صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه امسال حواشی زیادی را پشت سر گذاشته است؛ از انفجار خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه و توقف سه ماهه آن، حواشی مربوط به تمدید قرارداد با این کشور تا اعلام رأی دیوان داوری اختلاف شرکت ملی گاز ایران و ترکمن گاز و کاهش صادرات گاز به عراق.
اما و اگرهای صادرات گاز به پاکستان و افغانستان هم در ماه‌های اخیر همواره مورد پرسش رسانه‌ها بوده است. اکنون مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران تازه‌ترین تحولات صادرات گاز ایران را تشریح و تأکید کرده است که ایران با بررسی دقیق تغییرات بازار، دورنمای صادرات گاز به اروپا را هم دنبال می‌کند.
مشروح گفت‌وگوی شانا با حسن منتظرتربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران را در ادامه بخوانید.
****
آقای تربتی! درباره وضع تمدید قرارداد گازی با ترکیه توضیح دهید. وزیر نفت در این باره گفتند دولت بعد برای تمدید آن وقت دارد. مذاکرات اکنون در چه شرایطی است؟
صحبت آقای زنگنه به این دلیل است که قراردادمان تا چند سال دیگر ادامه دارد و طبیعی است که بحث این موضوعات هرچه به انتهای قرارداد نزدیک می‌شود، داغ‌تر است، اما این موضوع کنار گذاشته نبوده و ما مطالب خود را مطرح کردیم و ترکیه هم مواردی را مطرح کرده است.
واقعیت این است که فضای تجارت گاز ترکیه نسبت به قرارداد پیشین تغییر کرده، یعنی بخش خصوصی آنها در حال ورود به حوزه توزیع گاز است که نقش دولتشان کمرنگ‌تر می‌شود، بنابراین باید الگوی قراردادمان را برای فضای آینده ترکیه متناسب با بازار آنها آماده کنیم. ممکن است بخشی از گازمان را به روش‌های کوتاه‌مدت یا به‌صورت فصلی عرضه کنیم، در حالی که بازار ترکیه هم بخش عمده‌ای از خریدهایش را تک‌محموله انجام می‌دهد و همه را در قالب قراردادهای بلندمدت دنبال نمی‌کند.
بنابراین در حالی که ما در قالب قرارداد کنونی موضوع را با ترکیه دنبال می‌کنیم و امیدواریم مذاکراتمان هم بیشتر شود، اما در کنار آن مطالعاتی را انجام می‌دهیم که برای فضای آینده کشور ترکیه نیز آماده باشیم و سهممان را در بازار این کشور چه از طریق دولت و چه از طریق بخش خصوصی یا حفظ کنیم یا افزایش دهیم.
با این تفاسیر ممکن است مواد قراردادی تغییراتی داشته باشد؟
ممکن است هم ما و هم بخش خصوصی با توجه به فضای آینده ترکیه انواع قراردادهای مختلف را داشته باشیم و در قالب یک قرارداد نباشد.
بنابراین تجارت گاز با ترکیه برقرار خواهد بود؟
ما باید تجارت گاز را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین موضوعات دنبال کنیم و ترکیه یکی از آن مسیرهای مناسب برای تجارت گاز است. چه در خود بازار ترکیه، زیرا این کشور می‌خواهد مبادی مختلفی برای تأمین گاز داشته باشد و خود را به یک کشور وابسته نخواهد کرد؛ طبیعتاً بخشی از آن بازار را هم از ایران تأمین می‌کند که هم به نفع ترکیه است هم به نفع ایران، از سویی مسیر ترکیه مسیر خوبی برای تجارت گازی با اروپا در آینده است.
یعنی شرکت ملی گاز ایران دورنمای تجارت گازی با اروپا را دنبال می‌کند؟
بله. شرایط تجارت گاز موضوعی متأثر از دیگر مسائل سیاسی و بین‌المللی است و به هر حال فضای آینده کشورها، نوع همکاری و اتفاقاتی که در روابط دیپلماسی کشور می‌افتد بر موضوع تجارت گاز مؤثر است.
به‌تازگی اعلام کردید که طرح صادرات گاز به افغانستان آماده است. این طرح اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟ چه مذاکراتی برای آن انجام شده است؟
تاکنون نشست‌هایی در این باره برگزار شده است، سه هفته پیش هم نشستی با مقام‌های افغان داشتیم و دنبال این هستیم که بتوانیم هم تضامین دولتی را برای این کار از دولت افغانستان بگیریم و هم تا جایی که می‌توانیم بخش خصوصی را به این کار وارد کنیم، زیرا ورود بخش خصوصی به این کار برای توسعه کار در افغانستان هم بهتر است، کار در مسیر مطلوبی دنبال می‌شود و فکر می‌کنم مقدمات آن به‌خوبی انجام شده است، نگرانی در این باره وجود ندارد.
