صنعت پتروشیمی در چند دهه فعالیت خود همواره به‌عنوان صنعتی پیشرو شناخته شده، اما این ویژگی تنها در حوزه صنعتی نبوده و تلاش برای حفظ محیط‌ زیست پیرامونی مجتمع‌های پتروشیمی مورد تأکید بوده است. مجتمع‌های پتروشیمی امروز در بیشتر نقاط کشور، به‌ویژه استان‌های جنوبی فعال هستند و به همین دلیل، توسعه صنعتی آنها و اطرافشان، باید با رعایت الزام‌های محیط زیستی باشد.

از آنجا که این موارد در شرکت‌های زیادی به‌کار گرفته شده و نتایج قابل‌توجهی هم داشته است، بسیاری از مجتمع‌های زیرمجموعه تاکنون و در هر سال، به‌عنوان صنایع سبز معرفی شده و از آنها قدردانی شده است.

این روند امیدوارکننده مجتمع‌های پتروشیمی کشور که به شکل تصاعدی و پرتکرار ادامه دارد، در حالی است که صنعت پتروشیمی در روزها و سال‌های سخت فشار اقتصادی و تحریم‌های مستقیم و همه‌جانبه، توانسته سود سرشاری را نصیب خود و کشور کند. با این حال، پتروشیمی‌ها در شرایط سخت خود وظیفه مهم حفاظت از محیط پیرامونی را فراموش نکردند و شاهد بودیم که سهم اعتبارات مرتبط و اجرای پروژه‌های محیط‌زیستی بیشتر و بیشتر شده است.

سهم ۷۰ درصدی در صنایع سبز

نزدیک به دو دهه است که شرکت‌های پتروشیمی، خصوصی شده یا به نوعی روند خصوصی‌سازی را طی کرده‌اند و به این ترتیب، وابستگی به دولت نداشته‌اند. این استقلال در عملکرد دست آنها را در دنیای تجارت باز گذاشته و سود سرشاری هم نصیب آنها شده است. با این حال پتروشیمی‌ها تلاش کردند همان‌طور که در اصول تجارت خوب پیش می‌روند، اصول دیگر دنیای تجارت و تولید ماندگار و همسو با طبیعت را دنبال کنند.

شرکت‌های خصوصی پتروشیمی به شکل اختصاصی و در قالب هلدینگ‌های بزرگ یا شوراهای راهبردی منطقه‌ای تلاش کرده‌اند سهمی در توسعه و آبادانی و حفظ محیط‌ زیست و اجتماع اطراف خود داشته باشند.

اکنون شورای راهبردی صنعت پتروشیمی هر سال، سهمی را برای هر یک از پتروشیمی‌ها تعیین می‌کند و این جدا از مبالغی است که هرکدام برای پروژه‌های اختصاصی خود در نظر می‌گیرند.

مانند کاشت نهال حرا و توسعه فضای سبز در محیط پیرامونی، اصلاح چرخه فاضلاب و تصفیه آب داخل تأسیسات و خاموش کردن مشعل داخلی تا حمایت از گونه‌های جانوری، گیاهی و... مواردی هستند که پتروشیمی‌ها به شکل مداوم دنبال می‌کنند و نکته قابل توجه در همین ویژگی، داوطلبانه بودن فعالیت‌هاست.

این عملکرد که هر سال درخشان‌تر بوده، در سال ۱۴۰۰ به ۱۴ شرکت در میان ۲۰ واحد در مجموعه نفت، گاز و پتروشیمی رسید و به این ترتیب می‌توان گفت پتروشیمی سهم ۷۰ درصدی را در صنایع سبز صنعت نفت دارد و این رقم بسیار قابل‌توجه و امیدوارکننده است.

از آنجا که سهم و نقش گازسوزی در مشعل‌ها در آلودگی مناطق عملیاتی جنوب کشور بسیار قابل توجه است، صنعت پتروشیمی از سال‌های گذشته موضوع مهم به صفر رساندن سوزاندن گازهای ارسالی به مشعل را که قرار است در کل صنعت نفت اجرایی شود، در دستور کار قرار داده و امروز مجتمع‌های پتروشیمی نه‌تنها گازسوزی در مشعل ندارند، بلکه در چند سال اخیر گازهای همراه صنعت نفت را هم که در حال سوختن در منطقه گچساران، دهلران و غرب کارون است، مدیریت می‌کنند.

مجموعه بزرگ پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس گازهای همراه نفت موجود در منطقه گچساران را جمع‌آوری و به‌عنوان خوراک استفاده می‌کند و این میزان نزدیک به ۱۵ میلیون مترمکعب گاز است، همچنین با افتتاح و بهره‌برداری از NGL ۳۱۰۰ و NGL ۳۲۰۰ نیز همین فرآیند انجام و حدود ۲۰ میلیون مترمکعب هم از محل این دو پروژه تأمین و از سوختن بخش دیگری از گازها جلوگیری می‌شود.

