تأمین پایدار گاز شمال شرق کشور، در سال‌های گذشته با توجه به بدعهدی ترکمنستان، یکی از دغدغه‌های مدیران ارشد صنعت گاز بوده، از این رو، انتقال مستمر گاز به مراکز توزیع و بخش‌های مختلف مصرف در این مناطق از اهمیت بالایی برخوردار است. از سوی دیگر، انتقال گاز تولیدی شرکت پالایش گاز شهید هاشمی‌نژاد به منطقه ۹ و استان‌های مازندران و گلستان، تأمین گاز شهر مشهد به‌عنوان یکی از شهرهای زیارتی کشور و... سبب شده منطقه ۴ عملیات انتقال گاز، به یکی دیگر از مناطق عملیاتی راهبردی کشور بدل شود.

این منطقه، با داشتن بیش از ۵ هزار و ۶۰۰ کیلومتر خط لوله، هفت مرکز بهره‌برداری و سه ایستگاه تقویت فشار گاز در گستره سرزمینی به وسعت بیش از ۳۲۰ هزار کیلومتر (کمی بیشتر از کشوری مانند فرانسه) به‌عنوان دومین منطقه انتقال گاز کشور به لحاظ وسعت، وظیفه ارائه خدمات انتقال گاز مستمر و مطلوب در محدوده عملیاتی استان‌های خراسان رضوی، شمالی، جنوبی و قسمتی از سمنان و به‌عنوان قلب تپنده صنعت گاز در بخش شرقی کشور را به عهده دارد و گاز انتقالی از طریق این منطقه، علاوه بر متصل بودن به شبکه خطوط لوله سراسری کشور از پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد، در منطقه خانگیران تأمین می‌شود. مأموریت این منطقه، انتقال پاک، ایمن، پایدار و بهره‌ور گاز است که به‌منظور دریافت و انتقال گاز از منابع تولید به مبادی مصرف صورت می‌گیرد.

انتقال روزانه حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به بیش از ۷۵ شهر و مصرف‌کننده‌های عمده شامل نیروگاه شریعتی، نیروگاه مشهد، نیروگاه توس، نیروگاه نیشابور، نیروگاه شیروان ۱ و ۲، نیروگاه فردوسی و نیز نیروگاه قائن، پتروشیمی بجنورد، فولاد خراسان، سیمان مشهد، ریخته‌گری جاجرم، صنایع آلومینیوم، سیمان زاوه، سیمان قائن همچنین فولاد نیشابور از جمله کارهای منطقه ۴ عملیات انتقال گاز بوده است.

در ادامه، گفت‌وگوی هفته‌نامه مشعل با محمد کامل، مدیر منطقه ۴ عملیات انتقال گاز را می‌خوانیم.

 چه فعالیت‌هایی در حوزه ایمن‌سازی شبکه انتقال گاز منطقه انجام شده است؟

به‌طور معمول و ماهانه و طبق برنامه مشخص از پیش تعیین‌شده، ازسوی همکارانمان در مراکز بهره‌برداری به بررسی مسیر خطوط می‌پردازیم تا در حوزه حریم خطوط و ایمنی آن به اطمینان دست یابیم. سال گذشته و مطابق با برنامه ابلاغی، بیش از ۵۳۸۰ کیلومتر نشت‌یابی در مسیر خطوط لوله سراسری گاز در این منطقه انجام شده که در این میان ۱۲ مورد نشت زیرزمینی خطوط لوله و نشت از شیرهای مدفون مشاهده و برای رفع آن اقدام‌های لازم انجام شده است. ایستگاه دشت از جمله تأسیساتی است که امکان مانور شبکه بی‌نظیری دارد.

لطفاً درباره چندراهه شدن این ایستگاه توضیحاتی ارائه کنید.

