با تاکید بر اینکه آنها هنوز جزیی از خانواده این سازمان هستند.
حالا هفت روز است که از پنجاه و هفتمین سالروز تاسیس اوپک گذشته است. پیش از ورود به اتاق دبیرکل اوپک، فرش زیبای ایرانی که در سالن انتظار پهن شده است توجه‌‌ام را جلب می‌کند. سه تابلوی عکس از کشور لیبی هم روی دیوار نصب شده است. وارد اتاق که می‌شوم آقای دبیرکل، لیوان بزرگ قهوه‌اش را بر می‌دارد، طول فرش ایرانی داخل دفتر کارش را طی می‌کند و به استقبال می‌آید تا روی مبل‌های راحتی بنشینیم. می‌پرسم خوشحالید که تدبیر وزیران اوپک جواب داده و قیمت نفت برنت از ٥٥ دلار برای هر بشکه عبور کرده است؟ می‌گوید: «اوپک محدوده خاصی برای قیمت نفت در نظر نمی‌گیرد.» در این مصاحبه، هم از احتمال تمدید توافق اوپک برای پس از مارس ٢٠١٨ سوال می‌کنم و هم از آقای بارکیندو می‌خواهم نظرش را درباره میزان همکاری غیر اوپکی‌ها در طول دوره توافق کاهش تولید تصریح کند. به ماجرای قطر و عربستان که می‌رسیم، تاکید می‌کند که منطقه خاورمیانه مهم است و توضیحاتی می‌دهد که برای اطلاع از آن باید مصاحبه را بخوانید. در مصاحبه اختصاصی‌ام با دبیرکل اوپک همچنین درباره وضع اوپک، تولیدکنندگان نفت شیل و آینده انرژی‌های تجدید پذیر سوال پرسیدم و وقتی به همکاری وی و غیر اوپک به رهبری روسیه رسیدم آقای دبیرکل موضعی گرفت که خواندنی است.
آقای دبیرکل، اکنون که با شما صحبت می‌کنم قیمت هر بشکه نفت برنت، به بالاتر از ٥٥ دلار برای هر بشکه رسیده است. محدوده‌ای که وزیران اوپک در مصاحبه‌های خود برای قیمت نفت تعیین کرده بودند ٥٠ تا ٥٥ دلار بود. اکنون خوشحالید که قیمت نفت از این محدوده هم عبور کرده است؟
همان‌طور که می‌دانید اوپک، بر اساس سیاست‌هایش، سقف مشخصی برای قیمت نفت تعیین نمی‌کند. ما همیشه سعی داشتیم تا تصمیم‌های خود را براساس بنیادهای بازار (عرضه و تقاضا) اتخاذ کنیم و یکی از آن مسائل بنیادین، میزان ذخیره‌سازی‌ها نفت است. این موضوع (ذخیره‌سازی‌ها) در دو تا سه سال گذشته به بازار نفت فشار آورده بود. اما هم‌اکنون خوشحالم که به اطلاع شما برسانم ما در مسیر ایجاد توازن دوباره در بازار نفت حرکت می‌کنیم و سعی داریم تا با شتاب در کاهش میزان ذخیره‌سازی‌ها، مقدار آنها را به سطح میانگین در پنج سال گذشته برگردانیم.
تحولات یک سال گذشته به ویژه در زمینه ترمیم قیمت نفت نشان داد که رابطه اوپک با کشورهای غیرعضو اوپک، به ویژه روسیه، به طرز محسوسی نسبت به سال‌های پیش بهتر شده است. نظرتان درباره ادامه این همکاری چیست؟ فکر می‌کنید این همکاری ادامه می‌یابد؟
این پرسش مهمی است. بدون شک رابطه ما با کشورهای غیر عضو اوپک به رهبری روسیه طی سال‌های گذشته دستخوش تغییر بوده است. هم اکنون و از زمان تصویب تفاهمنامه همکاری مان در ١٠ دسامبر پارسال، ما رابطه‌ای پربار‌و سازنده با آنها (غیراوپکیها به رهبری روسیه) داشته‌ایم. این آرزوی ماست که رابطه بین اوپک و غیر اوپکی‌ها به رهبری روسیه بر پایه‌ای محکم نهادینه شود زیرا ثبات این رابطه به نفع کشورهای تولیدکننده نفت و هم کشورهای مصرف‌کننده خواهد بود.