تعداد صنایع سبز هر روز بیشتر می‌شود

صنایع پتروشیمی در حوزه محیط‌زیست، جزو صنایع پیشرو هستند و مهم‌تر اینکه نسبت به موارد نظارتی و الزام‌های قانونی با ارگان‌های دولتی همکاری دارند. در سال ۹۴ از ۴۲ شرکت پتروشیمی، ۳۲ شرکت جزو صنایع آلاینده بودند که در سال ۹۸ با توجه به سختگیرانه‌تر شدن الزام‌های محیط‌زیستی، از ۵۶ شرکت تولیدی، تنها ۱۹ شرکت آلاینده بودند. صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۰ با ۵ عنوان منتخب از میان ۶ صنعت برگزیده کشور، بیشترین سهم را در صنایع برگزیده سبز کشور کسب کرده و مفتخر به دریافت تندیس زرین شده است.

در بخش صنایع و خدمات سبز، تعداد هفت شرکت پتروشیمی مفتخر به دریافت تندیس سیمین صنعت سبز کشور و دو۲ واحد خدماتی صنایع پتروشیمی نیز موفق به دریافت تندیس سیمین واحدهای خدماتی شدند.

شرکت‌های پتروشیمی پارس، لرستان، مارون، نوری و پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس در بخش صنایع برگزیده سبز، شرکت‌های پتروشیمی آریاساسول، امیرکبیر، پردیس، زاگرس، فن‌آوران، مروارید و مهاباد در بخش صنایع سبز و سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی و شرکت عملیات غیرصنعتی پازارگاد نیز در بخش خدمات سبز در این همایش انتخاب و معرفی شدند.

بر اساس قانون مجتمع‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها جزو صنایع آلاینده به شمار می‌آیند و مشمول پرداخت جریمه هستند، مگر اینکه بر اساس نظر کارگروه‌های سازمان محیط‌ زیست، عملکرد آنها غیرآلاینده شناخته شوند.

بر همین اساس تمام مجتمع‌های تولیدی آلاینده باید بر اساس ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده، یک درصد کل فروش خود را به‌عنوان عوارض آلایندگی پرداخت کنند و این روند تا زمانی که غیرآلاینده معرفی شوند، ادامه دارد. تا حدودی همه شرکت‌های پتروشیمی در این چند سال تلاش کرده‌اند خروجی صنعتی آنها به محیط‌ زیست اطرافشان کمترین میزان خسارت را داشته و با استانداردهای ملی و بین‌المللی تطبیق داشته باشد. ضمن اینکه افزون بر استانداردهای سازمان محیط‌ زیست در شرکت ملی صنایع پتروشیمی نیز استانداردهای سختگیرانه‌تری وجود دارد و در صورت رعایت و رعایت نکردن این موارد، امتیاز و تشویق یا تنبیه و جریمه‌هایی در انتظار مجتمع‌ها خواهد بود.

کاهش ۴۰ درصدی آلایندگی در سه سال

حالا اما در آغاز قرن جدید و تحولات پیش رو، مشاور اجتماعی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از کاهش ۴۰ درصدی صنایع آلاینده در بخش پتروشیمی خبر داده است. علی ربانی با اشاره به اینکه صنایع آلاینده افزون بر اینکه نارضایتی عمومی ایجاد می‌کند، جریمه‌ای معادل یک درصد از فروش آن واحد را هم شامل می‌شود، افزود: تعداد صنایع آلاینده در صنعت پتروشیمی در سه سال گذشته بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است.

مشاور اجتماعی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ادامه داد: ظرفیت صنعت پتروشیمی تا پایان برنامه هشتم توسعه دو برابر می‌شود که با توجه به پیش‌بینی سرمایه‌گذاری ۸۰ میلیارد دلاری لازم است، بنابراین ۳.۲ میلیارد دلار یعنی حدود ۴ درصد باید در حوزه اجتماعی سرمایه‌گذاری شود. بر اساس این گزارش، صنعت پتروشیمی همواره یک قدم در موضوعات محیط‌زیستی جلوتر از صنایع دیگر است. به‌عنوان نمونه در حالی که صنایع مختلف همچنان در تکاپوی رعایت اصول اولیه محیط‌ زیستی هستند، این صنعت وارد مرحله‌ای تازه از اقدام‌های خود می‌شود.

یکی از مهم‌ترین زمینه‌های پیگیری هم موضوع «مدیریت کربن» است. این موضوع به‌عنوان یکی از الزام‌های محیط‌ زیستی بین‌المللی در صنایع داخلی کشور بسیار کم رعایت می‌شود، اما صنعت پتروشیمی از صنایع پیشرو در رعایت «مدیریت کربن» است، بخصوص چند شرکت از جمله پتروشیمی‌های شیراز، رازی و مارون گواهینامه مدیریت کربن را از سازمان ملل متحد دریافت کرده‌اند که این اقدام‌ها در کشور و صنعت نفت بی‌سابقه است.

هم‌اکنون طرح پتروشیمی همت در منطقه پارس جنوبی در نوبت اجرا قرار دارد و در این طرح از CO۲ موجود چه در پالایشگاه‌ها و چه پتروشیمی‌های منطقه استفاده و با شبکه‌های جمع‌آوری CO۲ و ترکیب با گاز آمونیاک، اوره تولید خواهد شد.

منبع: هفته‌نامه مشعل