 ایستگاه تقویت فشار گاز دشت در سال ۱۳۹۵ راه‌اندازی شد و با اینکه کارکنان عملیات ایستگاه‌ها در بهره‌برداری و تعمیرات این نوع توربوکمپرسور، تجربه کافی نداشتند، اما به بهترین شکل، در مسیر انتقال پایدار گاز از طریق این تأسیسات گام برداشتند. ایستگاه دشت، ایستگاهی چند طرفه بوده و این قابلیت را دارد که از چند نقطه گاز دریافت کند. با توجه به شرایط گازرسانی چندمنظوره به استان‌های شمالی و شمال شرق، وجود پتانسیل گازی پالایشگاه شهید هاشمی‌نژاد و میدان ذخیره‌سازی شوریجه، ایستگاه تقویت فشار گاز دشت، دارایی شرایط ویژه‌ای در خصوص مانور عملیاتی انتقال گاز به ۹ طریق به‌وسیله مسیرهای خط ۴۲ اینچ میامی - دشت، ۳۰ اینچ دشت نکا و ۳۰ اینچ سرخس - دشت بوده و با تکنولوژی کنترلی نادری که در این تأسیسات طراحی و اجرا شده، قادر به انتقال گاز از مسیر میامی به دو سمت شمال خراسان و گلستان، مسیر ۳۰ اینچ نکا به میامی و گلستان و حالت‌های انتقال گاز از گلستان به دو مسیر میامی و شمال خراسان است.

چه برنامه‌هایی درباره توسعه همکاری با شرکت‌های داخلی برای تأمین اقلام و تجهیزات مورد نیاز داشته‌اید؟

با توجه به توانمندی‌های جوانان و تولیدکنندگان داخلی از سال‌های پیش سعی بر این بوده تا تأمین یا ساخت همه اقلام و تجهیزات از داخل کشور انجام شود. بر اساس فرامین رهبری سعی و کوشش ما صدچندان شده است. ساخت دستگاه‌های کلدکاتر، مسدودکننده‌های هوایی لوله، گریس پمپ تمام هیدرولیکی، طرح ساخت دستگاه انشعاب گیری گرم (هات‌تپ)، تأمین همه قطعات یدکی مورد نیاز سیستم لاین بریک (شیرهای خودکار) و همه تجهیزات آزمون و تنظیم آنها از جمله کارهای انجام‌شده در این زمینه بوده است.

خوشبختانه در ساخت و تأمین اقلام مورد نیاز در بخش معاونت عملیات خطوط لوله، در کشور تا حدود زیادی به خودکفایی رسیده‌ایم و با تلاش تولیدکنندگان و سازندگان داخلی به‌زودی به خودکفایی کامل هم خواهیم رسید، همچنین درباره تأمین قطعات و کالاهای مورد نیاز منطقه، با توجه به جاری و ساری شدن سامانه ستاد برای خرید منطقه و به‌دلیل تأمین کالای ساخت داخل، طی تماس با ۴۷۴ شرکت به‌منظور ورود در سامانه ستاد و نیز اعلام به تأمین‌کنندگان مبنی بر ایران کد کالاهای ساخت داخل برای درج در سامانه ستاد، پیگیری‌های مفیدی انجام شده است که اقدام مؤثری در زمینه ورود تأمین‌کنندگان (برای تأمین کالا و دریافت ایران کد کالاهای ساخت داخل) به شمار می‌رود.

چه اقدام‌هایی برای تحقق شعار سال ۹۹ (جهش تولید) و حمایت از شرکت‌های ایرانی داشته‌اید؟

در صنعت نفت و گاز، همواره بر استفاده از توان و تخصص نیروهای داخل کشور تأکید شده و هر روز به سمت پیشرفت بیشتر حرکت کرده‌ایم و بدون شک، تحریم‌های بین‌المللی سرعت پیشرفت را بیشتر خواهد کرد، از این رو بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی در برابر مشکلات همواره راهگشا بوده و در شرایط کنونی نیز این منطقه آمادگی دارد تا از شرکت‌های ایرانی فعال در زمینه ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت انتقال گاز استفاده کند.