آقای بارکیندو، وزیران اوپک و غیراوپک یک بار توافق 6ماهه کاهش روزانه یک میلیون و 800 هزار بشکه‌ای نفت خود را برای ٩ ماه و تا مارس ٢٠١٨ تمدید کرده‌اند. با توجه به برخی اظهارنظرها که این روزها مطرح می‌شود، فکر می‌کنید اوپک و غیراوپک این آمادگی را دارند تا این توافق را برای سه ماه دیگر یا تا پایان سال ٢٠١٨ تمدید کنند؟
در آخرین نشست مشترک کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در 25 ماه مه در وین تصمیم گرفته شد توافق کاهش تولید نفت، تا سه ماه نخست سال ٢٠١٨ تمدید شود. هم اکنون مذاکرات و مشورت‌ها برای اینکه ببینیم پس از ۲۵ مارس ٢٠١٨ چه اتفاقی باید بیفتد در حال انجام است. همان‌طور که گفتم بحث‌ها در باره مدیریت تولید پس از مارس ٢٠١٨ در جریان است. پیشنهاد من به شما نیز این است که صبور باشید. در ۳۰ نوامبر دوباره در باره این مسئله بحث و گفت‌وگو خواهیم کرد و تصمیم نهایی مشخص می‌شود.
روند افزایشی تولید نفت شیل در امریکا، از مسائل مهم تاثیرگذار در بازار نفت است. یک روز در همین اوپک شاهد بودم که برخی وزیران دیدگاه‌شان این بود که اوپک تولید نفت خود را کاهش ندهد تا ادامه روند کاهشی قیمت نفت، مقادیر زیادی از تولید نفت شیل را غیر اقتصادی کند. اما می‌بینیم که پس از کاهش مقطعی ٣٠٠ هزار بشکه‌ای شیل اویل‌ها، تولید نفت غیر متعارف دوباره ٥٠٠ هزار بشکه افزایش یافته است در حالی که پیش‌بینی تولید آن برای سال آینده هم افزایشی است. به نظر شما تولید نفت شیل از این پس با قیمت‌های کنونی نفت هم افزایش خواهد یافت؟
تصمیم‌گیری در باره دیگر تولیدکنندگان نفت برعهده اوپک نیست، حالا می‌خواهد در باره تولیدکنندگان نفت شیل باشد یا تولیدکنندگان نفت‌های غیرمتعارف دیگر. ما سازمانی بین دولتی هستیم با تعاریف خاص خود که ایجاد ثبات در بازار نفت و همچنین تضمین امنیت عرضه نفت برای مصرف‌کننده از اصول ماست. تولیدکنندگان نفت شیل در بخش مهمی از زنجیره عرضه قرار گرفته‌اند و برای سهامداران اهمیت ویژه‌ای دارند. آنها با استفاده بهینه از فناوری، روش‌های تازه مدیریتی و برخی دلایل دیگر توانسته‌اند انقلاب شیل را در امریکا به وجود بیاورند. به ویژه در دوره‌ای که به دلایلی، کمبود عرضه در جهان احساس می‌شد. همان‌طور که می‌دانید ما به‌عنوان اوپک برای نخستین بار از تولیدکنندگان نفت شیل و نفت سخت (Tight) ایالات متحده دعوت کردیم تا درباره موضوع‌هایی که می‌توانیم، گفت‌وگو کنیم. با تصمیم هیئت‌مدیره و بر اساس کنفرانس وزیران با آنها نشست‌های متعددی برگزار کردیم و به بحث و گفت‌وگو پرداختیم. اذعان می‌کنم که بین دو گروه که تا پیش از این هیچ‌گونه مکالمه و تبادلی نداشتند، نشست خوبی برگزار شد. به مرحله‌ای هم رسیدیم که برای ادامه گفت‌وگوها توافق کردیم.