مجموعه‌هایی که کار را دنبال می‌کنند این قول را دادند که بتوانیم در چند ماه آینده به یک توافق‌نامه و تفاهم‌نامه اولیه برسیم. هرچند در کشور افغانستان هیچ بستری برای این کار وجود ندارد؛ تفاوت آن با کشورهای دیگر این است که بازاری برای مصرف گاز وجود ندارد و ما باید به‌موازات قراردادهایی که می‌بندیم بازار را هم آنجا ایجاد کنیم و به این دلیل کار مقداری متفاوت‌تر از صادرات گاز به کشورهای دیگر است.
اکنون هرکس می‌خواهد برای کار به افغانستان برود و این توسعه را انجام دهد باید تضامینی داشته باشد تا کار را آغاز کند. زمان‌بری آن هم از این منظر است که به موازات امضای تفاهم‌نامه و موضوع قرارداد، توسعه بازار هم باید در آنجا انجام شود. پیش‌بینی ما این است که عرضه گاز طبیعی فشرده (سی‌ان‌جی) را هم در افغانستان دنبال کنیم. این موارد زمینه‌های مختلفی هستند که چون اکنون این کشور مصرف‌کننده گاز نیست باید هر دو طرف با همکاری کار را پیش ببرند، ایران خطوط لوله گاز را تا مرز توسعه دهد و به موازات آن باید بتوانیم مصرف گاز را در بازار افغانستان ایجاد کنیم.
پس اجرای این طرح یک برنامه بلندمدت است.
بله. هرچند مقدار صادرات در ابتدا اندک خواهد بود، اما این بازار به مرور رو به رشد می‌شود.
وزارت نفت به‌تازگی اعلام کرده است که ایران طبق قرارداد می‌توانست از پاکستان شکایت کند، اما به‌دلیل حسن همجواری از این کار خودداری کرد و تلاش برای حل مسئله از طریق گفت‌وگو است. در روند صادرات گاز به پاکستان تغییری ایجاد شده است؟
ما همچنان امیدواریم و به نظر من نباید بازار پاکستان را به این زودی از دست بدهیم و ناامید شویم. پاکستان به گاز نیاز دارد و ایران هم زیرساخت‌های آن را آماده کرده است، بنابراین بهترین کار این است که همچنان این موضوع را دنبال کنیم.
ان‌شاءالله پاکستان به‌زودی بتواند شرایط دریافت گاز را در داخل کشور فراهم کند، زیرا در بلندمدت هم برای اقتصاد این کشور مفید است، اما به دلیل اینکه در کوتاه‌مدت به سرمایه اولیه نیاز دارد این کار برایشان مشکل شده است. به نظر من بهترین کار این است که ما این قرارداد را در همین شرایط نگه داریم و منتظر باشیم این کار آغاز شود.
صادرات گاز به عراق اکنون در چه شرایطی است؟ این کشور مطالبات ایران را پرداخت کرده است؟
با توجه به توافق‌هایی که بانک مرکزی در نشست‌هایی با طرف عراقی انجام داده، ما هم مقدار انتقال گاز به این کشور را کمی افزایش دادیم، زیرا امیدواری‌هایی برای پرداخت مطالبات ایران ایجاد شده و اکنون روزانه حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون مترمکعب صادرات گاز به عراق برقرار است.
این مقدار پیش از این چقدر بود؟
تابستان تا حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون مترمکعب در روز به عراق صادر می‌شد.
به‌تازگی تأکید کردید که تجارت گازی با ترکمنستان همچنان در دستور کار ایران است؛ این امکان وجود دارد که تا پایان دولت دوازدهم قرارداد تجاری تازه‌ای با این کشور امضا شود؟
این موضوع منوط به این دولت یا دولت بعدی نیست، زیرا سیاست کل کشور این است که با ترکمنستان روابط تجاری داشته باشیم و این اتفاق هم افتاده است. قرارداد گازی ایران با ترکمنستان به یک داوری رفته که آن داوری به نتایجی هم رسیده و حکم آن صادر شده است. اکنون باید ببینیم برنامه ترکمنستان برای توسعه روابط تجارت گازی با ایران چه خواهد بود.
بنابراین ایران آماده تجارت گازی با ترکمنستان است.
بله، ما آمادگی داریم. هرچند وابستگی داخلی به ترکمنستان را برطرف کردیم اما به‌شدت دنبال این هستیم که تجارت گازی با این کشور برقرار باشد، زیرا هم به نفع ایران است و هم به نفع ترکمنستان. ما دو کشور همجوار هستیم که امکانات مطلوبی برای توسعه روابط تجاری داریم.
نظر شما