از سوی دیگر، همان‌گونه که می‌دانید معیار ۴ الف تعالی سازمانی مرتبط است با توسعه شراکت‌ها و توانمندسازی تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان که در این زمینه با استقرار نظام تعالی سازمانی در منطقه، به‌ویژه ارزیابی منطقه، گامی بلند در مسیر رونق تولید، حمایت از تولیدات داخلی و جهش تولید برداشته شده که اهم فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌های منطقه را می‌توان به تسهیم دانش فنی با تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان از طریق تعریف فرآیند خودکفایی اقلام وارداتی و استراتژیک، تبادل‌نظر فنی با شرکت‌های تولیدکننده و برقراری ارتباط با پارک‌های علم و فناوری (امضای تفاهم‌نامه همکاری با پارک علم و فناوری مشهد) و انعقاد چند قرارداد ساخت تجهیزات و قطعات یدکی با شرکت‌های مذکور از قبیل طراحی و ساخت دستگاه هیدرولیک برش سرد لوله، ساخت دستگاه آرتی‌یو، دستگاه آزمون لاین بریگ و ساخت اورینگ لانچر و رسیور اشاره کرد.

آیا برای ساخت قطعات و تجهیزات، با شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز دانشگاهی ارتباط و همکاری دارید؟

بله تاکنون با دانشگاه فردوسی، شهرک صنعتی و پارک علم و فناوری مشهد همکاری و تعامل دوطرفه داشته‌ایم. ایده‌های همکاران خلاق ما با همکاری این شرکت‌ها و بخش دانشگاهی، به قطعات و تجهیزات تبدیل می‌شود. از سوی دیگر، مشکلات خود را با این بخش مطرح می‌کنیم و دانشجوها بر اساس نیاز منطقه، پایان‌نامه خود را تعریف می‌کنند و از پایان‌نامه‌ها حمایت می‌کنیم و حتی فکر می‌کنم جزو اولین مناطق عملیاتی بودیم که برای رسیدن به همکاری‌های بهتر با شرکت‌های دانش‌بنیان، تفاهم‌نامه همکاری با پارک علمی و فناوری خراسان امضا کردیم تا این همکاری‌ها جنبه تخصصی به خود بگیرد، ضمن اینکه این منطقه برای بسط و گسترش هدفمند فعالیت‌های تحقیقاتی، اقدام به امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری با دانشگاه‌های فردوسی مشهد، صنعتی شاهرود، حکیم سبزواری، صنعتی بیرجند و دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد کرده است.

فصلی نو از خودکفایی در شرکت انتقال گاز ایران رقم خورده است. منطقه ۴ عملیات انتقال گاز از جمله مناطق پیشتاز در این حوزه به‌شمار می‌رود. به‌طور ویژه چه اقدام‌هایی در این زمینه انجام شده است؟

از روش‌های دیگر به‌کارگرفته‌شده در منطقه، برای بهره‌وری از خلاقیت و نوآوری همکاران، می‌توان کمیته خودکفایی را نام برد. این کمیته متشکل از کارشناسان جوان و خلاق در کنار کارکنان باتجربه است. با استفاده از توان شرکت‌های داخلی، فعالیت‌های مهمی انجام‌ شده که برای نمونه می‌توان به ساخت تمامی کارت‌های الکترونیکی سیستم‌های کنترل توربوکمپرسورهای Dresser-Rand اشاره کرد. با توجه به اینکه تولید این کارت‌ها در شرکت سازنده از سال ۱۹۹۰ میلادی متوقف شده، در صورت ساخته نشدن این کارت‌ها در داخل کشور، امکان ادامه بهره‌برداری از این کمپرسورها وجود نداشت، به‌طور خلاصه پس از پیگیری‌های زیاد، بیش از ۴۵ نوع از کارت‌های کنترلی به تعداد ۲۳۰ عدد از سوی شرکت‌های داخلی تولید شده است.