آقای بارکیندو، به‌طورکلی جنابعالی تولید شیل اویل‌ها را برای اوپک یک تهدید بالقوه می‌دانید؟
در بازاری که روزانه ۹۵ تا ۹۷ میلیون بشکه نفت می‌خواهد ما همه تولیدکنندگان نفت هستیم. این بازار جهانی بزرگی است و تولیدکنندگان نفت، چه سنتی و چه نامتعارف، باید در صنعت نفت سرمایه‌گذاری کنند تا نه تنها بتوانند به نیاز رو به رشد امروز پاسخ دهند بلکه چشمی به نیاز آینده نزدیک و دور هم داشته باشند. بنابراین، ما تولیدکنندگان خارج از اوپک را تهدیدی نمی‌دانیم زیرا بازار نفت، بازار وسیعی است و هر یک از ما مسئولیتی در قبال تامین نیاز این بازار داریم و باید امنیت و تداوم عرضه برای مصرف‌کننده‌ها در سراسر جهان را تضمین کنیم. موضوعی که ما از آن استقبال کرده‌ایم، ایجاد گفتمان است. ما به دنبال همه تولیدکنندگان هستیم. امضای تفاهمنامه همکاری بین اعضای اوپک و غیراوپکیها در دسامبر پارسال پیرو همین تصمیم بوده است. هنوز هم درها به روی تولیدکنندگان دیگر برای پیوستن به برنامه جهانی کاهش عرضه باز است. در باره تولیدکنندگان نفت شیل هم باید بگویم که ما با دعوت از آنها برای گفت‌وگو و ایجاد زمینه‌های ارتباط یخ‌ها را آب کرده‌ایم و آنها نیز با درخواست ادامه گفت‌وگوها به ما پاسخ مثبت داده‌اند.
در یک نگاه بلندمدت فکر می‌کنید سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از بازار انرژی چقدر خواهد بود؟
در انتقال جهانی انرژی، انتظار می‌رود تا روند روبه رشد انرژی‌های تجدیدپذیر ادامه یابد و بتوانند پاسخگوی تقاضای روز افزون انرژی باشند. اجرایی شدن توافق پاریس، به این روند شتاب بخشیده است. کشورهای سردمدار سرمایه‌گذاری در این صنعت از کشورهای شرکت‌کننده در توافق پاریس انتظار دارند به تعهدهای خود عمل کنند، اما با نگاهی به آینده نزدیک و دور می‌توان گفت که انرژی‌های تجدیدپذیر هنوز به آینده تعلق دارند. روند پیشرفت آنها کند بوده و مستلزم سرمایه‌گذاری‌های عظیم، سوپسیت‌های کلان و برخورد‌های ترجیحی هستند تا بتوانند در تلاطم بازار دوام بیاورند. پس همزمان با ارتقای انرژی‌های تجدیدپذیر به صورتی متعادل، کماکان تمرکز اصلی باید بر نفت سنتی باشد. باید بتوانیم یکپارچگی زیست محیطی و اعتبارات محیطی نفت را با استفاده از فناوری برای برطرف کردن محدودیت‌های رو به رشد سوخت‌های فسیلی بهبود بخشیم.
پارسال در حاشیه نشست فوق‌العاده اوپک در الجزایر از نزدیک شاهد بودم که یخ روابط عمومی ایران و عربستان آب شد. امسال دیدیم که ایرانیان دوباره به حج رفتند. آقای دبیرکل، شما فکر می‌کنید روابط تیره قطر و سعودی در بستر تعاملات درون اوپک نرم‌تر شود؟
نه‌تنها برای ما که اعضای قدیمی در اوپک هستیم، بلکه برای همه دنیا، نگه داشتن صلح و امنیت در منطقه (خاورمیانه) از اولویت‌هاست زیرا موقعیت منطقه خاورمیانه بسیار ویژه است. من خوشحالم که رهبران منطقه هم اکنون همه تلاش خود را برای برطرف کردن همه اختلاف‌ها و چالش‌های کشورهای منطقه انجام می‌دهند تا صلح و ثبات منطقه در آینده نزدیک و دور تامین شود. منطقه خاورمیانه، یکی از مهم‌ترین مناطق در جهان است و نظر همه کشورها به دلایل مختلفی به این منطقه معطوف است. من مطمئنم همه مشکلات موجود در خاورمیانه با تلاش‌های جمعی رهبران کشورهای منطقه حل خواهند شد.
