با گذشت سال‌ها پس از امضای قرارداد خط لوله صادرات گاز آی‌پی میان ایران و پاکستان، هنوز سرنوشت این قرارداد گازی مهم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در حالی که خط لوله گاز در داخل ایران به نزدیکی مرز با پاکستان رسیده، اما طرف پاکستانی حاضر به انجام تعهدهای خود مبنی بر تکمیل خط لوله آی‌پی در خاک این کشور نیست.
در این میان اما برخی منتقدان وزارت نفت می‌گویند ایران باید خود وظیفه کشیدن خط لوله گاز در خاک پاکستان را بر عهده می‌گرفت. آنان می‌گویند که وزارت نفت در صورتی که به قول محمود احمدی‌نژاد به پاکستانی‌ها در سال ۱۳۹۱ مبنی بر اعطای وام ۵۰۰ میلیون دلاری به این کشور برای احداث خط لوله گاز عمل می‌کرد، امروز شاهد صادرات گاز به پاکستان بودیم.
بازی‌های گازی پاکستان با ایران
دهم خرداد ماه سال۱۳۸۹ سیدهادی نژادحسینیان، معاون اسبق امور بین‌الملل وزارت نفت در نامه‌ای که در خبرگزاری مهر انتشار یافت، نسبت به نحوه امضای ضمانت‌نامه فروش گاز ایران به پاکستان در سفارت فرانسه در اسلام‌آباد انتقاد کرد.
نژادحسینیان در این نامه از مسئولان وقت وزارت نفت پرسیده بود: آیا فروش گاز ایران در بازار بین‌المللی (با این همه مشتری که دارد) آنقدر سخت است که باید تن به این همه خفت داد؟
مذاکرات صادرات گاز ایران به پاکستان که در سال‌های پایانی دولت اصلاحات آغاز شده بود سرانجام در سال‌های نخست دولت نهم به نتیجه رسید. بر این اساس قرار بود در سال ۸۶ قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح امضا شود.
با وجود این، اوایل سال ۸۸ قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان میان رؤسای جمهوری 2 کشور امضا و سرانجام مقرر شد ۱۱۰۰ کیلومتر از این خط لوله در ایران و ۱۰۰۰ کیلومتر در پاکستان احداث و روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز از طریق این خط لوله ۵۶ اینچی به پاکستان صادر شود.
چهار سال بعد، اما بی‌عملی پاکستانی‌ها در احداث خط لوله در خاک این کشور، محمود احمدی‌نژاد را به اسلام‌آباد کشاند؛ سفری که در آن با هدف جلب رضایت پاکستان، تامین ۵۰۰ میلیون دلار از اعتبار احداث خطوط لوله در خاک این کشور از سوی ایران پذیرفته شد، به شرط آن که پاکستان از اجرای پروژه پا پس نکشد و بقیه اعتبار مورد نیاز را که در آن زمان یک میلیارد دلار تخمین زده می‌شد، خود تامین کند.
سیدهادی نژادحسینیان که خود زمانی مسئول مذاکره‌کننده ارشد برای صادرات گاز به پاکستان و هند بود، در مورد وعده احمدی نژاد به پاکستانی‌ها در سال ۹۲ گفت: در مذاکراتی که با برخی از کارشناسان وزارت نفت درباره این قرارداد داشتم، ضمن تایید قیمت جدید، می‌گفتند که قرارداد امضا شده شامل بندی است که بر اساس آن خریدار حق دارد تا پیش از آغاز بهره‌برداری از خط لوله نسبت به فرمول قیمت قرارداد اعتراض کند.
اگر این ادعا صحیح باشد، واقعا جای تاسف است. وجود چنین بندی در قرارداد سبب می‌شود که دولت پاکستان پس از پایان ساخت خط لوله و قبل از شروع بهره‌برداری نسبت به قیمت قرارداد اعتراض و قیمت پایین‌تری را طلب کند. از آنجا که سرمایه‌گذاری انجام شده برای خط لوله عمدتا در داخل خاک ایران بوده و سرمایه‌گذاری انجام شده در خاک پاکستان با وام 500 میلیون دلاری ایران صورت گرفته است دولت ایران یا باید با قیمت‌های جدید پیشنهادی آنها موافقت کند یا از بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری انجام شده صرف‌نظر کند.
با وجود چنین بندی، چگونه دولت ایران موافقت کرده که 500 میلیون دلار به پاکستان وام بدهد که موضع پاکستان را در پایین آوردن قیمت گاز تقویت کند؟ البته ایران هیچگاه وام ۵۰۰ میلیون دلاری وعده داده شده از سوی احمدی‌نژاد به پاکستانی‌ها را پرداخت نکرد. در حقیقت دولت یازدهم به دلیل تجربیات تلخ از رفتارهای پاکستان و نبود اطمینان از تامین یک میلیارد دلار باقیمانده از سوی آنها، وام ۵۰۰ میلیون دلاری وعده داده شده را به پاکستان پرداخت نکرد.