پس از آن، ساخت داخل اغلب اقلام سیستم کنترلی در دستور کار قرار گرفت، به‌طوری که امروز می‌توان گفت حدود ۸۰ درصد تجهیزات کنترلی توربوکمپرسورهای منطقه در داخل کشور تولید می‌شود. از دیگر فعالیت‌های خودکفایی ساخت Stand ویژه تعمیرات اساسی توربین‌هاست که صرفه‌جویی حدود ۵۰۰ هزار یورویی را به همراه داشت، همچنین ساخت محفظه مخصوص حمل و نگهداری توربین‌ها که سبب ۲۵۰ هزار یورو صرفه‌جویی شده است.

جایگزینی روغن روان‌کننده توربوکمپرسورها از روغن کاسترول به مبلغ هر بشکه ۴ هزار دلار به روغن بهران، از دیگر فعالیت‌های خودکفایی در منطقه است. در زمینه ابتکارات و نوآوری‌ها و خلاقیت، می‌توان به ساخت دستگاه‌های Welding Truck، ساخت دستگاه Cold Cuter هیدرولیکی، ساخت Power  دستگاهCold Cuter  هیدرولیکی، تبدیل دستگاه‌های Cold Cuter  نیوماتیک به هیدرولیکی، کنترل و مانیتورینگ ایستگاه‌های حفاظت کاتدیک، استفاده از منبع تغذیه سوییچینگ به جای ترانس رکتیفایرهای ایستگاه‌های حفاظت کاتدیک، فراهم کردن بستر سخت‌افزاری و انجام زیرساخت امکان کنترل شیرهای خودکار از راه دور، ساخت دستگاه مغناطیس‌زدا، ساخت دستگاه Hot Tap کاملاً داخلی، ساخت دستگاه لاین بریک، ساخت و بومی کردن تیغه‌های Cold Cuter اشاره کرد.

این موارد، افزون بر موضوع خودکفایی، گویای خلاقیت و نوآوری کارکنان سختکوش این منطقه است. شایان توضیح است که در بخش خودکفایی فعالیت‌های بسیار خوب و منسجمی انجام شده که افزون بر صرفه‌جویی‌هایی که نصیب منطقه کرده، سبب کاهش وابستگی به منابع خارجی نیز شده است که ذکر همه آنها در این گفت‌وگو مقدور نیست.

درباره کنترل «حریم» خطوط انتقال گاز چه فعالیت‌هایی داشته‌اید؟

تجاوز به حریم خطوط لوله، دغدغه‌ای مشترک و قابل تعمیم بین تمامی مناطق عملیاتی محسوب می‌شود که این منطقه نیز از آن بی‌نصیب نیست، از این رو کارشناسان این منطقه در سطح مراکز به کمک کارشناسان حریم واحد حراست در قالب تیم‌های مشترک یا به‌صورت جداگانه، ضمن بازدید دوره‌ای، روتین و رندمی از مسیر خطوط لوله، گزارش‌های متعددی را از تجاوزها به حریم خطوط لوله به ستاد ارسال می‌کنند، به نحوی که از ابتدای امسال با تلاش واحد کنترل حریم و پشتیبانی واحدهای ستادی و با افزایش نیروها و گشت کنترل حریم، حدود ۱۶۲۸۰ کیلومتر بازدید و کنترل حریم خطوط لوله گاز داشته‌ایم که به‌طور میانگین هر خط منطقه بیش از سه بار مورد بازدید قرار گرفته است.

صدور اخطاریه کتبی به متجاوزان حریم‌های خطوط لوله، رفع تجاوز به حریم‌های خطوط لوله، بازدید و بررسی اولیه و تهیه چک‌لیست کروکی حریم برای استعلام و مراجعه به سازمان‌ها و اداره‌های دولتی، خصوصی و... برای افزایش تعاملات سازمانی از دیگر دستاوردهای واحد کنترل حریم منطقه بوده است.