آقای دبیرکل، خوب است همین جا بپرسم که به نظرتان ریشه همکاری کشورها در اوپک با وجود اختلافات‌شان چیست؟ و چطور می‌توان آن را تعمیم داد؟
اوپک سازمانی پربرکت و قدیمی است. از ۵۷ سال پیش که به وجود آمده در حال تکامل بوده و با توجه به اصول خود، جمع مورد توجهی را خلق کرده است. اوپک در این ۵۷ سال، مشکلات و مسائل مختلف را پشت سر گذاشته و توانسته است با وجود تمام مشکلات و اختلافات که یک یا چند کشور با یکدیگر داشته‌اند کار خود را با توجه به مصالح خود و اعضایش انجام دهد و این برای کشورهای عضو ستودنی است. بر این اساس و در وضع کنونی، به رفع اختلاف‌ها بین دو یا چند کشور هر چه که باشد امیدواریم. اوپک از این اختلاف‌ها مصون خواهد بود و بر اساس اصول مشخص خود به کارش ادامه می‌دهد.
پایبندی کشورهای عضو اوپک به توافق کاهش تولید، در ماه گذشته بیش از ٩٤ درصد بود. ماه قبل‌تر از آن بیش از ١٠٠ درصد. آنها نشان دادند با همکاری‌شان می‌توانند به خواسته‌شان برسند. حالا برنامه بعدی چیست؟ رسیدن به چه قیمت‌هایی مدنظر است؟
ما از همکاری میان اعضای اوپک و همین‌طور مشارکت غیراوپکیها برای اجرا و عملی شدن توافق‌نامه بسیار خرسندیم. چنین میزان همکاری و تعهد بی‌سابقه بوده است. در تاریخ نفت، این نخستین بار است که ٢٤ کشور اوپک و غیرعضو این سازمان تنها بر سر مدیریت تولید به عدد مشخص و زمان‌بندی خاصی رسیده‌اند، بلکه بر سر تشکیل زیرگروهی که بر روند اجرایی شدن توافق‌نامه نظارت می‌کند هم اتفاق‌نظر داشته‌اند تا روند انجام آن به راحتی صورت گیرد. این کار از زمان اجرای موافقت‌نامه از ژانویه عالی انجام شد. کمیته تکنیکی مشترک که زیر نظر کمیته نظارت مشترک وزیران عمل می‌کند به دبیرخانه آمد تا اعداد مربوط به ماه اوت را بررسی کند و برای نشست روز جمعه (31 شهریورماه) کمیته وزارتی نظارت بر توافق جهانی کاهش عرضه آمادگی‌های لازم را به وجود آورد. تا اینجا که اوضاع به خوبی پیش رفته است. سازوکار به‌کار گرفته شده پاسخگوی نیازها بوده و کشورهای عضو و شرکت‌کننده هم به تعهدهای خود پایبند بوده‌اند. از این رو می‌توانیم به خود ببالیم.
به‌عنوان سوال پایانی می‌خواهم بپرسم اگر قرار باشد بعد از این همکاری یکساله با غیراوپکیها، بخواهید به عنوان دبیرکل اوپک به آنها پیغامی بفرستید، چه خواهید گفت؟
همان‌طور که در ماه دسامبر و طی اعلام همکاری نشست مشترک کشورهای عضو و غیرعضو اوپک تصمیم گرفته شد، دبیرخانه موظف شد تا سازوکار و چارچوبی برای همکاری بین کشورهای عضو و غیرعضو اوپک فراتر از به تعدیل رساندن بازار، تعریف و تبیین کند. به عبارت دیگر ما می‌خواهیم که این همکاری حتی پس از به تعادل رسیدن بازار ادامه یابد. این کار در حال انجام است و ما با همه کشورها برای لحاظ شدن مصالح آنها مشورت خواهیم کرد. هم اکنون در حال نگارش پیش‌نویس چارچوب (همکاری) هستیم که آن را در 30 نوامبر امسال به وزیران اعلام خواهیم کرد و به بحث خواهیم گذاشت.
منبع: روزنامه اعتماد
گفت‌وگو: رضا زندی
نظر شما