جالب آن‌که طرف پاکستانی هنگام اعتراض به اعطا نشدن وام ۵۰۰ میلیون دلاری مدعی شده بود که ایران باید این وام را به شرکت‌های پاکستانی برای احداث خط لوله در خاک پاکستان پرداخت کند و نه قرارگاه خاتم‌الانبیا که پیشتر مجری پروژه احداث خط لوله در خاک ایران بود.
آلبرت بغازیان، کارشناس حوزه نفت و گاز در مورد رفتار پاکستانی‌ها در قرارداد گازی با ایران می‌گوید: پاکستان به چند بهانه از اجرای تعهدهای خود سر باز می‌زند. آنها می‌گویند ایران نفع اصلی را از صادرات گاز به این کشور می‌برد، بنابراین باید هزینه احداث خط لوله را تامین کند، دوم این‌که ایران موظف به تامین امنیت خط لوله باشد.
چرا پاکستان به تعدهایش عمل نکرد؟
ماجرای تلخ بدعهدی پاکستان در عمل به قرارداد گازی با این کشور ریشه در مشکلات سیاست خارجی ایران دارد. برخی کارشناسان معتقدند که گذشته از شرایط اقتصادی نامساعد، فشارهای آمریکا و عربستان در رویکرد پاکستان در اجرا نشدن تعهدات گازی خود نسبت به ایران موثر بوده است.
جلال میرزایی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در این مورد گفت: ما برای آن‌که بتوانیم بازار گاز در کشورهای همسایه از جمله پاکستان را به‌دست بیاوریم باید زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. برای خط لوله صلح ما سرمایه‌گذاری کردیم، اما پاکستان تحت فشارهای آمریکا و عربستان از اجرای تعهدات خود سر باز زده است.
بیان این جملات از سوی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در حالی صورت می‌گیرد که رفتار پاکستان در برابر ایران در مورد قرارداد گازی با این کشور حتی در پاره‌ای موارد باج‌خواهانه بوده است.
آلبرت بغازیان، کارشناس حوزه انرژی در این باره می‌گوید: پاکستانی‌ها می‌خواهند از فرصتی که در وضع تنش‌آلود سیاست خارجی ایجاد شده و همچنین علاقه ایران به صادرات گاز به این کشور و هندوستان استفاده کنند. آنها با به تاخیر انداختن اجرای تعهدهایشان می‌خواهند هم تخفیف بیشتری بابت قیمت گاز از ایران دریافت کنند و هم هزینه‌های احداث خط لوله را بر گردن ایران بیندازند.
جالب آن‌که موضوع صادرات گاز ایران به پاکستان همواره تحت تاثیر نوسان‌های سیاسی در این کشور هم بوده است. آنچنان که با دست به دست شدن قدرت میان دو جناح اصلی در پاکستان و قدرت یافتن جریان نزدیک به عربستان سعودی، موضوع صادرات گاز ایران به پاکستان همواره به محاق رفته است.
وزیر نفت پیشتر در مورد رفتارهای پاکستان در قبال موضوع صادرات گاز به این کشور گفته بود: طرف پاکستانی جواب درستی به ایران نمی‌دهد. یک تا دو روز پیش از برکناری آقای نواز شریف، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، نامه رسمی از طریق مجاری دیپلماتیک به شاهد خاقان عباسی، وزیر نفت پیشین پاکستان نوشتم و آمادگی ایران را برای صادرات گاز به پاکستان اعلام کردم؛ دو روز پس خاقان عباسی پس از برکناری نواز شریف، نخست‌وزیر موقت پاکستان شدند، از این رو نتیجه و سرانجام نامه مشخص نشد.
چرا مخالفان سیاسی دولت از پاکستان دفاع می‌کنند؟
موضوع صادرات گاز به پاکستان ماجرای 15ساله است. پاکستان همواره از اجرای تعهدهای خود در قبال این قرارداد طفره رفته است. آنچنان که با وجود همراهی‌های زیاد ایران با دولت پاکستان در دوران احمدی‌نژاد، از تخفیف ویژه گاز به این کشور تا شکایت نکردن به نهادهای بین‌المللی و حتی وعده وام ۵۰۰ میلیون دلاری برای احداث خط لوله، این کشور هیچ تلاشی برای عمل به تعهداتش نکرده است.
با این همه اما برخی مخالفان دولت که البته تخصص ویژه‌ای در شناسایی مکنونات قلبی وزیر نفت داشته و همواره از نبود تمایل قلبی او برای صادرات گاز به پاکستان سخن می‌گویند، به جای انتقاد به رفتار پاکستان از پایبند نبودن کشورمان به تعهداتش در قرارداد با پاکستان سخن می‌گویند!
در تحلیل این رفتار باید گفت که مخالفان دولت در ماجرای صادرات گاز به پاکستان مثل ماجرای کرسنت و حتی واردات گاز از ترکمنستان یا صادرات به ترکیه بیش از منافع ملی به تخریب دولت می‌اندیشند.
منبع: نفت خبر
نظر شما